Айгерим Бейсекеева, Александр Маленко, Ж.Ж. Касанова, Алексей Малиновских, Курманкул Абаева
Құрғақ даладағы ірі көлемді өртенген жерлер негізгі тұқымды өскінмен қамтамасыз етілмеген. Биік жерлерде қарағайдың жаңаруы толығымен камтылмаған, ал төмен жерлерде қарағайдың жалғыз үлкен өсіндісі кездеседі, оның жасы өрт жасына тең немесе сәл аз. Өртенген жерлерде ойпаттағы қарағай орман шатырының астында өскен қарағайдан қарағанда қарқынды өседі, бұл жарық пен тамыр бәсекелестігіне байланысты. Орман екпе жұмыстарын жоспарлау кезінде жер бедерінің ерекшеліктерін ескеру қажет. Биік жалдар мен беткейлерде қалыңдығы 6-7 мың дана/га кем емес қызыл тал-қарағай дақылдарын, ал төмен жұмсақ жалдар мен беткейлерде тығыздығы кемінде 10-12 мың дана/га таза қарағай дақылдарын өсірген жөн. Зерттеу барысында 12 топырақ сорттары анықталды (3-кесте). Орманға жарамдылығы бойынша олар 2 топқа бөлінеді: І топ – орманға қолайлы топырақтар (992,7 га – 99,2%), II топ – ормансыз топырақтар (7,9 га – 0,8%). Осылайша, зерттелген аумақтың барлығы дерлік орманды болып табылады. Тек шабындық-батпақты топырақтар орман өсіруден шығарылады, бұл олардың қолайсыз су-физикалық қасиеттеріне байланысты (жақын орналасуы: жер асты сулары, профильдегі ылғалдың тұрақты артық болуы). Сондай-ақ, шалғынды топырақтарда жер асты суларының таяз (1,5 м) пайда болуын ескере отырып, қарағай отырғызу қажет емес. Мұнда өзінің физиологиялық қасиетіне байланысты қайың, терек (сынақпен) отырғызған орынды. Ерекшеліктері жер асты суларының деңгейін төмендетуге ықпал етеді немесе аралас (қайың, қарағай), өйткені қарағай бұл топырақта табиғи түрде кездеседі және олардың химиялық қасиеттері өте қолайлы. Қара каштан және шалғынды терең қайнаған топырақтарда өртке дейін болған орман екпелері бұл топырақтарды жасанды екпелер үшін пайдалану мүмкіндігін көрсетеді. Қалған топырақтардың орманға жарамдылығы күмән тудырмайды, өйткені олардың барлығы өртке дейін жарамды орман болды. Оларда жасалған орман дақылдары болашақта табиғи екпелер сияқты өсу жағдайларына байланысты бонитетпен ерекшеленеді.
{"title":"ЕРТІС ТАСПАЛЫҚ ҚАРАҒАЙ ОРМАНДАРЫНДА ОРМАН ӨСІРУ ЖАҒДАЙЛАРЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ӨРТТЕН КЕЙІН ОРМАНДЫ ТАБИҒИ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ","authors":"Айгерим Бейсекеева, Александр Маленко, Ж.Ж. Касанова, Алексей Малиновских, Курманкул Абаева","doi":"10.37884/4-2023/25","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/25","url":null,"abstract":"Құрғақ даладағы ірі көлемді өртенген жерлер негізгі тұқымды өскінмен қамтамасыз етілмеген. Биік жерлерде қарағайдың жаңаруы толығымен камтылмаған, ал төмен жерлерде қарағайдың жалғыз үлкен өсіндісі кездеседі, оның жасы өрт жасына тең немесе сәл аз. Өртенген жерлерде ойпаттағы қарағай орман шатырының астында өскен қарағайдан қарағанда қарқынды өседі, бұл жарық пен тамыр бәсекелестігіне байланысты. Орман екпе жұмыстарын жоспарлау кезінде жер бедерінің ерекшеліктерін ескеру қажет. Биік жалдар мен беткейлерде қалыңдығы 6-7 мың дана/га кем емес қызыл тал-қарағай дақылдарын, ал төмен жұмсақ жалдар мен беткейлерде тығыздығы кемінде 10-12 мың дана/га таза қарағай дақылдарын өсірген жөн. Зерттеу барысында 12 топырақ сорттары анықталды (3-кесте). Орманға жарамдылығы бойынша олар 2 топқа бөлінеді: І топ – орманға қолайлы топырақтар (992,7 га – 99,2%), II топ – ормансыз топырақтар (7,9 га – 0,8%). Осылайша, зерттелген аумақтың барлығы дерлік орманды болып табылады. Тек шабындық-батпақты топырақтар орман өсіруден шығарылады, бұл олардың қолайсыз су-физикалық қасиеттеріне байланысты (жақын орналасуы: жер асты сулары, профильдегі ылғалдың тұрақты артық болуы). Сондай-ақ, шалғынды топырақтарда жер асты суларының таяз (1,5 м) пайда болуын ескере отырып, қарағай отырғызу қажет емес. Мұнда өзінің физиологиялық қасиетіне байланысты қайың, терек (сынақпен) отырғызған орынды. Ерекшеліктері жер асты суларының деңгейін төмендетуге ықпал етеді немесе аралас (қайың, қарағай), өйткені қарағай бұл топырақта табиғи түрде кездеседі және олардың химиялық қасиеттері өте қолайлы. Қара каштан және шалғынды терең қайнаған топырақтарда өртке дейін болған орман екпелері бұл топырақтарды жасанды екпелер үшін пайдалану мүмкіндігін көрсетеді. Қалған топырақтардың орманға жарамдылығы күмән тудырмайды, өйткені олардың барлығы өртке дейін жарамды орман болды. Оларда жасалған орман дақылдары болашақта табиғи екпелер сияқты өсу жағдайларына байланысты бонитетпен ерекшеленеді.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"14 3","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186003","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Река Шарын – крупнейший приток р. Иле. Площадь бассейна реки 7720 км2, длина 427 км. Истоки реки и ее правобережные притоки расположены на южном склоне Кетменского хребта. Наиболее многоводный ее левобережний приток (река Каркара) формирует сток с северо-восточных отрогов Терскей-Алатау и Кунгей-Алатау. Шарын относится к рекам смешанного типа питания (с преобладанием снегового), с растянутым периодом весенне-летнего половодья (апрель- июль) из-за разновременного таяния снега в различных высотных зонах. Формирование стока происходит в основном в высокогорной и среднегорной зонах бассейна. Мойнакская ГЭС была введена в эксплуатацию в 2012 году в верхней части реки Шарын. Создание гидроэлектростанции изменило поток реки Шарын, ниже по течению от объекта произрастает ясеновая роща на площади 5014 га. Ясеновая роща имеет статус памятника природы республиканского значения. Здесь кроме ясеня согдианского растут туранга сизолистый, вяз перистоветвистый, барбарис илийский, облепиха и другие. Хотя была проведена некоторая работа по управлению водными ресурсами, до сих пор не разработан План управления водными ресурсами реки Шарын. В рамках исследований проведена оценка современного состояния пойменных лесов, степени покрытия растительностью и уровня увлажненности поймы в динамике за 2000-2018 гг. На основе анализа имеющихся материалов и результатам проведенных исследований обобщены и предложены меры по мониторингу гидрологического режима реки и состояния популяции ясеня согдианского, как ключевого вида, по обеспечению периодического затопления поймы, соответствующего условиям устойчивого функционирования пойменной растительности.
{"title":"ОЦЕНКА ЭКОЛОГИЧЕСКОГО СОСТОЯНИЯ ПОЙМЕННЫХ ЛЕСОВ РЕКИ ШАРЫН И НЕОБХОДИМЫЕ МЕРЫ ПО ИХ ВОСПРОИЗВОДСТВУ","authors":"Талгат Кертешев, Мурат Шыныбеков, Дархан Акимжанов, Н.П. Огарь, Мухимжан Жумаров, Дилшат Нурумов","doi":"10.37884/4-2023/22","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/22","url":null,"abstract":"Река Шарын – крупнейший приток р. Иле. Площадь бассейна реки 7720 км2, длина 427 км. Истоки реки и ее правобережные притоки расположены на южном склоне Кетменского хребта. Наиболее многоводный ее левобережний приток (река Каркара) формирует сток с северо-восточных отрогов Терскей-Алатау и Кунгей-Алатау. Шарын относится к рекам смешанного типа питания (с преобладанием снегового), с растянутым периодом весенне-летнего половодья (апрель- июль) из-за разновременного таяния снега в различных высотных зонах. Формирование стока происходит в основном в высокогорной и среднегорной зонах бассейна. Мойнакская ГЭС была введена в эксплуатацию в 2012 году в верхней части реки Шарын. Создание гидроэлектростанции изменило поток реки Шарын, ниже по течению от объекта произрастает ясеновая роща на площади 5014 га. Ясеновая роща имеет статус памятника природы республиканского значения. Здесь кроме ясеня согдианского растут туранга сизолистый, вяз перистоветвистый, барбарис илийский, облепиха и другие. Хотя была проведена некоторая работа по управлению водными ресурсами, до сих пор не разработан План управления водными ресурсами реки Шарын. В рамках исследований проведена оценка современного состояния пойменных лесов, степени покрытия растительностью и уровня увлажненности поймы в динамике за 2000-2018 гг. На основе анализа имеющихся материалов и результатам проведенных исследований обобщены и предложены меры по мониторингу гидрологического режима реки и состояния популяции ясеня согдианского, как ключевого вида, по обеспечению периодического затопления поймы, соответствующего условиям устойчивого функционирования пойменной растительности.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"590 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186103","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Территория Республики Казахстан составляет 2,73 млн. км2 и занимает 9-ое место в мире, как известно гидрографические характеристики рек и временных водотоков являются исходной основой абсолютно всех инженерно-гидрологических оценок. В учете водного фонда Казахстана на сегодня имеется некоторый пробел в знании количественных характеристик водотоков. Объектом исследования являются реки Казахстана протяженностью более 10 км. Основной целью исследований было проведение полномасштабной паспортизации и комплексной инвентаризации речных бассейнов. Идентификация рек и временных водотоков Казахстана проводилась в целях уточнения и актуализации гидрографической сети, ее количественных и качественных показателей. Используя современные технологии с данными дистанционного зондирования земли, проведенные полевые исследования, а также на основе топографических карт стало возможным значительно дополнить инвентаризацию. В результате было идентифицировано 17 736 естественных водотоков с протяженностью более 10 км для равнинных территорий с перепадом высот между устьем и истоком до 200 м, и более 5 км для горных районов по всему Казахстану. Оценка особенностей гидрографической сети в дальнейшем послужит основой обеспечения эффективной разработки водохозяйственных мероприятий в интересах рационального использования водных ресурсов.
{"title":"ГИДРОГРАФИЧЕСКАЯ СЕТЬ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН","authors":"Саят Алимкулов, А.С. Мырзахметов","doi":"10.37884/4-2023/27","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/27","url":null,"abstract":"Территория Республики Казахстан составляет 2,73 млн. км2 и занимает 9-ое место в мире, как известно гидрографические характеристики рек и временных водотоков являются исходной основой абсолютно всех инженерно-гидрологических оценок. В учете водного фонда Казахстана на сегодня имеется некоторый пробел в знании количественных характеристик водотоков. Объектом исследования являются реки Казахстана протяженностью более 10 км. Основной целью исследований было проведение полномасштабной паспортизации и комплексной инвентаризации речных бассейнов. Идентификация рек и временных водотоков Казахстана проводилась в целях уточнения и актуализации гидрографической сети, ее количественных и качественных показателей. Используя современные технологии с данными дистанционного зондирования земли, проведенные полевые исследования, а также на основе топографических карт стало возможным значительно дополнить инвентаризацию. В результате было идентифицировано 17 736 естественных водотоков с протяженностью более 10 км для равнинных территорий с перепадом высот между устьем и истоком до 200 м, и более 5 км для горных районов по всему Казахстану. Оценка особенностей гидрографической сети в дальнейшем послужит основой обеспечения эффективной разработки водохозяйственных мероприятий в интересах рационального использования водных ресурсов.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"19 4","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139185917","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Надежда Филиппова, Евгений Парсаев, Татьяна Коберницкая
В статье представлены результаты изучения сортов и селекционных образцов суданской травы в условиях Северного Казахстана. Исследования проводились в Акмолинской области в ТОО «Научно-производственный центр зернового хозяйства имени А.И. Бараева». Сорта и селекционные образцы суданской травы изучались по хозяйственно-ценным признакам: засухоустойчивости, высоте растений, урожайности зеленой массы и сухого вещества, урожайности семян, устойчивости к болезням и вредителям, качеству корма (содержанию сырого протеина и сырой клетчатки). В среднем за два года изучения 2022-2023 гг. выделено 4 сложногибридных популяции К-1, К-2, К-3, К-4, превысившие сорт-стандарт Ника (151,0 ц/га, 48,5 ц/га, 14,9 ц/га) по урожайности зеленой массы на 0,6-8,5%, по урожайности сухого вещества на 1,0-14,6%, по урожайности семян на 2,7-7,4%, по содержанию сырого протеина превысили стандарт (11,93%) на 0,64-1,96%. В результате изучения за 2022-2023 годы сортов и лучших селекционных номеров суданской травы выделено 4 сложногибридные популяции: К-1, К-2, К-3, К-4 по комплексу хозяйственно-полезных признаков, которые в дальнейшем будут использоваться в селекционной работе, как сочетающие в себе высокую засухоустойчивость, устойчивость к болезням и вредителям с высокой урожайностью кормовой массы, семян и качеством корма. Научная статья подготовлена в рамках программы целевого финансирования МСХ РК на 2021-2023 гг. BR 10765056 «Создание высокопродуктивных сортов и гибридов зерновых культур на основе достижений биотехнологии, генетики, физиологии, биохимии растений для устойчивого их производства в различных почвенно-климатических зонах Казахстана» по мероприятию «Селекция высокопродуктивных, адаптированных к стрессовым факторам среды сортов, гибридов зернового и кормового сорго». Ключевые слова: суданская трава, селекция, сорт, селекционный номер, урожайность зеленой массы, урожайность сухого вещества, сырой протеин.
{"title":"ИЗУЧЕНИЕ СОРТОВ И ПЕРСПЕКТИВНЫХ СЕЛЕКЦИОННЫХ НОМЕРОВ СУДАНСКОЙ ТРАВЫ В КОНКУРСНОМ СОРТОИСПЫТАНИИ В УСЛОВИЯХ СЕВЕРНОГО КАЗАХСТАНА","authors":"Надежда Филиппова, Евгений Парсаев, Татьяна Коберницкая","doi":"10.37884/4-2023/19","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/19","url":null,"abstract":"В статье представлены результаты изучения сортов и селекционных образцов суданской травы в условиях Северного Казахстана. Исследования проводились в Акмолинской области в ТОО «Научно-производственный центр зернового хозяйства имени А.И. Бараева». Сорта и селекционные образцы суданской травы изучались по хозяйственно-ценным признакам: засухоустойчивости, высоте растений, урожайности зеленой массы и сухого вещества, урожайности семян, устойчивости к болезням и вредителям, качеству корма (содержанию сырого протеина и сырой клетчатки). В среднем за два года изучения 2022-2023 гг. выделено 4 сложногибридных популяции К-1, К-2, К-3, К-4, превысившие сорт-стандарт Ника (151,0 ц/га, 48,5 ц/га, 14,9 ц/га) по урожайности зеленой массы на 0,6-8,5%, по урожайности сухого вещества на 1,0-14,6%, по урожайности семян на 2,7-7,4%, по содержанию сырого протеина превысили стандарт (11,93%) на 0,64-1,96%. В результате изучения за 2022-2023 годы сортов и лучших селекционных номеров суданской травы выделено 4 сложногибридные популяции: К-1, К-2, К-3, К-4 по комплексу хозяйственно-полезных признаков, которые в дальнейшем будут использоваться в селекционной работе, как сочетающие в себе высокую засухоустойчивость, устойчивость к болезням и вредителям с высокой урожайностью кормовой массы, семян и качеством корма. Научная статья подготовлена в рамках программы целевого финансирования МСХ РК на 2021-2023 гг. BR 10765056 «Создание высокопродуктивных сортов и гибридов зерновых культур на основе достижений биотехнологии, генетики, физиологии, биохимии растений для устойчивого их производства в различных почвенно-климатических зонах Казахстана» по мероприятию «Селекция высокопродуктивных, адаптированных к стрессовым факторам среды сортов, гибридов зернового и кормового сорго». Ключевые слова: суданская трава, селекция, сорт, селекционный номер, урожайность зеленой массы, урожайность сухого вещества, сырой протеин.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"37 4","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139185834","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Бауыржан Жанатаев, Зина Тунгушбаева, Александр Леонов, Айман Токтамысова, Гулмира Тулеева
Бұл мақалада топырақты нығайтудың үнемді және қоршаған ортаға зиян келтірмейтін биологиялық әдістер, микроағзаларды қолдану арқылы биоцемент алуды зерттеу туралы мәліметтер берілген. Зерттеу барасында екі әдіс қолданылды: микроағзалармен инъекциялау және араластыру әдісі. Әр әдістің екі түрі қолданылды, инъекциялау әдісінің фиксациялы және фиксациясыз түрі, ал араластыру әдісінің стирилденген және стирилденбеген түрі. Биоцемент алу барасында Sporosarcina pasteurii микроағзасы қолданылып, құмды нығайтуға және де құмның әртүрлі механикалық қасиеттерін жақсартуға бағытталған зерттеу жұмыстары жүргізіліп, нәтиже алынды. Микробиологиялық әдіспен құмды нығайтуға кальций карбонатын (кальцит) тұндыруды қолдану мүмкіндігі артып, оның кең таралуына және зерттелуіне алып келді. Қазіргі уақытта құмды нығайтуда бұл әдістің биотехнологиялық маңызы зор, басқа технологиялармен салыстырғанда экономикалық жағынан тиімді және болашағы бар әдіс болып табылады. Зерттеу жұмысында Sporosarcina pasteurii микроағзаларды қолданып, кальций карбонатын тұндыру арқылы, құмның коллонасы нығайтылды. Нығайтылған құмды рентгенографиялық және SEM-BSE микроскобы арқылы зерттеу барысында құмдағы кальций карбонаттарының биоцементтелгенін айқын көруге болады. Сонымен, жұмысты қорытындылай келгенде Sporosarcina pasteurii микроағзасын құмды нығайту үшін қолдануға болатыны дәлелденді. Зерттеу нәтижесінде микроағзамен фиксациялы инъекция, фиксациясыз инъекциядан құмды нығайтып суға беріктігін арттырды. Ал, араластыру әдісі бойынша стерилденген ортада бактерияларды өсіру, центрифугалау просесісіз микроағзалардың көбею белсенділігі мен кальцит кристалдарының пайда болуына теріс әсер көрсетпейді.
{"title":"МИКРОБИОЛОГИЯЛЫҚ ТӘСІЛМЕН ҚҰМДЫ НЫҒАЙТУҒА BACILLUS CEREUS БАКТЕРИЯСЫН ҚОЛДАНУ","authors":"Бауыржан Жанатаев, Зина Тунгушбаева, Александр Леонов, Айман Токтамысова, Гулмира Тулеева","doi":"10.37884/4-2023/15","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/15","url":null,"abstract":"Бұл мақалада топырақты нығайтудың үнемді және қоршаған ортаға зиян келтірмейтін биологиялық әдістер, микроағзаларды қолдану арқылы биоцемент алуды зерттеу туралы мәліметтер берілген. Зерттеу барасында екі әдіс қолданылды: микроағзалармен инъекциялау және араластыру әдісі. Әр әдістің екі түрі қолданылды, инъекциялау әдісінің фиксациялы және фиксациясыз түрі, ал араластыру әдісінің стирилденген және стирилденбеген түрі. Биоцемент алу барасында Sporosarcina pasteurii микроағзасы қолданылып, құмды нығайтуға және де құмның әртүрлі механикалық қасиеттерін жақсартуға бағытталған зерттеу жұмыстары жүргізіліп, нәтиже алынды. Микробиологиялық әдіспен құмды нығайтуға кальций карбонатын (кальцит) тұндыруды қолдану мүмкіндігі артып, оның кең таралуына және зерттелуіне алып келді. Қазіргі уақытта құмды нығайтуда бұл әдістің биотехнологиялық маңызы зор, басқа технологиялармен салыстырғанда экономикалық жағынан тиімді және болашағы бар әдіс болып табылады. Зерттеу жұмысында Sporosarcina pasteurii микроағзаларды қолданып, кальций карбонатын тұндыру арқылы, құмның коллонасы нығайтылды. Нығайтылған құмды рентгенографиялық және SEM-BSE микроскобы арқылы зерттеу барысында құмдағы кальций карбонаттарының биоцементтелгенін айқын көруге болады. Сонымен, жұмысты қорытындылай келгенде Sporosarcina pasteurii микроағзасын құмды нығайту үшін қолдануға болатыны дәлелденді. Зерттеу нәтижесінде микроағзамен фиксациялы инъекция, фиксациясыз инъекциядан құмды нығайтып суға беріктігін арттырды. Ал, араластыру әдісі бойынша стерилденген ортада бактерияларды өсіру, центрифугалау просесісіз микроағзалардың көбею белсенділігі мен кальцит кристалдарының пайда болуына теріс әсер көрсетпейді.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"55 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139185939","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
S. Baizhanova, Zulfiya Konarbayeva, Zhanat Kaldybekova
Modern society development is quite a contradicting process, on the one hand we could see outstanding achievements of science and technology, on the other hand it is difficult to ignore dangerous environmental situation, an increase in information, changes in the nature and rhythm of life and nutrition. Currently, it is obvious that the way of eating is the most important factor affecting a person's health, his ability to work, the ability to resist all kinds of external influences and, ultimately, determining the duration and quality of life. Analyzing the collected data, we came to the conclusion that functional food plays a significant role in the concept of healthy nutrition. It is expected the growth of the market will increase the already high demand for nutritional and fortifying dietary supplements. The work shows the analysis of registered specialized food products by countries producers. The leading countries in terms of supplies are Japan, the USA, Russia and Germany. The share of domestic products was determined, making possible to see which forms prevail in the structure of the range of specialized food products in our republic.
{"title":"CURRENT TRENDS IN THE DEVELOPMENT OF FUNCTIONAL FOOD INDUSTRY IN THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN AND ABROAD","authors":"S. Baizhanova, Zulfiya Konarbayeva, Zhanat Kaldybekova","doi":"10.37884/4-2023/29","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/29","url":null,"abstract":"Modern society development is quite a contradicting process, on the one hand we could see outstanding achievements of science and technology, on the other hand it is difficult to ignore dangerous environmental situation, an increase in information, changes in the nature and rhythm of life and nutrition. Currently, it is obvious that the way of eating is the most important factor affecting a person's health, his ability to work, the ability to resist all kinds of external influences and, ultimately, determining the duration and quality of life. Analyzing the collected data, we came to the conclusion that functional food plays a significant role in the concept of healthy nutrition. It is expected the growth of the market will increase the already high demand for nutritional and fortifying dietary supplements. The work shows the analysis of registered specialized food products by countries producers. The leading countries in terms of supplies are Japan, the USA, Russia and Germany. The share of domestic products was determined, making possible to see which forms prevail in the structure of the range of specialized food products in our republic.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"44 5","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139185986","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
В условиях юго-востока Казахстана, где в основном возделывают озимую пшеницу, одним из наиболее вредоносных болезней является желтая ржавчина, вызываемая грибом Puccinia striiformis f. sp. tritici. Эпифитотииные развития болезни приводят к снижению качество семян и потере урожая. В связи с появлением новых, более агрессивных рас патогена во всем мире, постоянное изучение популяции Pst и эффективности YR-генов остается актуальным. Исследования патогена по вирулентности и расовому составу ведутся в течение многих лет в странах производства пшеницы. С целью поиска источников устойчивости озимой пшеницы и определения эффективности YR-генов, в условиях искусственно-инфекционного фона, нами проведены иммунологические исследования, на экспериментальной базе Казахского научно-исследовательского института земледелия и растениеводства (N43,238193° E76,696753°). В статье представлены результаты изучения устойчивости изогенных линии (Yr) и сортов-дифференциаторов, во взрослой стадии растения (APR). Анализированы состояние устойчивости генотипов к желтой ржавчине, определена эффективность YR-генов, в условиях юго-востока Казахстана. Иммунологические исследования с учетом внутрипопуляционных изменений Pst и эффективности Yr генов, являются необходимым предшествующим этапом успешной селекции на иммунитет.
在哈萨克斯坦东南部主要种植冬小麦的条件下，最有害的病害之一是由 Puccinia striiformis f. sp. tritici 真菌引起的黄锈病。该病的附生发展导致种子质量差和产量下降。由于该病原体在全球范围内出现了更具侵染性的新品系，对 Pst 种群和 YR 基因功效的持续研究仍具有现实意义。 多年来，小麦生产国一直在对病原体的毒力和种族组成进行研究。为了寻找冬小麦抗性的来源，并确定 YR 基因在人工感染背景条件下的有效性，我们在哈萨克斯坦农业与植物产业研究所（N43,238193° E76,696753°）的实验基地进行了免疫学研究。文章介绍了在成株期（APR）对同源系（Yr）和差异品种的抗性研究结果。在哈萨克斯坦东南部条件下，分析了基因型对黄锈病的抗性状况，确定了YR基因的效率。免疫学研究考虑到了 Pst 在种群内的变化和 Yr 基因的效率，是成功进行免疫育种的必要前提。
{"title":"ЭФФЕКТИВНОСТЬ YR-ГЕНОВ В КАЗАХСТАНЕ: ПОИСК ИСТОЧНИКОВ УСТОЙЧИВОСТИ ОЗИМОЙ ПШЕНИЦЫ","authors":"Салтанат Дубекова, Амангельды Сарбаев, Минура Есимбекова, Айдархан Есеркенов","doi":"10.37884/4-2023/09","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/09","url":null,"abstract":"В условиях юго-востока Казахстана, где в основном возделывают озимую пшеницу, одним из наиболее вредоносных болезней является желтая ржавчина, вызываемая грибом Puccinia striiformis f. sp. tritici. Эпифитотииные развития болезни приводят к снижению качество семян и потере урожая. В связи с появлением новых, более агрессивных рас патогена во всем мире, постоянное изучение популяции Pst и эффективности YR-генов остается актуальным. Исследования патогена по вирулентности и расовому составу ведутся в течение многих лет в странах производства пшеницы. С целью поиска источников устойчивости озимой пшеницы и определения эффективности YR-генов, в условиях искусственно-инфекционного фона, нами проведены иммунологические исследования, на экспериментальной базе Казахского научно-исследовательского института земледелия и растениеводства (N43,238193° E76,696753°). В статье представлены результаты изучения устойчивости изогенных линии (Yr) и сортов-дифференциаторов, во взрослой стадии растения (APR). Анализированы состояние устойчивости генотипов к желтой ржавчине, определена эффективность YR-генов, в условиях юго-востока Казахстана. Иммунологические исследования с учетом внутрипопуляционных изменений Pst и эффективности Yr генов, являются необходимым предшествующим этапом успешной селекции на иммунитет.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"150 1-2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186160","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Ғылыми мақалада Алматы және Жетісу облыстарының омартасынан алынған балдың салыстырмалы тозаңды талдауының нәтижелері келтірілген. Әртүрлі табиғи-климаттық жағдайларда өндірілген балдарға салыстырмалы тозаң талдауы жүргізілді. Зерттелетін бал үлгілерінің тозаң құрамындағы ерекшелігі анықталды. Тозаңның сандық және сапалық құрамы зерттелетін бал үлгілерінің сорттарының географиялық шығу тегін объективті түрде көрсететіні анықталды. Балдың сапалық құрамын, табиғи және қолдануға жарамдылығын растау үшін тозаңды талдау мүмкіндігі эксперименталды түрде дәлелденді. Аралар жинайтын балдың сапасы бал өсімдіктерінің түріне байланысты. Мақалада бал өсімдіктерін, олардың фенологиясын және аралардың өсімдікке келуін сипаттайтын нәтижелер келтірілген. Бұл зерттеулер шектеулі және объективтіліктің жеткіліксіздігіне ие, ұяларда жиналған және жинақталған балдың сапасы туралы нақты түсінік берілмеген, адам ағзасына улы өсімдіктердің тозаң дәндері әсер етуі мүмкін,оны талдау нәтижелері бойынша оның табиғилығын, флористикалық және географиялық шығу тегін бағалауға, қоспалардың барлық түрлері анықталынды.Осылайша, зерттелген бал үлгілерін табиғи, жинақталған және полиферлі деп санауға болады.
{"title":"АРА БАЛЫНЫҢ ТОЗАҢ ТАЛДАУЫ","authors":"Нұрәділ Спатай, Ұлжан Нұралиева, Батырхан Буралхиев, Жанар Құсаинова, Гаухар Молдахметова","doi":"10.37884/4-2023/01","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/01","url":null,"abstract":"Ғылыми мақалада Алматы және Жетісу облыстарының омартасынан алынған балдың салыстырмалы тозаңды талдауының нәтижелері келтірілген. Әртүрлі табиғи-климаттық жағдайларда өндірілген балдарға салыстырмалы тозаң талдауы жүргізілді. Зерттелетін бал үлгілерінің тозаң құрамындағы ерекшелігі анықталды. Тозаңның сандық және сапалық құрамы зерттелетін бал үлгілерінің сорттарының географиялық шығу тегін объективті түрде көрсететіні анықталды. Балдың сапалық құрамын, табиғи және қолдануға жарамдылығын растау үшін тозаңды талдау мүмкіндігі эксперименталды түрде дәлелденді. Аралар жинайтын балдың сапасы бал өсімдіктерінің түріне байланысты. Мақалада бал өсімдіктерін, олардың фенологиясын және аралардың өсімдікке келуін сипаттайтын нәтижелер келтірілген. Бұл зерттеулер шектеулі және объективтіліктің жеткіліксіздігіне ие, ұяларда жиналған және жинақталған балдың сапасы туралы нақты түсінік берілмеген, адам ағзасына улы өсімдіктердің тозаң дәндері әсер етуі мүмкін,оны талдау нәтижелері бойынша оның табиғилығын, флористикалық және географиялық шығу тегін бағалауға, қоспалардың барлық түрлері анықталынды.Осылайша, зерттелген бал үлгілерін табиғи, жинақталған және полиферлі деп санауға болады.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"41 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139185800","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Абдумамат Кочоров, Ерлан Утельбаев, Б. М. Базарбаев, Андрей Черный, Абдрахман Алдабергенов
Нақты егіншілік элементтерін зерттеу жұмыстары 2020-2022 жылдар аралығында Ақмола облысы Шортанды ауданы «А.И. Бараев атындағы АШҒӨО» ЖШС-гі тәжірибе танаптарында жүргізілді. Танап мәдени дақылдан бос кезеңде арамшөп өсімдіктерімен күресуде жаппай әсер ететін гербицидтерді дифференциалды еңгізудің тиімділіктері анықталды. Ол бойынша заманауй тіркемелі John Deere бүріккішіне орнатылған Weed Seeker жүйесінің дәстүрлі жолмен өңдеумен салыстырғандағы басымдылықтары көрсетілді. Тәжірибе танабындағы арамшөптердің түрлік құрамын азжылдық дара жарнақты арамшөптерден – кәдімгі қара сұлы, тауық тарысы, ал азжылдық және көпжылдық қосжарнақты арамшөптерден – далалық (қызғылт) қалуен, далалық шырмауық, шалқақ гүлтәжі, ақ алабұта, жұмыршақ құрады. Танаптық зерттеу нәтижелері көрсеткендей әр түрлі ластану дәрежесінде бақылаумен салыстырғанда дифференциалды еңгізу жағдайында жұмыс ерітіндісінің 50,5-80,4% үнемделді. Ал өңдеу жүргізілген гербицидтердің биологиялық тиімділігік көрсеткішінде айтарлықтай айырмашылықтар болмады. Глифосат әсер етуші заты негізіндегі гербицидтердің қолдану мөлшерін төмендету жолдарын зерттеу нәтижелері көрсеткендей, оны - 10%, 25% және 50%-ға дейін азайтып, құрамына - 0,03 л/га қолдану мөлшерінде Витанолл препаратын бактык қоспада қолдануда биологиялық тиімділік - 96,2-83,6% көрсетті. Ол гербицидті таза күйінде толық қолдану мөлшерінде еңгізумен салыстырғанда - 5,0-0,2% төмен болды, яғни айтарлықтай айырмашылық анықталмады.
{"title":"НАҚТЫ ЕГІНШІЛІК ЖҮЙЕСІНДЕ АРАМШӨПТЕРМЕН КҮРЕСУДЕ ГЕРБИЦИДТЕРДІ ДИФФЕРЕНЦИАЛДЫ ЕНГІЗУ","authors":"Абдумамат Кочоров, Ерлан Утельбаев, Б. М. Базарбаев, Андрей Черный, Абдрахман Алдабергенов","doi":"10.37884/4-2023/16","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/16","url":null,"abstract":"Нақты егіншілік элементтерін зерттеу жұмыстары 2020-2022 жылдар аралығында Ақмола облысы Шортанды ауданы «А.И. Бараев атындағы АШҒӨО» ЖШС-гі тәжірибе танаптарында жүргізілді. Танап мәдени дақылдан бос кезеңде арамшөп өсімдіктерімен күресуде жаппай әсер ететін гербицидтерді дифференциалды еңгізудің тиімділіктері анықталды. Ол бойынша заманауй тіркемелі John Deere бүріккішіне орнатылған Weed Seeker жүйесінің дәстүрлі жолмен өңдеумен салыстырғандағы басымдылықтары көрсетілді. Тәжірибе танабындағы арамшөптердің түрлік құрамын азжылдық дара жарнақты арамшөптерден – кәдімгі қара сұлы, тауық тарысы, ал азжылдық және көпжылдық қосжарнақты арамшөптерден – далалық (қызғылт) қалуен, далалық шырмауық, шалқақ гүлтәжі, ақ алабұта, жұмыршақ құрады. Танаптық зерттеу нәтижелері көрсеткендей әр түрлі ластану дәрежесінде бақылаумен салыстырғанда дифференциалды еңгізу жағдайында жұмыс ерітіндісінің 50,5-80,4% үнемделді. Ал өңдеу жүргізілген гербицидтердің биологиялық тиімділігік көрсеткішінде айтарлықтай айырмашылықтар болмады. Глифосат әсер етуші заты негізіндегі гербицидтердің қолдану мөлшерін төмендету жолдарын зерттеу нәтижелері көрсеткендей, оны - 10%, 25% және 50%-ға дейін азайтып, құрамына - 0,03 л/га қолдану мөлшерінде Витанолл препаратын бактык қоспада қолдануда биологиялық тиімділік - 96,2-83,6% көрсетті. Ол гербицидті таза күйінде толық қолдану мөлшерінде еңгізумен салыстырғанда - 5,0-0,2% төмен болды, яғни айтарлықтай айырмашылық анықталмады.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"18 3","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139185967","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
The article is devoted to the implementation of reclamation measures with the use of organomineral meliorants on saline and exposed to varying degrees of salinity soils of the Agdash district. In the experiments conducted, the positive effect of chemical meliorants made on the basis of wood and cane sawdust on saline-saline soils of the Agdash district was investigated. The indicators of the amount of chemical meliorants and the washing rate adopted during the washing season were, respectively, 10 t / ha and 8 thousand m 3 / ha. A comparison of the results obtained with the results of experiments conducted with ordinary water and with the use of drywall revealed that the data obtained during soil washing with chemical meliorants are almost twice as high as the indicators of control variants. The option of washing the soils with the use of chemical meliorants allowed to completely eliminate the salinity of the soils. At the same time, the alkalinity of the soil solution decreased from 8.1 to 7.0-7.1, and the content of the residual amount of gypsum undissolved in water in the soil increased by more than 2 times when compared with the option of washing with ordinary water, which, in turn, has a direct effect on improving the water-physical properties of reclaimed soils and increasing its fertility.
{"title":"APPLICATION OF ORGANOMINERAL MELIORANTS IN SOIL RECLAMATION OF AZERBAIJAN","authors":"Sattar Ibragimov, Khoshgadam Yusifova, S. Ibadova","doi":"10.37884/4-2023/08","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/08","url":null,"abstract":"The article is devoted to the implementation of reclamation measures with the use of organomineral meliorants on saline and exposed to varying degrees of salinity soils of the Agdash district. In the experiments conducted, the positive effect of chemical meliorants made on the basis of wood and cane sawdust on saline-saline soils of the Agdash district was investigated. The indicators of the amount of chemical meliorants and the washing rate adopted during the washing season were, respectively, 10 t / ha and 8 thousand m 3 / ha. A comparison of the results obtained with the results of experiments conducted with ordinary water and with the use of drywall revealed that the data obtained during soil washing with chemical meliorants are almost twice as high as the indicators of control variants. The option of washing the soils with the use of chemical meliorants allowed to completely eliminate the salinity of the soils. At the same time, the alkalinity of the soil solution decreased from 8.1 to 7.0-7.1, and the content of the residual amount of gypsum undissolved in water in the soil increased by more than 2 times when compared with the option of washing with ordinary water, which, in turn, has a direct effect on improving the water-physical properties of reclaimed soils and increasing its fertility.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"200 1-2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186102","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
京公网安备 11010802042870号
京ICP备2023020795号-1
扫码关注我们
求助内容：
应助结果提醒方式：