[Investigation of Molecular Differences in Plasmodium spp. Isolates Obtained from Malaria Patients].

Abstract

Sıtma, her yıl dünya nüfusunun yarısından fazlası için ciddi bir tehdit oluşturmaya devam etmektedir. Hastalığa neden olan Plasmodium parazitleri, yalnızca insanlarla sınırlı kalmayıp sürüngenlerden kuşlara, memelilerden diğer omurgalılara dek geniş enfeksiyon yelpazesine sahiptir. Plasmodium türleri, çevredeki değişikliklere uyum sağlamalarını sağlayan olağanüstü genetik esnekliğe sahiptir ve bu da onlara sıtma ilaçları gibi tedavi edici maddelere karşı hızla direnç geliştirme ve konakçı özgüllüğünü değiştirme potansiyeli verir. Parazitler, omurgalı konakların eritrositlerinde dinamik olarak çoğalır ve bu parazitlerin gelişimi sırasında hücrede biyolojik makromoleküllere zarar veren çok sayıda reaktif oksijen türü üretilmektedir. Plasmodium falciparum'un neden olduğu şiddetli sıtma türü olan serebral sıtma, karmaşık bir nörolojik sendromdur. Sağ kalanlarda davranışsal zorluklar, bilişsel eksiklikler ve epilepsi riski görülür. Serebral sıtma, çoklu organ disfonksiyonuyla ilişkilidir. Serebral mikrodamarlarda enfekte eritrositler, trombositler ve lökositlerin (makrofajlar, CD4+ ve CD8+ T hücreleri ile monositler) yapışması ve birikmesi hastalığın ilerlemesinde önemli bir rol oynar. Pıhtılaşma ve endotel disfonksiyonuyla mikrovasküler tıkanıklık nörolojik hasara ve hastalığın şiddetine katkıda bulunur. Bu çalışmada Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Parazitoloji Anabilim Dalı rutin tanı laboratuvarlarında sıtma tanısı alan importe ve yerli hastalardan izole edilen Plasmodium spp. izolatlarının moleküler farklılıklarının araştırılması amaçlanmıştır. Ateş, titreme ve üşüme şikayetiyle hastanemize başvuran hastaların periferik kanlarından ince yayma preparatlar hazırlanarak Giemsa ile boyanıp x100 objektifli mikroskop altında incelenmiştir. Hastaların ince yayma preparatları incelendiğinde Plasmodium cinsine ait trofozoitler ve gametositler tespit edilmiştir. Rutin mikroskop incelemesi ve tür tayinine yönelik yapılan moleküler prob bazlı kantitatif gerçek zamanlı polimeraz zincir reaksiyonu [quantitative real-time polymerase chain reaction (qRt-PCR)] çalışmaları sonucunda hastaların enfekte oldukları Plasmodium spp. türleri tespit edilmiştir. Çalışmaya dahil edilen 17 Plasmodium spp. izolatının 10'u P.falciparum, beşi Plasmodium vivax, biri Plasmodium ovale ve biri Plasmodium knowlesi izolatlarından oluşmuştur. P.vivax ile P.falciparum için mitokondriyal COX-1 gen bölgelerini ve P.ovale ile P.knowlesi için 18S rRNA gen bölgelerini hedefleyen konvansiyonel PCR çalışması sonucunda elde edilen PCR ürünlerine DNA dizi analizi uygulanmıştır. DNA dizileme sonuçları, BLAST analizi ve MEGA programıyla filogenetik analiz yapılarak değerlendirilmiştir. Elde edilen verilerin BLAST araması ile Genbank'a daha önce girilen benzer izolatlarla uyumlu olduğu görülmüştür. Sıtma, bulaşıcı hastalıklara bağlı ölüm nedenlerinin başında gelmektedir. Sıtma kontrol programları, eradikasyon çalışmaları içinde değerlendirildiğinde mevcut türlerin ve moleküler çeşitliliklerinin ortaya çıkarılmasının; aşı, ilaç ve direnç çalışmaları gibi önemli çalışmaların temelini oluşturmaları noktasında son derece değerli olduğu düşünülmektedir.