Внесок Харківської лінгвістичної школи у становлення й розвиток теорії невербальної комунікації

Abstract

Contribution of the Kharkiv Linguistic School to the Formation and Development of Theory of Non-Verbal CommunicationThis article describes contribution of the Kharkiv linguistic school to the formation of theory of non-verbal communication (NVC) and indicates the periods of its development in Ukrainian linguistics: from the psycholinguistic research of Oleksandr Potebnia (the late nineteenth century) to modern pragmalinguistic studies. The article aims to familiarise the European scholarly community with theoretical achievements of world-class Ukrainian linguists: Oleksandr Potebnia, Leonid Bulakhovs′kyĭ, Iuriĭ Shevel′ov (Iuriĭ Sherekh, George Shevelov), who directly or indirectly formed a theory of non-verbal communication (its methodological postulates, typology of non-verbal parameters, terminology), as well as with achievements of their followers, representatives of the pragmalinguistic branch of the Kharkiv linguistic school, exploring issues of NVC theory in the framework of discourse theory.Modern Ukrainian linguists actively develop non-verbal communication theory in relation to discourse practice (theoretical, terminological, stylistic, ethnocultural, idiolectic, gender and lexicographic aspects) and declare to have worked out a methodology for a comprehensive analysis of the non-verbal communication system on the basis of oral and written Ukrainian material. However, the article draws attention to the lack of a national Ukrainian theoretical platform, uniform NVC metalanguage and research methods, and identifies this issue as the most pressing research challenge.Based on the presented conceptualisations, the article identifies five periods of the formation and development of the Ukrainian theory of NVC, as reflected in the achievements of the most well-known and the strongest school in Ukrainian linguistics: (1) the initial period: late 19th – early 20th centuries; (2) the avant-garde period: 1920s–1930s; (3) the Soviet period: 1930s–1960s; (4a) the (“post-Soviet”) diaspora period (1970s); (4b) the post-Soviet period (1990s); (5) the current period: since the early 2000s. The article also outlines research prospects in this study area. Wkład charkowskiej szkoły językoznawczej w powstanie i rozwój teorii komunikacji niewerbalnejNiniejszy artykuł opisuje wkład charkowskiej szkoły językoznawczej w powstanie i rozwój teorii komunikacji niewerbalnej oraz nakreśla etapy rozwoju tej teorii w ukraińskim językoznawstwie, począwszy od psycholingwistycznych badań Ołeksandra Potebni pod koniec XIX wieku aż po współczesne badania pragmalingwistyczne.Artykuł ma na celu zapoznanie europejskich badaczy z teoretycznymi osiągnięciami ukraińskich językoznawców światowej klasy: Ołeksandra Potebni, Leonida Bułachowskiego, Jurija Szewelowa (Jurija Szerecha, George’a Shevelova), którzy bezpośrednio lub pośrednio przyczynili się do sformułowania teorii komunikacji niewerbalnej (jej postulatów metodologicznych, typologii parametrów niewerbalnych, terminologii), jak również z osiągnięciami ich następców, przedstawicieli nurtu pragmalingwistycznego charkowskiej szkoły językoznawczej, badających zagadnienia teorii komunikacji niewerbalnej w ramach teorii dyskursu.Dzisiejsi językoznawcy ukraińscy aktywnie rozwijają teorię komunikacji niewerbalnej w odniesieniu do praktyki dyskursu (w aspekcie teoretycznym, terminologicznym, stylistycznym, etnokulturowym, idiolektalnym, genderowym i leksykograficznym) i deklarują stosowanie opracowanej na bazie ukraińskiego materiału ustnego i pisemnego metodologii wszechstronnej analizy systemu komunikacji niewerbalnej. Artykuł zwraca jednak uwagę na brak ogólnokrajowej platformy teoretycznej, jednolitego metajęzyka i metod badawczych, wskazując przy tym, że jej stworzenie stanowi najpilniejsze zadanie stojące przed badaczami.Na podstawie przedstawionych konceptualizacji artykuł wyróżnia pięć okresów rozwoju ukraińskiej teorii komunikacji niewerbalnej w odniesieniu do osiągnięć charkowskiej szkoły językoznawczej, najbardziej znanej i najlepszej szkoły ukraińskiego językoznawstwa: 1) okres początkowy (schyłek XIX i początek XX wieku); 2) okres awangardy (lata 20. i 30. XX wieku); 3) okres radziecki (od lat 30. do 60. XX wieku); 4a) okres „postradzieckiej” diaspory (lata 70. XX wieku); 4b) okres postradziecki (lata 90. XX wieku); 5) okres współczesny (od początku XXI wieku). Artykuł przedstawia również perspektywy badawcze na tym polu.