Словотвірний потенціал префіксальних дієслів зі значенням «переміщення вгору» в українській і польській мовах (зіставно-типологічний аспект)

Abstract

The Derivational Potential of Prefixed Verbs with the Meaning of ‘Moving Upwards’ in the Ukrainian and Polish Languages (Comparative and Typological Aspects) This article is devoted to the derivational potential of prefixed verbs with the meaning ‘moving upwards’ in the Ukrainian and Polish languages in comparative and typological aspects. The study identifies the main factors that affect the derivational behaviour of the verbs in focus, delineates the structural types of specific derivational paradigms according to the number of word-class blocks of the deverbatives, reconstructs a typical derivational paradigm of the verbs under study, pinpoints the derivational meanings which fill this paradigm, and determines the ways of realisation of derivational meaning. The study found that prefixed verbs have a significant derivational potential. Based on a comparative analysis of derivational paradigms, it was established how prefixed verbs with the meaning of ‘moving upwards’ in the Ukrainian and Polish languages realise their derivational potential according to the following parameters: (1) the word-formative potential of the same lexical-semantic group to generate derivatives which belong to various blocks; (2) the derivational meanings of a typical derivational paradigm realised by derivatives in each of the compared languages; (3) the statistical pattern of derivational paradigm; (4) the degree of correspondence of the derivative potential of equivalent root words in the studied group; (5) correlate sets of derivational formants which are involved in the realisation of derivational meanings in a typical derivational paradigm; (6) the ways of formation of deverbatives in each of the languages, which reveals both common features and differences between them. Potencjał słowotwórczy czasowników przedrostkowych o znaczeniu ‘przemieszczać ku górze’ w języku ukraińskim i polskim (aspekt porównawczy i typologiczny) Artykuł skupia się na potencjale słowotwórczym czasowników przedrost­kowych o znaczeniu ‘przemieszczać ku górze’ w języku ukraińskim i polskim w aspekcie porównawczym i typologicznym. W toku badań ustalono główne czynniki wpływające na zachowanie słowotwórcze analizowanych czasowników, wyodrębniono typy strukturalne konkretnych paradygmatów słowotwórczych w zależności od liczby bloków części mowy, do jakich należą dewerbatywy, zrekonstruowano typowy paradygmat słowotwórczy analizowanych czasow­ników, wskazano znaczenia słowotwórcze, które wypełniają ten paradygmat, oraz określono sposoby realizacji znaczenia słowotwórczego. Badania wyka­zały, że czasowniki przedrostkowe mają znaczący potencjał słowotwórczy. Na podstawie analizy porównawczej paradygmatów słowotwórczych ustalono, w jaki sposób czasowniki przedrostkowe o znaczeniu ‘przemieszczać ku górze’ w języku ukraińskim i polskim realizują swój potencjał słowotwórczy według następujących parametrów: (1) potencjał słowotwórczy tej samej grupy leksykalno-semantycznej do generowania derywatów należących do różnych bloków; (2) znaczenia słowotwórcze typowego paradygmatu derywacyjnego, realizowane przez derywaty w porównywanych językach; (3) statystyczny schemat paradygmatu derywacyjnego; (4) stopień zgodności potencjału słowo­twórczego ekwiwalentów słów podstawowych w badanej grupie czasowników; (5) powiązane zbiory formantów derywacyjnych funkcjonujące w realizacji znaczeń w typowym paradygmacie słowotwórczym; (6) sposoby formowania dewerbatywów w porównywanych językach, ujawniające zarówno wspólne cechy, jak i różnice między nimi.