Бұл мақалада авторлар климаттың өзгеруінің дәнді-бұршақ дақылдар өндірісінің экономикалық тиімділігіне әсерінің негізгі аспектілерін және Қазақстандағы перспективаларын қарастырды. Климаттың өзгеруі дәнді-бұршақ дақылдар өнімінің тұрақсыздығына әсер етеді және өндіріс тиімділігінің төмендеуіне әкеледі. Жоғарыда айтылғандардың барлығы осы тақырыптың өзектілігі мен маңыздылығын анықтайды. Қазақстан өңірлеріндегі дәнді-бұршақ дақылдардың өнімділік деңгейіне талдау жасалды. Авторлар Қазақстан өңірлерінің ауыл шаруашылық өндірушілері арасында сауалнама жасалып және тереңірек талдау жүргізілді. Мақалада экономикалық талдау ғана емес, шаруа қожалықтарының климаттық өзгерістеріне деген көз-қарастартары талдау жасалды. Шаруа қожалықтарында дәнді – бұршақты дақылдардың Қазақстандағы экономикалық тиімділігін анықтау барысында климаттың өзгерісі өнімділік пен өнімнің сапасына әсер ететіні анықталды. Ауа-райының құбылмалдылығы топырақтың физикалық қасиеттеріне әсер етеді және дақылдардың физикалық дамуына әсер етіп, экономикалық тұрғыдан дәнді-бұршақ дақылдарын өндірісін тиімсіз болу қауіпі бар. Соңында авторлар Қазақстандағы дәнді-бұршақ дақылдардың даму перспективаларын қарастырып, өздерінің ұсыныстарын ұсынды. Мақала үшін КӨҮП, ДСҰ, ФАО, ЮНЕП, БҰҰДБ, ХВҚ, ДБ, ЭЫДҰ, Қазгидромет, Қазақстан статистика комитеті және түрлі әдебиеттерге шолу жасалып, Қазақстан Республикасының стратегиялық даму жоспары мен ұйымдардың есептері пайдаланылды.
作者结合哈萨克斯坦的经济和社会前景对气候进行了研究。气候是国家经济发展的一个重要因素，必须确保它不会成为自满的原因。Генеральная конференция конференция конференцияГенеральная конференция конференция конференция该国的经济并非没有问题，气候也并非没有问题。哈薩克斯坦的氣候會對人體健康造成影響。如果空气质量太热，自然环境和经济都会受到影响，而经济又会受到天气的影响。The author of this book has a great experience in Kazakhstan, but he has not yet developed his own perspective.经济发展和贸易委员会、国家统计局、粮农组织、联合国环境规划署、生物武器公约、 DB、DB、EID、Kazgidromet 和哈萨克斯坦统计委员会都参与其中、哈萨克斯坦共和国战略》和《大坝战略》，以及哈萨克斯坦共和国战略委员会。
{"title":"КЛИМАТТЫҢ ӨЗГЕРУІНІҢ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ДӘНДІ-БҰРШАҚ ДАҚЫЛДАР ӨНДІРІСІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІНЕ ӘСЕРІ ЖӘНЕ КЕЛЕШЕКТЕГІ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ","authors":"Жaнсая Болатова, Жанна Булхаирова","doi":"10.37884/4-2023/31","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/31","url":null,"abstract":"Бұл мақалада авторлар климаттың өзгеруінің дәнді-бұршақ дақылдар өндірісінің экономикалық тиімділігіне әсерінің негізгі аспектілерін және Қазақстандағы перспективаларын қарастырды. Климаттың өзгеруі дәнді-бұршақ дақылдар өнімінің тұрақсыздығына әсер етеді және өндіріс тиімділігінің төмендеуіне әкеледі. Жоғарыда айтылғандардың барлығы осы тақырыптың өзектілігі мен маңыздылығын анықтайды. Қазақстан өңірлеріндегі дәнді-бұршақ дақылдардың өнімділік деңгейіне талдау жасалды. Авторлар Қазақстан өңірлерінің ауыл шаруашылық өндірушілері арасында сауалнама жасалып және тереңірек талдау жүргізілді. Мақалада экономикалық талдау ғана емес, шаруа қожалықтарының климаттық өзгерістеріне деген көз-қарастартары талдау жасалды. Шаруа қожалықтарында дәнді – бұршақты дақылдардың Қазақстандағы экономикалық тиімділігін анықтау барысында климаттың өзгерісі өнімділік пен өнімнің сапасына әсер ететіні анықталды. Ауа-райының құбылмалдылығы топырақтың физикалық қасиеттеріне әсер етеді және дақылдардың физикалық дамуына әсер етіп, экономикалық тұрғыдан дәнді-бұршақ дақылдарын өндірісін тиімсіз болу қауіпі бар. Соңында авторлар Қазақстандағы дәнді-бұршақ дақылдардың даму перспективаларын қарастырып, өздерінің ұсыныстарын ұсынды. Мақала үшін КӨҮП, ДСҰ, ФАО, ЮНЕП, БҰҰДБ, ХВҚ, ДБ, ЭЫДҰ, Қазгидромет, Қазақстан статистика комитеті және түрлі әдебиеттерге шолу жасалып, Қазақстан Республикасының стратегиялық даму жоспары мен ұйымдардың есептері пайдаланылды.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"5 4","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186057","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Сухофрукты, полученные из винограда, благодаря сочетанию высокой питательной ценности и приятного вкуса считаются полезным продуктом питания.Изучение биологической и пищевой ценности сушеного винограда из сортов, произрастающих на юге Казахстана, проводилось на базе НИЛ «Проблемы АПК и ЭР»ЮКУ им.M. Ауэзова. Экспериментальная сушка винограда проводилась на инфракрасной сушильной установке ШС-80 по экологической современной технологии без применения химических реагентов на этапе предварительной обработки.В данной работе определены технологические параметры сушки (изменение массы сырья, время и продуктивность сушки)для четырех сортов винограда. В образцах сушеного виноградасодержится достаточное количествосахарозы(3,38 и 5,17),чтохарактерно для сортов винограда из южной области. По общему содержанию полифенолов образцы темных сортов винограда (Кишмиш, Мерседес, Тайфи розовый) показали хорошие значения в пределах 220,5-309,1мг ГК/100 г.Тогда как в белом сорте винограда было обнаружено наименьшее количество 110,0ГК/100 г.Также в опытных образцах отмечено высокое содержание калия (от 34% до 39%), кальция (в среднем 2,66-3,53%) и фосфора (2,92-3,88). Потребители и заинтересованные стороны могут получить выгоду от производства и реализации предлагаемых сушеных продуктов, какрегиональные бренды Казахстана или продукция с географическим указанием (ГУ).
{"title":"ИЗУЧЕНИЕ БИОЛОГИЧЕСКОЙ И ПИЩЕВОЙ ЦЕННОСТИ СУХОФРУКТОВ ИЗ СОРТОВ ВИНОГРАДА, ПРОИЗРАСТАЮЩЕГО НА ЮГЕ КАЗАХСТАНА","authors":"Г. О. Кантуреева, Болат Мурзабаев, Болат Раисов","doi":"10.37884/4-2023/30","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/30","url":null,"abstract":"Сухофрукты, полученные из винограда, благодаря сочетанию высокой питательной ценности и приятного вкуса считаются полезным продуктом питания.Изучение биологической и пищевой ценности сушеного винограда из сортов, произрастающих на юге Казахстана, проводилось на базе НИЛ «Проблемы АПК и ЭР»ЮКУ им.M. Ауэзова. Экспериментальная сушка винограда проводилась на инфракрасной сушильной установке ШС-80 по экологической современной технологии без применения химических реагентов на этапе предварительной обработки.В данной работе определены технологические параметры сушки (изменение массы сырья, время и продуктивность сушки)для четырех сортов винограда. В образцах сушеного виноградасодержится достаточное количествосахарозы(3,38 и 5,17),чтохарактерно для сортов винограда из южной области. По общему содержанию полифенолов образцы темных сортов винограда (Кишмиш, Мерседес, Тайфи розовый) показали хорошие значения в пределах 220,5-309,1мг ГК/100 г.Тогда как в белом сорте винограда было обнаружено наименьшее количество 110,0ГК/100 г.Также в опытных образцах отмечено высокое содержание калия (от 34% до 39%), кальция (в среднем 2,66-3,53%) и фосфора (2,92-3,88). Потребители и заинтересованные стороны могут получить выгоду от производства и реализации предлагаемых сушеных продуктов, какрегиональные бренды Казахстана или продукция с географическим указанием (ГУ).","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"6 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139185886","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Мақалада еділбай құйрықты қой тұқымдарының саулығын гиссар қойының қошқарымен шағылыстыру арқылы алынған бірінші будан ұрпақтардың (І-тәжірибелі топ) және олардың құрдастары таза еділбай қойларын шағылыстыру арқылы алынған ұрпақтарының (ІІ-бақылау топ) негізгі селекциялық белгілерінің көрсеткіштері салыстырма түрде сарапталып, көрсетілген. Нәтижесінде, туғанда жоғары көрсеткіш I топтағы еркек және ұрғашы қозыларда болды, яғни олар II топтағы құрдастарынан тиісінше 0,3;0,4 кг немесе 5,2;7,6%; 2 айлығында 1,6;2,5 кг немесе 4,3;7,1%, 4 айлығында 5,5;3,6 кг немесе 13,8;9,9%, 7 айлығында 5,5;3,6 кг немесе 12,9;9,1%, ұрғашы қозылар 12 және 18 айлығында тиісінше 3,7; 3,4 кг немесе 9,0%; 5,5% артық болды. Ал 4 айлық I және II топтардағы еркек және ұрғашы қозылардың тірідей салмағы еділбай қой тұқымының элита класының малдарына бекітілген стандартынан 7,1; 1,6; 3,9; 0,3 кг немесе 18,6; 4,2; 10,8; 0,8 %-ға, 18 айлық тұсақтарда 4,5;1,1 кг немесе 7,5; 1,8% артық болды. Сонымен қатар, жылдық қырқылған жүн түсімі I топта 1,63 кг, ал II топта 2,07 кг құрады, яғни І топ 0,44 кг немесе 26,9% төмен көрсеткіш көрсетті. Жалпы алғанда І топтан алынған ұрпақтардың тірідей салмағы мен жүн түсімінің көрсеткіштері гиссар қойының генотипінің әсері болып табылады. Гиссар қой тұқымы салмағы бойынша еділбай қойына қарағанда біршама жоғары, ал жүн өнімі бойынша керісінше төмен.
{"title":"ЕДІЛБАЙ ЖӘНЕ ГИССАР ҚҰЙРЫҚТЫ ҚОЙ ТҰҚЫМДАРЫНАН АЛЫНҒАН ҰРПАҚТАРДЫҢ НЕГІЗГІ СЕЛЕКЦИЯЛЫҚ БЕЛГІЛЕРІНІҢ ФЕНОТИПТІК ӨЗГЕРГІШТІГІ","authors":"Ляззат Мұканова, Тулеухан Садықұлов, Шолпан Адылканова, Юсупжан Юлдашбаев","doi":"10.37884/4-2023/04","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/04","url":null,"abstract":"Мақалада еділбай құйрықты қой тұқымдарының саулығын гиссар қойының қошқарымен шағылыстыру арқылы алынған бірінші будан ұрпақтардың (І-тәжірибелі топ) және олардың құрдастары таза еділбай қойларын шағылыстыру арқылы алынған ұрпақтарының (ІІ-бақылау топ) негізгі селекциялық белгілерінің көрсеткіштері салыстырма түрде сарапталып, көрсетілген. Нәтижесінде, туғанда жоғары көрсеткіш I топтағы еркек және ұрғашы қозыларда болды, яғни олар II топтағы құрдастарынан тиісінше 0,3;0,4 кг немесе 5,2;7,6%; 2 айлығында 1,6;2,5 кг немесе 4,3;7,1%, 4 айлығында 5,5;3,6 кг немесе 13,8;9,9%, 7 айлығында 5,5;3,6 кг немесе 12,9;9,1%, ұрғашы қозылар 12 және 18 айлығында тиісінше 3,7; 3,4 кг немесе 9,0%; 5,5% артық болды. Ал 4 айлық I және II топтардағы еркек және ұрғашы қозылардың тірідей салмағы еділбай қой тұқымының элита класының малдарына бекітілген стандартынан 7,1; 1,6; 3,9; 0,3 кг немесе 18,6; 4,2; 10,8; 0,8 %-ға, 18 айлық тұсақтарда 4,5;1,1 кг немесе 7,5; 1,8% артық болды. Сонымен қатар, жылдық қырқылған жүн түсімі I топта 1,63 кг, ал II топта 2,07 кг құрады, яғни І топ 0,44 кг немесе 26,9% төмен көрсеткіш көрсетті. Жалпы алғанда І топтан алынған ұрпақтардың тірідей салмағы мен жүн түсімінің көрсеткіштері гиссар қойының генотипінің әсері болып табылады. Гиссар қой тұқымы салмағы бойынша еділбай қойына қарағанда біршама жоғары, ал жүн өнімі бойынша керісінше төмен.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"36 3","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186017","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
В статье приведены результаты изучения формирования мясной продуктивности ягнят сарыаркинской курдючной породы овец (внутрипородный жанааркинский тип), разводимые в условиях племенного завода «Женис». Авторами отмечается, что в ходе совершенствования скороспелости и мясной продуктивности этой породы овец на первом этапе работы - по типу вводного скрещивания использовались бараны-производители едилбайской, а на втором – бараны внутрипородного типа аккарабас казахской грубошерстной курдючной породы овец. В статье приводится анализ динамики живой массы и мясной продуктивности ягнят за молочный период роста и развития. Авторы приводят сравнение показателей живой массы баранчиков и ярок со стандартом породы, которые превышают требования стандарта породы, установленные для животных класса элита на 2,2 и 1,1 % соответственно. На основе изучения мясной продуктивности, авторы приходят к выводу, что использованный в скрещивании генофонд курдючных пород овец внес генетические коррективы, в результате чего у молодняка современного стада сарыаркинских овец отмечается заметное преимущество в убойной массе и в локализации жировых отложений в курдюке, на 4,0-5,2 и 1,2 кг соответственно.
{"title":"ФОРМИРОВАНИЕ МЯСНОЙ ПРОДУКТИВНОСТИ ЯГНЯТ САРЫАРКИНСКОЙ КУРДЮЧНОЙ ПОРОДЫ ОВЕЦ (ВНУТРИПОРОДНЫЙ ЖАНААРКИНСКИЙ ТИП)","authors":"Айнур Оракбаева, Шолпан Адылканова, Тулеухан Садыкулов, Бибигул Сансызбаева","doi":"10.37884/4-2023/03","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/03","url":null,"abstract":"В статье приведены результаты изучения формирования мясной продуктивности ягнят сарыаркинской курдючной породы овец (внутрипородный жанааркинский тип), разводимые в условиях племенного завода «Женис». Авторами отмечается, что в ходе совершенствования скороспелости и мясной продуктивности этой породы овец на первом этапе работы - по типу вводного скрещивания использовались бараны-производители едилбайской, а на втором – бараны внутрипородного типа аккарабас казахской грубошерстной курдючной породы овец. В статье приводится анализ динамики живой массы и мясной продуктивности ягнят за молочный период роста и развития. Авторы приводят сравнение показателей живой массы баранчиков и ярок со стандартом породы, которые превышают требования стандарта породы, установленные для животных класса элита на 2,2 и 1,1 % соответственно. На основе изучения мясной продуктивности, авторы приходят к выводу, что использованный в скрещивании генофонд курдючных пород овец внес генетические коррективы, в результате чего у молодняка современного стада сарыаркинских овец отмечается заметное преимущество в убойной массе и в локализации жировых отложений в курдюке, на 4,0-5,2 и 1,2 кг соответственно.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"176 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186132","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Салтанат Дубекова, Амангелді Сарбаев, Минура Есімбекова, Айдархан Есеркенов
Дәнді дақылдардың аса қауіпті ауру қоздырғыштарының, климаттың жаһандық өзгеру жағдайында, дамып-таралу ареалының өзгеріп отыруы және оның салдарынан індет зияндылығының артуы өте қауіпті. Мұндай жағдайда, оңтүстік шығыс Қазақстан аумағында, күздік бидай егістігіндегі аурулардың басым түрлері – сары тат (P. striiformis f. sp. tritici) және қоңыр тат (P. triticina f. sp. tritici) фитопатогендерін бақылау маңызды. Фитопатогендердің дамуына қолайлы жылдарда масақ өнімділігі мен астық сапасының күрт төмендеуі байқалады. Ауру қоздырғыштарының жаңа агрессивті түрлері, жоғары әлеуетті, құнды дәнді дақыл сорттарының көпшілігін, патогенге төзімсіз етеді. Күздік бидай сортүлгілерінің селекциядағы иммунологиялық құндылығын анықтау үшін, 2021-2023 жылдары Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының тәжірибелік базасында, иммунологиялық зерттеулер жүргізілді. Тат қоздырғыштарының жасанды індеті аясында, күздік бидайдың жергілікті және шетелдік 200 сортүлгіден тұратын жинағы мақсатты түрде иммунологиялық бағалаудан өтті. Жасанды індет аясы сары тат (P. striiformis f. sp. tritici) және қоңыр тат (P. triticina f. sp. tritici) уредоспораларының популяциясын пайдалану арқылы жүргізілді. Қазақстанның оңтүстік-шығыс жағдайында, күздік бидайдың тат популяциясына төзімділігіне талдау жасалынды. Құнды сортүлгілердің тат қоздырғыштарына төзімділік реакциясы сипатталды. Бағалаудан іріктеліп алынған, ауруға төзімді сортүлгілер селекция үшін ең үлкен иммунологиялық құндылыққа ие. Ғылыми зерттеу жұмысының өзектілігі – аса қауіпті ауру қоздырғыштарының патогендік құрылымында вируленттіліктің өзгеруіне байланысты, төзімділіктің жаңа көздерін анықтау. Жоғары иммунологиялық әлеуеті бар, құнды генотиптерді іріктеп алып, селекцияда жаңа бастапқы материал ретінде қолдану, егістіктегі фитопатогендереден келетін эпифитотияның алдын алуға бағытталады.
这样做可能会导致火灾、环境破坏、气候破坏、环境破坏或设备损坏。这样做会导致设备在短时间内受到植物病原体 sary tat （P. striiformis f. sp. tritici）或 ichor tat （P. triticina f. sp. tritici）的损害或损坏。这样做会对植病菌造成严重损害。这样做可能会导致攻击性行为、攻击性行为、攻击性行为、攻击性行为、致病性行为、致病性行为。选择具有免疫学和免疫学特性的品种非常重要、2021-2023 年，卡扎克免疫学和免疫学研究所将开展免疫学和免疫学研究。如果不使用该装置，免疫试验结果的免疫学基础将因使用 200 级装置而降低。请勿将纹枯病菌（P. striiformis f. sp. tritici）或三尖杉霉菌（P. triticina f. sp. tritici）置于潮湿人群中。这样做会导致无意中失去动力，种群将无法存活。这样做会导致栽培品种出现不良反应。在这种情况下，必须观察所选品种的免疫和免疫特性。这样做可能会导致意外接触到病原体，从而引起致病性和与致病性有关的疾病，并可能导致火灾或触电。免疫学免疫学数据、基因型和基因分型、选择性育种、植物材料保留、植物病原体和附生型流行病都可以避免。
{"title":"КҮЗДІК БИДАЙ СОРТҮЛГІЛЕРІНІҢ ТАТ АУРУЫ ҚОЗДЫРҒЫШТАРЫНА (P. STRIIFORMIS F. SP. TRITICI; P. TRITICINA F. SP. TRITICI) ТӨЗІМДІЛІГІН ИММУНОЛОГИЯЛЫҚ БАҒАЛАУ","authors":"Салтанат Дубекова, Амангелді Сарбаев, Минура Есімбекова, Айдархан Есеркенов","doi":"10.37884/4-2023/13","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/13","url":null,"abstract":"Дәнді дақылдардың аса қауіпті ауру қоздырғыштарының, климаттың жаһандық өзгеру жағдайында, дамып-таралу ареалының өзгеріп отыруы және оның салдарынан індет зияндылығының артуы өте қауіпті. Мұндай жағдайда, оңтүстік шығыс Қазақстан аумағында, күздік бидай егістігіндегі аурулардың басым түрлері – сары тат (P. striiformis f. sp. tritici) және қоңыр тат (P. triticina f. sp. tritici) фитопатогендерін бақылау маңызды. Фитопатогендердің дамуына қолайлы жылдарда масақ өнімділігі мен астық сапасының күрт төмендеуі байқалады. Ауру қоздырғыштарының жаңа агрессивті түрлері, жоғары әлеуетті, құнды дәнді дақыл сорттарының көпшілігін, патогенге төзімсіз етеді. Күздік бидай сортүлгілерінің селекциядағы иммунологиялық құндылығын анықтау үшін, 2021-2023 жылдары Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының тәжірибелік базасында, иммунологиялық зерттеулер жүргізілді. Тат қоздырғыштарының жасанды індеті аясында, күздік бидайдың жергілікті және шетелдік 200 сортүлгіден тұратын жинағы мақсатты түрде иммунологиялық бағалаудан өтті. Жасанды індет аясы сары тат (P. striiformis f. sp. tritici) және қоңыр тат (P. triticina f. sp. tritici) уредоспораларының популяциясын пайдалану арқылы жүргізілді. Қазақстанның оңтүстік-шығыс жағдайында, күздік бидайдың тат популяциясына төзімділігіне талдау жасалынды. Құнды сортүлгілердің тат қоздырғыштарына төзімділік реакциясы сипатталды. Бағалаудан іріктеліп алынған, ауруға төзімді сортүлгілер селекция үшін ең үлкен иммунологиялық құндылыққа ие. Ғылыми зерттеу жұмысының өзектілігі – аса қауіпті ауру қоздырғыштарының патогендік құрылымында вируленттіліктің өзгеруіне байланысты, төзімділіктің жаңа көздерін анықтау. Жоғары иммунологиялық әлеуеті бар, құнды генотиптерді іріктеп алып, селекцияда жаңа бастапқы материал ретінде қолдану, егістіктегі фитопатогендереден келетін эпифитотияның алдын алуға бағытталады.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"55 3","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186157","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Индира Бейшова, Диляра Гриценко, Малика Шамекова, Александр Пожарский, Татьяна Ульянова, Александр Ковальчук
В настоящей работе представлены результаты полногеномного поиска ассоциаций однонуклеотидных полиморфизмов (SNP) с продуктивными качествами у отечественных пород лошадей, полученные на основании данных SNP-генотипирования животных, проведенного с помощью набора реагентов Equine 80k HTS («Illumina Inc.», США). Объектом исследований являлись лошади следующих пород и типов: казахской типов джабе (n = 631), адай (n = 303) и найман (n = 158), мугалжарской (n = 584), кушумской (n = 226) и костанайской (n = 116) пород. Сбор информации по фенотипическим данным лошадей проводили до отбора проб, при этом измеряли следующие показатели: высота в холке, косая длина туловища, обхват груди, обхват пясти и живую массу. Общее число SNP, отобранных по результатам контроля качества, составило 60 987. Полногеномный поиск ассоциаций был проведен с помощью линейной регрессии с адаптивным методом перестановок Монте-Карло с коррекцией p-значения для множественных сравнений в программе PLINK1.9. В ходе анализа были выявлены 60 полиморфизмов, сцепленных с генами, участвующими в регуляции процессов развития соединительной ткани и костной системы, нервной системы, регуляции иммунной системы и других процессах. Проведенная работа подтвердила актуальность применения подобного подхода в полногеномно-ассоциативных исследованиях для детектирования единичных SNP, связанных с отдельными признаками.
{"title":"ПОЛНОГЕНОМНЫЙ ПОИСК АССОЦИАЦИЙ С ПРОДУКТИВНЫМИ КАЧЕСТВАМИ У ОТЕЧЕСТВЕННЫХ ПОРОД ЛОШАДЕЙ","authors":"Индира Бейшова, Диляра Гриценко, Малика Шамекова, Александр Пожарский, Татьяна Ульянова, Александр Ковальчук","doi":"10.37884/4-2023/02","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/02","url":null,"abstract":"В настоящей работе представлены результаты полногеномного поиска ассоциаций однонуклеотидных полиморфизмов (SNP) с продуктивными качествами у отечественных пород лошадей, полученные на основании данных SNP-генотипирования животных, проведенного с помощью набора реагентов Equine 80k HTS («Illumina Inc.», США). Объектом исследований являлись лошади следующих пород и типов: казахской типов джабе (n = 631), адай (n = 303) и найман (n = 158), мугалжарской (n = 584), кушумской (n = 226) и костанайской (n = 116) пород. Сбор информации по фенотипическим данным лошадей проводили до отбора проб, при этом измеряли следующие показатели: высота в холке, косая длина туловища, обхват груди, обхват пясти и живую массу. Общее число SNP, отобранных по результатам контроля качества, составило 60 987. Полногеномный поиск ассоциаций был проведен с помощью линейной регрессии с адаптивным методом перестановок Монте-Карло с коррекцией p-значения для множественных сравнений в программе PLINK1.9. В ходе анализа были выявлены 60 полиморфизмов, сцепленных с генами, участвующими в регуляции процессов развития соединительной ткани и костной системы, нервной системы, регуляции иммунной системы и других процессах. Проведенная работа подтвердила актуальность применения подобного подхода в полногеномно-ассоциативных исследованиях для детектирования единичных SNP, связанных с отдельными признаками.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"44 13","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139185905","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
B.E. Alimbekova, A. Malimbayeva, Alimbai Balgabaev, K. Karayeva, A. Shibikeeva
The article presents the results of studies on the influence of long-term application of phosphoric fertilizers on sugar beet crops unchallenged for more than 50 years on the transformation of phosphate forms on light chestnut soil and its productivity in comparison with the identical options in the rotation. Despite the large amount of practical material, the effect of the duration of application of phosphorus fertilizers on irrigated soils in Kazakhstan has not been sufficiently studied. The available isolated data on the influence of the duration of fertilizer application relate to the aspect of assessing their impact on the yield and quality of the crop and, partly, on the phosphate regime of soils. Most of the studies were carried out within the framework of short-term field experiments, which are designed, first of all, to establish specific doses of fertilizers on the productivity of agricultural crops. These field studies were carried out on a fairly narrow background and time frame of variation in soil fertility characteristics, which did not allow us to establish the qualitative and quantitative composition of phosphates and their functional relationship between the level of potential and effective fertility.
{"title":"TRANSFORMATION OF QUALITY AND QUANTITATIVE COMPOSITION OF MINERAL PHOSPHATES IN LIGHT CHESTNUT SOIL DURING LONG-TERM APPLICATION OF PHOSPHOROUS FERTILIZERS IN CROP RATOTAION AND PERMENANT SUGAR BEET SOWING","authors":"B.E. Alimbekova, A. Malimbayeva, Alimbai Balgabaev, K. Karayeva, A. Shibikeeva","doi":"10.37884/4-2023/20","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/20","url":null,"abstract":"The article presents the results of studies on the influence of long-term application of phosphoric fertilizers on sugar beet crops unchallenged for more than 50 years on the transformation of phosphate forms on light chestnut soil and its productivity in comparison with the identical options in the rotation. Despite the large amount of practical material, the effect of the duration of application of phosphorus fertilizers on irrigated soils in Kazakhstan has not been sufficiently studied. The available isolated data on the influence of the duration of fertilizer application relate to the aspect of assessing their impact on the yield and quality of the crop and, partly, on the phosphate regime of soils. Most of the studies were carried out within the framework of short-term field experiments, which are designed, first of all, to establish specific doses of fertilizers on the productivity of agricultural crops. These field studies were carried out on a fairly narrow background and time frame of variation in soil fertility characteristics, which did not allow us to establish the qualitative and quantitative composition of phosphates and their functional relationship between the level of potential and effective fertility.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"63 3","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186029","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Необходимость полного удовлетворения растущей численности страны продовольственным зерном – одна из ключевых проблем сельскохозяйственного производства. Важнейший фактор увеличения объема производства зерна в современных условиях –интенсификация зернового поля. Сущность процесса интенсификации сводится к качественному преобразованию основного средства производства сельскохозяйственной продукции-земли и совершенствованию технологии выращивания зерновых культур таким образом, чтобы увеличить выход зерна с единицы площади при одновременном сокращении затрат труда и средств на единицу получаемой продукции. Особое место в интенсификации отводится разработке и освоению современных технологий выращивания сельскохозяйственных культур. Особенность интенсивных технологий возделывания сельскохозяйственных культур в частности зерновых заключается в направленности системы технологических операций на нейтрализацию факторов, лимитирующих урожайность. Поэтому разработка таких технологий основывается на учете биологических особенностей с тем, чтобы активизировать жизнедеятельность растений путем создания наиболее благоприятных условий для конкретного сорта и на конкретном поле. Эффективность интенсивных технологий наилучшим образом проявляется только при общей высокой культуре земледелия, при освоении всех элементов его научно-обоснованных систем, при строгом соблюдении технологической, а также детальное изучение водного баланса орошаемых земель позволяет разработать мероприятия, направленные на сохранение благоприятной мелиоративной обстановки. В числе важнейших это строгое нормирование водоподачи на орошаемые земли. Исследования по обоснованию рациональных норм водопотребления сельскохозяйственных культур и водно-балансовые наблюдения проводились в Караултюбинском опытном хозяйстве Кызылординского массива орошения.
{"title":"СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ РЕЖИМА ОРОШЕНИЯ РИСА В УСЛОВИЯХ КЫЗЫЛОРДИНСКОГО МАССИВА ОРОШЕНИЯ","authors":"А.С. Олжабаева, Жанузак Байманов, Ш.М Умбетова, Ақбопе Айбекқызы","doi":"10.37884/4-2023/24","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/24","url":null,"abstract":"Необходимость полного удовлетворения растущей численности страны продовольственным зерном – одна из ключевых проблем сельскохозяйственного производства. Важнейший фактор увеличения объема производства зерна в современных условиях –интенсификация зернового поля. Сущность процесса интенсификации сводится к качественному преобразованию основного средства производства сельскохозяйственной продукции-земли и совершенствованию технологии выращивания зерновых культур таким образом, чтобы увеличить выход зерна с единицы площади при одновременном сокращении затрат труда и средств на единицу получаемой продукции. Особое место в интенсификации отводится разработке и освоению современных технологий выращивания сельскохозяйственных культур. Особенность интенсивных технологий возделывания сельскохозяйственных культур в частности зерновых заключается в направленности системы технологических операций на нейтрализацию факторов, лимитирующих урожайность. Поэтому разработка таких технологий основывается на учете биологических особенностей с тем, чтобы активизировать жизнедеятельность растений путем создания наиболее благоприятных условий для конкретного сорта и на конкретном поле. Эффективность интенсивных технологий наилучшим образом проявляется только при общей высокой культуре земледелия, при освоении всех элементов его научно-обоснованных систем, при строгом соблюдении технологической, а также детальное изучение водного баланса орошаемых земель позволяет разработать мероприятия, направленные на сохранение благоприятной мелиоративной обстановки. В числе важнейших это строгое нормирование водоподачи на орошаемые земли. Исследования по обоснованию рациональных норм водопотребления сельскохозяйственных культур и водно-балансовые наблюдения проводились в Караултюбинском опытном хозяйстве Кызылординского массива орошения.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"114 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186122","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Жасулан Қалданов, Болат Базарбаев, Максат Аднабеков, Аяужан Смаилова, Тилеген Баймуханов
Стандартным методом измерения влажности зерна является обычная технология сушки в воздушной печи. Этот метод требует более длительного периода времени для определения содержания влаги. Хотя электрические влагомеры популярны в рисовой промышленности, их необходимо часто калибровать с помощью метода сушки в печи. Поэтому требуется альтернативный, но быстрый и надежный метод, особенно для отраслей, занимающихся сбытом зерна. Для этого исследования были использованы образцы риса трех различных размеров (Bg 300 - средний жирный, Bg 358 - короткий круглый и At 405 - длинный тонкий). Пять различных уровней влажности (12-20% влажной основы) были получены путем добавления известных количеств воды. Взаимосвязь между значениями влажности в микроволновой печи и духовке с горячим воздухом оценивалась с использованием методов коэффициентов корреляции Пирсона, Спирмена и Кендалла. Также была установлена линейная регрессионная зависимость между методами определения влажности в духовке с горячим воздухом и микроволновой печи. Согласно данным, за исключением 870 Вт при заданном уровне поглощенной мощности МВт, два других параметра мощности МВт (265 Вт и 550 Вт) показали значительную статистическую корреляцию (r > 0,55, P < 0,01) между значениями температуры воздушной печи и MW печи для трех образцов риса. Однако настройки МВт на 550 Вт в течение 7 минут поглощенной мощности показали значительно более высокий коэффициент регрессии определения (r = 0,94, P < 0,01) при значениях температуры в воздушной печи. Из проведенного исследования можно сделать вывод, что бытовую микроволновую печь можно успешно использовать для определения содержания влаги в различных сортах риса в качестве альтернативного метода по сравнению с обычным методом сушки в воздушной печи. Целью данного исследования является сравнение эффективности обычного метода сушки в воздушной печи и метода домашней микроволновой печи для определения содержания влаги в рисе.
{"title":"СРАВНЕНИЕ ЭФФЕКТИВНОСТИ ОБЫЧНОГО МЕТОДА СУШКИ В ВОЗДУШНОЙ ПЕЧИ И МЕТОДА ДОМАШНЕЙ МИКРОВОЛНОВОЙ ПЕЧИ ДЛЯ ОПРЕДЕЛЕНИЯ СОДЕРЖАНИЯ ВЛАГИ В РИСЕ","authors":"Жасулан Қалданов, Болат Базарбаев, Максат Аднабеков, Аяужан Смаилова, Тилеген Баймуханов","doi":"10.37884/4-2023/28","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/28","url":null,"abstract":"Стандартным методом измерения влажности зерна является обычная технология сушки в воздушной печи. Этот метод требует более длительного периода времени для определения содержания влаги. Хотя электрические влагомеры популярны в рисовой промышленности, их необходимо часто калибровать с помощью метода сушки в печи. Поэтому требуется альтернативный, но быстрый и надежный метод, особенно для отраслей, занимающихся сбытом зерна. Для этого исследования были использованы образцы риса трех различных размеров (Bg 300 - средний жирный, Bg 358 - короткий круглый и At 405 - длинный тонкий). Пять различных уровней влажности (12-20% влажной основы) были получены путем добавления известных количеств воды. Взаимосвязь между значениями влажности в микроволновой печи и духовке с горячим воздухом оценивалась с использованием методов коэффициентов корреляции Пирсона, Спирмена и Кендалла. Также была установлена линейная регрессионная зависимость между методами определения влажности в духовке с горячим воздухом и микроволновой печи. Согласно данным, за исключением 870 Вт при заданном уровне поглощенной мощности МВт, два других параметра мощности МВт (265 Вт и 550 Вт) показали значительную статистическую корреляцию (r > 0,55, P < 0,01) между значениями температуры воздушной печи и MW печи для трех образцов риса. Однако настройки МВт на 550 Вт в течение 7 минут поглощенной мощности показали значительно более высокий коэффициент регрессии определения (r = 0,94, P < 0,01) при значениях температуры в воздушной печи. Из проведенного исследования можно сделать вывод, что бытовую микроволновую печь можно успешно использовать для определения содержания влаги в различных сортах риса в качестве альтернативного метода по сравнению с обычным методом сушки в воздушной печи. Целью данного исследования является сравнение эффективности обычного метода сушки в воздушной печи и метода домашней микроволновой печи для определения содержания влаги в рисе.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"56 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186155","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Бұл зерттеу жұмысында Қазақстандағы Шымкент және Тараз Camelus dromedarius және Camelus bactrianus түйелер популяцияларының генетикалық әртүрлілігіне ISSR-PCR маркерлерін қолдану арқылы талдау жүргізілді. Нәтижесінде (AG)9C праймері бойынша ұзындығы 200, 320, 370, 430, 580 және 700 ж.н. тұратын фрагменттер анықталды. Ал (GA)9C праймері негізінде алынған ампликондардың ұзындығы 300, 350 және 430 ж.н. тең болды. Шымкент популяциясы түйелерінде полиморфты локустар саны 9 және осыған орай полиморфты локустардың аллельдік көрсеткіші 77,78% құрады. Тараз популяциясы түйелерінің полиморфты локустары бойынша аллельдік көрсеткіші 33,3% тең болды. Екі популяция бойынша зерттеуге іріктелген түйелерде бақыланатын аллельдер саны (Na) орташа есеппен 1,38 құрады, аллельдердің эффективті саны (Nе) 1,47, Nеi бойынша генетикалық әртүрлілік (Н) 0,25 және Шеннон индексі (I) 0,36 тең болды. Полиморфты локустардың орташа аллельдік көрсеткіші екі популяция бойынша 55,56% құрады. Алынған нәтижелерге сүйенсек, жұмыс барысында қолданылған екі маркер зерттеуге алынған түйе популяцияларының генетикалық әртүрлілігін бағалауда ақпараттылыққа ие екенін көрсетті. Сонымен қатар зерттелген екі түйе популяцияларының бір-біріненен генетикалық әртүрлілігі бойынша ерекшеленетіндігі анықталды.
{"title":"ТАРАЗ ЖӘНЕ ШЫМКЕНТ ПОПУЛЯЦИЯСЫНА ЖАТАТЫН ТҮЙЕЛЕРДІҢ ГЕНЕТИКАЛЫҚ ӘРТҮРЛІГІН ISSR-PCR МАРКЕРЛЕРІ НЕГІЗІНДЕ САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ","authors":"Гулфайруз Нурғалиқызы Шәлтенбай, Мақпал Амандыкова, Тілек Қапасұлы, Бақытжан Бекманов, Кайрат Досыбаев, Дания Уалиева","doi":"10.37884/4-2023/05","DOIUrl":"https://doi.org/10.37884/4-2023/05","url":null,"abstract":"Бұл зерттеу жұмысында Қазақстандағы Шымкент және Тараз Camelus dromedarius және Camelus bactrianus түйелер популяцияларының генетикалық әртүрлілігіне ISSR-PCR маркерлерін қолдану арқылы талдау жүргізілді. Нәтижесінде (AG)9C праймері бойынша ұзындығы 200, 320, 370, 430, 580 және 700 ж.н. тұратын фрагменттер анықталды. Ал (GA)9C праймері негізінде алынған ампликондардың ұзындығы 300, 350 және 430 ж.н. тең болды. Шымкент популяциясы түйелерінде полиморфты локустар саны 9 және осыған орай полиморфты локустардың аллельдік көрсеткіші 77,78% құрады. Тараз популяциясы түйелерінің полиморфты локустары бойынша аллельдік көрсеткіші 33,3% тең болды. Екі популяция бойынша зерттеуге іріктелген түйелерде бақыланатын аллельдер саны (Na) орташа есеппен 1,38 құрады, аллельдердің эффективті саны (Nе) 1,47, Nеi бойынша генетикалық әртүрлілік (Н) 0,25 және Шеннон индексі (I) 0,36 тең болды. Полиморфты локустардың орташа аллельдік көрсеткіші екі популяция бойынша 55,56% құрады. Алынған нәтижелерге сүйенсек, жұмыс барысында қолданылған екі маркер зерттеуге алынған түйе популяцияларының генетикалық әртүрлілігін бағалауда ақпараттылыққа ие екенін көрсетті. Сонымен қатар зерттелген екі түйе популяцияларының бір-біріненен генетикалық әртүрлілігі бойынша ерекшеленетіндігі анықталды.","PeriodicalId":508219,"journal":{"name":"Izdenister natigeler","volume":"219 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186083","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
京公网安备 11010802042870号
京ICP备2023020795号-1
扫码关注我们
求助内容：
应助结果提醒方式：