Pub Date : 2021-06-22DOI: 10.18317/kaderdergi.916808
Bilal Taşkın
Insan fiilleri konusu, ilk donemlerden itibaren kelâm ilminin tartismali konulari arasinda yer almistir. Ilâhi sifatlardan kaza ve kadere, husun kubuh meselesinden aklin sinirlarina, imkânsiz seylerle sorumluluktan akla dayali sorumluluga, cevher araz bahislerinden nedensellige, kudret kavraminin analizinden ahlâki davranislarin kaynagina kadar bircok mesele ile dogrudan ya da dolayli olarak irtibatli olan insan fiilleri konusu etrafinda Islam dusunce tarihi icerisinde bircok sey soylenmis ve yazilmistir. Bu calismada insan fiilleri meselesi, hususen, Allah’in ilim, irade ve kudreti karsisinda insanin fiili uzerindeki etkisi kapsaminda ele alinmistir. Bu meselede Mu‘tezile, Allah’in, kendi iradesi ve hikmeti geregince, insana verdigi kudret ile onun iyi ve kotu fiillerini yapma ve terk etme konusunda bagimsiz oldugunu, insanin yaptigi kotu eylemlerin, herhangi bir sekilde Allah’in sifatlariyla iliskilendirilemeyecegini savunur. Sunni kelâmcilar, insanin eylemlerini, insanda yaratilan hâdis kudret ile Allah’in var ettigini, kotu fiillerin ise yaratilma yonuyle Allah’a, yaratilma sebebi olarak insanin kesbine/iradesine nispet edilmesi gerektigini ileri surerler. Bununla birlikte sunni kelâmin temsilcileri Mâturidiler ve Es‘ariler insanin fiili uzerindeki etkinligini ifade eden kesbin mâhiyetinin ne oldugu hususunda ayrisirlar. Mâturidiler kesbin mevcut/somut bir sey oldugunu soylemekten kacinirken, Es‘arilerde kesbin, Allah’in yaratilan bir fiili oldugu kanaati on plana cikmaktadir. Kelâmcilarin ilâhi sifatlar ve tabiattaki hareketlerin/fiillerin isleyisi gibi konularda tartisma halinde olduklari Messâi felsefeciler ise insan fiillerini Ilk Ilke’den feyz eden ezeli neden-sonuc zincirinin bir halkasi olarak degerlendirirler. Bununla birlikte onlara gore bu zincirin her halkasi ilâhi inâyet ile meydana gelmektedir. Onlar ayrica ahlâken kotu kabul edilen fiilleri, her yonden tam ve hayir olan Ilk Ilke’ye degil, neden-sonuc surecindeki fâil nedenlere nispet ederler. Ozet olarak hem kelâmcilara hem de felsefecilere gore insanin fiillerinin nihâi kaynagi ilâhi irade ve kudrettir. Ahlâken ya da dinen kotu olan fiiller insanin iradesine bagli olarak meydana gelirler. Insan, iradesi ya da kudreti nedeniyle yaptigi eylemlerden sorumludur. Bu hususlarda hemfikir olan felsefeciler ve kelâmcilar bu meseledeki goruslerini farkli kavram ve ilkeleri merkeze alarak izah etmisler; temelde ayni fikri anlatmak isterken soylem tarzlarinda ve tâli ilkelerde farkli bir tutum sergilemislerdir. Bu farklilik su sorular ekseninde kendini gostermistir: Sorumluluk, fiili var eden guce mi, fiili belirleyen iradeye mi dayanir? Insanin iradesine bagli olarak kotu bir fiili yaratmasi nedeniyle Allah’a kotuluk nispet edilir mi? Âlemin, Ilk Ilke olan Allah’tan, O’nun bilgisi ve zâti geregi sâdir olmasi Allah’in iradesiz ve etkisiz bir fâil olmasini ve dolayisiyla insanin, fiilleri uzerinde etkisi olmayan mecbur bir neden/fâil olmasini gerektirir mi? Kelâmcilar ve felsefeciler bu sor
{"title":"İslam Düşüncesinde İnsan Fiilleri: Farklı Söylemler Ortak Amaçlar","authors":"Bilal Taşkın","doi":"10.18317/kaderdergi.916808","DOIUrl":"https://doi.org/10.18317/kaderdergi.916808","url":null,"abstract":"Insan fiilleri konusu, ilk donemlerden itibaren kelâm ilminin tartismali konulari arasinda yer almistir. Ilâhi sifatlardan kaza ve kadere, husun kubuh meselesinden aklin sinirlarina, imkânsiz seylerle sorumluluktan akla dayali sorumluluga, cevher araz bahislerinden nedensellige, kudret kavraminin analizinden ahlâki davranislarin kaynagina kadar bircok mesele ile dogrudan ya da dolayli olarak irtibatli olan insan fiilleri konusu etrafinda Islam dusunce tarihi icerisinde bircok sey soylenmis ve yazilmistir. Bu calismada insan fiilleri meselesi, hususen, Allah’in ilim, irade ve kudreti karsisinda insanin fiili uzerindeki etkisi kapsaminda ele alinmistir. Bu meselede Mu‘tezile, Allah’in, kendi iradesi ve hikmeti geregince, insana verdigi kudret ile onun iyi ve kotu fiillerini yapma ve terk etme konusunda bagimsiz oldugunu, insanin yaptigi kotu eylemlerin, herhangi bir sekilde Allah’in sifatlariyla iliskilendirilemeyecegini savunur. Sunni kelâmcilar, insanin eylemlerini, insanda yaratilan hâdis kudret ile Allah’in var ettigini, kotu fiillerin ise yaratilma yonuyle Allah’a, yaratilma sebebi olarak insanin kesbine/iradesine nispet edilmesi gerektigini ileri surerler. Bununla birlikte sunni kelâmin temsilcileri Mâturidiler ve Es‘ariler insanin fiili uzerindeki etkinligini ifade eden kesbin mâhiyetinin ne oldugu hususunda ayrisirlar. Mâturidiler kesbin mevcut/somut bir sey oldugunu soylemekten kacinirken, Es‘arilerde kesbin, Allah’in yaratilan bir fiili oldugu kanaati on plana cikmaktadir. Kelâmcilarin ilâhi sifatlar ve tabiattaki hareketlerin/fiillerin isleyisi gibi konularda tartisma halinde olduklari Messâi felsefeciler ise insan fiillerini Ilk Ilke’den feyz eden ezeli neden-sonuc zincirinin bir halkasi olarak degerlendirirler. Bununla birlikte onlara gore bu zincirin her halkasi ilâhi inâyet ile meydana gelmektedir. Onlar ayrica ahlâken kotu kabul edilen fiilleri, her yonden tam ve hayir olan Ilk Ilke’ye degil, neden-sonuc surecindeki fâil nedenlere nispet ederler. Ozet olarak hem kelâmcilara hem de felsefecilere gore insanin fiillerinin nihâi kaynagi ilâhi irade ve kudrettir. Ahlâken ya da dinen kotu olan fiiller insanin iradesine bagli olarak meydana gelirler. Insan, iradesi ya da kudreti nedeniyle yaptigi eylemlerden sorumludur. Bu hususlarda hemfikir olan felsefeciler ve kelâmcilar bu meseledeki goruslerini farkli kavram ve ilkeleri merkeze alarak izah etmisler; temelde ayni fikri anlatmak isterken soylem tarzlarinda ve tâli ilkelerde farkli bir tutum sergilemislerdir. Bu farklilik su sorular ekseninde kendini gostermistir: Sorumluluk, fiili var eden guce mi, fiili belirleyen iradeye mi dayanir? Insanin iradesine bagli olarak kotu bir fiili yaratmasi nedeniyle Allah’a kotuluk nispet edilir mi? Âlemin, Ilk Ilke olan Allah’tan, O’nun bilgisi ve zâti geregi sâdir olmasi Allah’in iradesiz ve etkisiz bir fâil olmasini ve dolayisiyla insanin, fiilleri uzerinde etkisi olmayan mecbur bir neden/fâil olmasini gerektirir mi? Kelâmcilar ve felsefeciler bu sor","PeriodicalId":17877,"journal":{"name":"Kader","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-06-22","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"79432701","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2021-06-21DOI: 10.18317/kaderdergi.916361
{"title":"Conceptions of Self-Determination in Fourth/Tenth-Century Muslim Theology: Al-Bāqillānī’s Theory of Human Acts in Its Historical Context","authors":"","doi":"10.18317/kaderdergi.916361","DOIUrl":"https://doi.org/10.18317/kaderdergi.916361","url":null,"abstract":"","PeriodicalId":17877,"journal":{"name":"Kader","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-06-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"88624790","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2021-06-16DOI: 10.18317/kaderdergi.907397
Hülya Terzioğlu, Saliha Vi̇di̇nli̇oğlu
{"title":"Ateizm Savunucusu Sitelerde Din Karşıtı Bazı Argümanların Analizi ‘pozitifateizm.wordpress.com’, ‘ateizm.blogspot.com’ ve ‘ateistmedya.wordpress.com’ Örnekleri","authors":"Hülya Terzioğlu, Saliha Vi̇di̇nli̇oğlu","doi":"10.18317/kaderdergi.907397","DOIUrl":"https://doi.org/10.18317/kaderdergi.907397","url":null,"abstract":"","PeriodicalId":17877,"journal":{"name":"Kader","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-06-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"73395542","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2021-06-14DOI: 10.18317/kaderdergi.917058
Ahmet Sonay
{"title":"İbn Ebu’l-Hadîd’e Göre Ali b. Ebû Tâlib’in Siyasî Kararları","authors":"Ahmet Sonay","doi":"10.18317/kaderdergi.917058","DOIUrl":"https://doi.org/10.18317/kaderdergi.917058","url":null,"abstract":"","PeriodicalId":17877,"journal":{"name":"Kader","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-06-14","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"89842095","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2021-06-13DOI: 10.18317/kaderdergi.909328
A. Shihadeh
The objective of this article is twofold. First, it investigates mereology in medieval Islamic theology, particularly the theologians’ claim that the whole is identical to its parts and accordingly that at least some attributes common to the parts must by exten-sion be attributed of the whole. This claim was refuted by philosophers and, from the eleventhcenturyonwards,anincreasingnumberof theologians.Second,itoffersanew interpretation of the standard theological proof from accidents for creation ex nihilo , to which this problem was central. A wide range of early, classical and later theological and philosophical sources are consulted.
{"title":"Mereology in Kalâm A New Reading of the Proof from Accidents for Creation","authors":"A. Shihadeh","doi":"10.18317/kaderdergi.909328","DOIUrl":"https://doi.org/10.18317/kaderdergi.909328","url":null,"abstract":"The objective of this article is twofold. First, it investigates mereology in medieval Islamic theology, particularly the theologians’ claim that the whole is identical to its parts and accordingly that at least some attributes common to the parts must by exten-sion be attributed of the whole. This claim was refuted by philosophers and, from the eleventhcenturyonwards,anincreasingnumberof theologians.Second,itoffersanew interpretation of the standard theological proof from accidents for creation ex nihilo , to which this problem was central. A wide range of early, classical and later theological and philosophical sources are consulted.","PeriodicalId":17877,"journal":{"name":"Kader","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-06-13","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"88177297","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2021-06-11DOI: 10.18317/kaderdergi.872620
İbrahim Bayram
Makale Bilgisi Article Information Makale Türü Article Type Araştırma Makalesi Research Article Geliş Tarihi Date Recieved 01 Şubat 2021 01 February 2021 Kabul Tarihi Date Accepted 11 Haziran 2021 11 June 2021 Yayın Tarihi Date Published 30 Haziran 2021 30 June 2021 İntihal Plagiarism Bu makale, iTenticate yazılımı ile taranmıştır. İntihal tespit edilmemiştir. This article has been scanned with iTenticate software. No plagiarism detected. Etik Beyan Ethical Statement Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur (İbrahim Bayram). It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited (İbrahim Bayram). CC BY-NC-ND 4.0 lisansı ile lisanslanmıştır. Licensed under CC BY-NC-ND 4.0 license.
{"title":"İlâhî Emir ile İlâhî İrâdenin Muvâfakatının Zorunluluğuna Yönelik Mu‛tezilî Argümanlara Selmân en-Nîsâburî’nin Cevapları","authors":"İbrahim Bayram","doi":"10.18317/kaderdergi.872620","DOIUrl":"https://doi.org/10.18317/kaderdergi.872620","url":null,"abstract":"Makale Bilgisi Article Information Makale Türü Article Type Araştırma Makalesi Research Article Geliş Tarihi Date Recieved 01 Şubat 2021 01 February 2021 Kabul Tarihi Date Accepted 11 Haziran 2021 11 June 2021 Yayın Tarihi Date Published 30 Haziran 2021 30 June 2021 İntihal Plagiarism Bu makale, iTenticate yazılımı ile taranmıştır. İntihal tespit edilmemiştir. This article has been scanned with iTenticate software. No plagiarism detected. Etik Beyan Ethical Statement Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur (İbrahim Bayram). It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited (İbrahim Bayram). CC BY-NC-ND 4.0 lisansı ile lisanslanmıştır. Licensed under CC BY-NC-ND 4.0 license.","PeriodicalId":17877,"journal":{"name":"Kader","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-06-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"84433643","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2020-12-29DOI: 10.18317/kaderdergi.810846
M. Öztürk
Sadruseria’nin (ol.747/1346) baslattigi dort onerme (Mukaddimât-i Erbaa) metni kelam, felsefe ve fikih zemininde tartismasi yurutulen husun-kubuh problemi ile baglantili bir bicimde insan eylemlerini konu edinir. Metin uzerine Teftâzâni (ol.791/1390) etkili ve elestirel bir serh yazmistir. Mukaddimât-i Erbaa hasiyesinde Kesteli (ol. 901/1496) iki temel sorunu tartismaktadir. Bunlardan biri husun-kubuh, digeri insan fiilleridir. Husun-kubuh aksiyolojik, fiiller ontolojik yapisiyla incelenmektedir. Ahlâki degerlere koken arayisi husun-kubuh tartismasidir. Fiillerin ontolojideki hiyerarsisini tespit etmek ise bir diger problemdir. Bu calismanin temel amaci Fatih Sultan Mehmet’in emriyle yazilmis Ḥâsiyetu’s-sugrâ ʿale’l-muḳaddimâti’l-erbaʿa’da yer alan kelâmi tartismalari arastirmaktir. Hasiye temelde, ahlâki yargilarin kokenini, husun-kubuh problemiyle irtibatlandirilan insan eylemlerindeki ozgurluk ve kader sorununu ele almaktadir. Husun-kubuh ve insan fiilleri sorununu tartismaya acmak ise Tanri, tabiat ve insan anlayisi cercevesinde belki tum dusunce sistemini ilgilendiren baska alt basliklarin etraflica sorusturulmasini gerekli kilmistir. Hasiyeye bakildiginda tartisilan meselelerin ana kaynaklarini daha cok Tavziḥ-Telviḥ isimli fikih usulu kitaplari olusturmaktadir. Bu iki kaynaktan dogrudan alintilar veya dolayli aktarimlarin yapildigi kolayca gorulebilir. Yan kaynaklara muracaat nadiren yapilmistir. Fakat birincil kaynaklardan yapilan iktibaslar muellif tarafindan yorumlanarak ve acimlanarak yeniden guncellenmistir. Bu makalede Kesteli’nin yorumlari tahlil edilecektir. O’nun Ḥâsiyetu’s-sugrâ ʿale’l-muḳaddimâti’l-erbaʿa adli eseri derinlikli analiz edilecek ve ilk kez tahkikli nesri sunulacaktir. Mukaddimât-i Erbaa metni elestiri kulturunun bir urunudur. Elestirel dusuncenin iki temeli vardir: Curutmek ve ispat etmek. Elestirel dusunce cift yonludur. Elestiri faaliyetini tek yonlu yurutmek yanlistir. Karsit fikri yalnizca curutmek yetersizdir. Yanlisi gostermek yeterli degildir. Dogru fikrin de temellendirilmesi gerekir. Tavziḥ’de Sadrusseria husun-kubuh ve insan fiilleri ozelinde Es‘ari’yi elestirmektedir. Bu elestiriye gore iyilik-kotuluk akilla temellendirilmelidir. Ote yandan insan eylemlerinde ozgurdur. Bilindigi uzere Es‘ari’ye gore dinle temellendirilir. Insana verilen kesb ise belirsizdi. Tavziḥ uzerine Telviḥ adiyla serh yazan ise Teftâzâni’dir. O’nun yorumlari kelâmi acidan basarilidir. Ancak bu yorumlar, onun Mukaddimât-i Erbaa kabul ettigi anlamina gelmez. Teftâzâni acisindan Sadrusseria’nin kanitlari zayiftir. Tavziḥ ve Telviḥ’deki teolojik cekismeler gerilim duzeyine ulasmistir. Ayrismanin kokleri, Mâturidi ve Es‘ari farklilasmasina dayanir. Aslinda bu ekoller, kullandiklari yontem bakimindan birbirinden farkli degildir. Yurunen yollar ayni olmasina ragmen ulasilan sonuclar farkli olmustur. Bunun temel nedeni, meselenin muglak olmasidir. Husun-kubuh sorunu cok boyutludur. Tanri ve insanla dogrudan ilgilidir. Bilgi alani kadar var
{"title":"Muslihuddin Kestelî’nin Ḥâşiyetü’s-suğrâ ʿale’l-muḳaddimâti’l-erbaʿa Adlı Eseri: Tahkik ve Tahlil","authors":"M. Öztürk","doi":"10.18317/kaderdergi.810846","DOIUrl":"https://doi.org/10.18317/kaderdergi.810846","url":null,"abstract":"Sadruseria’nin (ol.747/1346) baslattigi dort onerme (Mukaddimât-i Erbaa) metni kelam, felsefe ve fikih zemininde tartismasi yurutulen husun-kubuh problemi ile baglantili bir bicimde insan eylemlerini konu edinir. Metin uzerine Teftâzâni (ol.791/1390) etkili ve elestirel bir serh yazmistir. Mukaddimât-i Erbaa hasiyesinde Kesteli (ol. 901/1496) iki temel sorunu tartismaktadir. Bunlardan biri husun-kubuh, digeri insan fiilleridir. Husun-kubuh aksiyolojik, fiiller ontolojik yapisiyla incelenmektedir. Ahlâki degerlere koken arayisi husun-kubuh tartismasidir. Fiillerin ontolojideki hiyerarsisini tespit etmek ise bir diger problemdir. Bu calismanin temel amaci Fatih Sultan Mehmet’in emriyle yazilmis Ḥâsiyetu’s-sugrâ ʿale’l-muḳaddimâti’l-erbaʿa’da yer alan kelâmi tartismalari arastirmaktir. Hasiye temelde, ahlâki yargilarin kokenini, husun-kubuh problemiyle irtibatlandirilan insan eylemlerindeki ozgurluk ve kader sorununu ele almaktadir. Husun-kubuh ve insan fiilleri sorununu tartismaya acmak ise Tanri, tabiat ve insan anlayisi cercevesinde belki tum dusunce sistemini ilgilendiren baska alt basliklarin etraflica sorusturulmasini gerekli kilmistir. Hasiyeye bakildiginda tartisilan meselelerin ana kaynaklarini daha cok Tavziḥ-Telviḥ isimli fikih usulu kitaplari olusturmaktadir. Bu iki kaynaktan dogrudan alintilar veya dolayli aktarimlarin yapildigi kolayca gorulebilir. Yan kaynaklara muracaat nadiren yapilmistir. Fakat birincil kaynaklardan yapilan iktibaslar muellif tarafindan yorumlanarak ve acimlanarak yeniden guncellenmistir. Bu makalede Kesteli’nin yorumlari tahlil edilecektir. O’nun Ḥâsiyetu’s-sugrâ ʿale’l-muḳaddimâti’l-erbaʿa adli eseri derinlikli analiz edilecek ve ilk kez tahkikli nesri sunulacaktir. Mukaddimât-i Erbaa metni elestiri kulturunun bir urunudur. Elestirel dusuncenin iki temeli vardir: Curutmek ve ispat etmek. Elestirel dusunce cift yonludur. Elestiri faaliyetini tek yonlu yurutmek yanlistir. Karsit fikri yalnizca curutmek yetersizdir. Yanlisi gostermek yeterli degildir. Dogru fikrin de temellendirilmesi gerekir. Tavziḥ’de Sadrusseria husun-kubuh ve insan fiilleri ozelinde Es‘ari’yi elestirmektedir. Bu elestiriye gore iyilik-kotuluk akilla temellendirilmelidir. Ote yandan insan eylemlerinde ozgurdur. Bilindigi uzere Es‘ari’ye gore dinle temellendirilir. Insana verilen kesb ise belirsizdi. Tavziḥ uzerine Telviḥ adiyla serh yazan ise Teftâzâni’dir. O’nun yorumlari kelâmi acidan basarilidir. Ancak bu yorumlar, onun Mukaddimât-i Erbaa kabul ettigi anlamina gelmez. Teftâzâni acisindan Sadrusseria’nin kanitlari zayiftir. Tavziḥ ve Telviḥ’deki teolojik cekismeler gerilim duzeyine ulasmistir. Ayrismanin kokleri, Mâturidi ve Es‘ari farklilasmasina dayanir. Aslinda bu ekoller, kullandiklari yontem bakimindan birbirinden farkli degildir. Yurunen yollar ayni olmasina ragmen ulasilan sonuclar farkli olmustur. Bunun temel nedeni, meselenin muglak olmasidir. Husun-kubuh sorunu cok boyutludur. Tanri ve insanla dogrudan ilgilidir. Bilgi alani kadar var","PeriodicalId":17877,"journal":{"name":"Kader","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"75247331","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2020-12-25DOI: 10.18317/kaderdergi.809068
Nazif Muhtaroğlu
Tanri’nin basitligi doktrini Hristiyanlik ve Islamiyet’in de dahil oldugu cesitli dini gelenekler tarafindan savunulmus bir dusuncedir. Tanri’nin basitligi, ana-akim yoruma gore Tanri’nin sifatlarinin Tanri’nin kendisiyle ayni olmasini gerekli kilar. Bu makale, Tanri’nin basitligi doktrinine karsi yoneltilen birtakim elestirileri inceleyip tartismaktadir. Dikkate alinan argumanlar gunumuz Bati literaturunden Alvin Plantinga’ya ve Es‘ari gelenekten ise Abdulkāhir el-Bagdâdi ve Sa‘duddin et-Teftâzâni’ye aittir. Bu argumanlarin mantiksal yapisini aciga cikaracak sekilde yeniden insasi yapildiktan sonra onlara karsi getirilebilecek iki onemli elestirinin nasil yanitlanabilecegi hakkinda oneriler sunulmaktadir. Plantinga’nin Tanri’nin basitligi doktrinine karsi getirmis oldugu elestiri, Tanri’nin sifatlari ile ayni kabul edilmesi durumunun yol acacagi kabul edilemez sonuclar uzerine kuruludur. Eger Tanri’nin zati ilahi sifatlar ile ayni ise, bu durumda sifatlarin hepsi zatiyla ayni olacak, bu sonuc ise sifatlarin birbiriyle ayni olmasini beraberinde getirecektir. Butun sifatlarin birbiriyle ayni olmasi ise sadece tek bir sifatin olmasi anlamina gelecektir ki bu hal Tanri’nin kudret, bilgi vs. gibi farkli sifatlarinin inkâri demektir. Benzer bir akil yurutmeyle, Tanri’nin basitligi tezinin, sifatlarin soyut nesneler olmasindan dolayi, soyut bir nesne oldugu, dolayisiyla evreni yaratabilecek kudret ve iradeye sahip sahsi bir varlik olmadigi sonucuna da yol actigi gosterilebilir. Olmayana ergiye (kiyâsu’l-hulf, reductio ad absurdum) dayali bu argumanlarin benzerlerini Es‘ari gelenekte de bulmaktayiz. ‘Abd al-Qāhir al-Baghdādī, Tanri’nin sifatlari ile ayni kabul edilmesi durumunda sifatlarin da birbirleriyle ayni kabul edilmesi gerekecegini, bu kabulun ise ilahi ilim ve kudretin taallukatinin da ayni olmasi sonucunu doguracagini soyler. Ne var ki Allah’in zatini bildigi halde kudretinin zatina taalluk etmemesi bu iki sifatin taalluklarinin ayni olmadigini, dolayisiyla ilahi basitlik tezinin yanlisligini gosterir. Sa‘duddin et-Teftâzâni’ye gore ise sifatlar kendi baslarina kaim varliklar degildir, ancak baska bir varliga bagli olarak var olabilirler. Eger Tanri sifatlariyla ayni kabul edilecek olursa, Tanri’nin da benzer sekilde baskasina bagimli bir varlik olarak kabul edilmesi gerekir. Goruldugu uzere, her iki Es‘ari dusunur de Plantinga’nin argumanlarina benzer sekilde olmayana ergiye dayali bir akil yurutme yontemini takip ederek Tanri’nin basitligi doktrinini elestirmektedir. Bu argumanlar, Tanri ve sifatlari arasinda bir ayrim oldugu varsayimindan hareketle kurulmustur. Nitekim hicbir sekilde ayrim yapilamayacak olsa ne diye sifatlarin ilahi zat ile ayni oldugu tezi savunulmaya calisilsin. Bu argumanlara getirilecek elestirilerin de boyle bir ayrimi busbutun reddetmeden Tanri ve sifatlari arasindaki ayniyeti aciklayan bir modele dayanmasi gerekir. Bu acidan dikkate alinabilecek en seviyeli elestiri, Frege’nin manâ (Sinn/sense) ve gonderim/mâsadak (Be
{"title":"Tanrı’nın Basitliği Üzerine Plantinga ve Eş‘ariler","authors":"Nazif Muhtaroğlu","doi":"10.18317/kaderdergi.809068","DOIUrl":"https://doi.org/10.18317/kaderdergi.809068","url":null,"abstract":"Tanri’nin basitligi doktrini Hristiyanlik ve Islamiyet’in de dahil oldugu cesitli dini gelenekler tarafindan savunulmus bir dusuncedir. Tanri’nin basitligi, ana-akim yoruma gore Tanri’nin sifatlarinin Tanri’nin kendisiyle ayni olmasini gerekli kilar. Bu makale, Tanri’nin basitligi doktrinine karsi yoneltilen birtakim elestirileri inceleyip tartismaktadir. Dikkate alinan argumanlar gunumuz Bati literaturunden Alvin Plantinga’ya ve Es‘ari gelenekten ise Abdulkāhir el-Bagdâdi ve Sa‘duddin et-Teftâzâni’ye aittir. Bu argumanlarin mantiksal yapisini aciga cikaracak sekilde yeniden insasi yapildiktan sonra onlara karsi getirilebilecek iki onemli elestirinin nasil yanitlanabilecegi hakkinda oneriler sunulmaktadir. Plantinga’nin Tanri’nin basitligi doktrinine karsi getirmis oldugu elestiri, Tanri’nin sifatlari ile ayni kabul edilmesi durumunun yol acacagi kabul edilemez sonuclar uzerine kuruludur. Eger Tanri’nin zati ilahi sifatlar ile ayni ise, bu durumda sifatlarin hepsi zatiyla ayni olacak, bu sonuc ise sifatlarin birbiriyle ayni olmasini beraberinde getirecektir. Butun sifatlarin birbiriyle ayni olmasi ise sadece tek bir sifatin olmasi anlamina gelecektir ki bu hal Tanri’nin kudret, bilgi vs. gibi farkli sifatlarinin inkâri demektir. Benzer bir akil yurutmeyle, Tanri’nin basitligi tezinin, sifatlarin soyut nesneler olmasindan dolayi, soyut bir nesne oldugu, dolayisiyla evreni yaratabilecek kudret ve iradeye sahip sahsi bir varlik olmadigi sonucuna da yol actigi gosterilebilir. Olmayana ergiye (kiyâsu’l-hulf, reductio ad absurdum) dayali bu argumanlarin benzerlerini Es‘ari gelenekte de bulmaktayiz. ‘Abd al-Qāhir al-Baghdādī, Tanri’nin sifatlari ile ayni kabul edilmesi durumunda sifatlarin da birbirleriyle ayni kabul edilmesi gerekecegini, bu kabulun ise ilahi ilim ve kudretin taallukatinin da ayni olmasi sonucunu doguracagini soyler. Ne var ki Allah’in zatini bildigi halde kudretinin zatina taalluk etmemesi bu iki sifatin taalluklarinin ayni olmadigini, dolayisiyla ilahi basitlik tezinin yanlisligini gosterir. Sa‘duddin et-Teftâzâni’ye gore ise sifatlar kendi baslarina kaim varliklar degildir, ancak baska bir varliga bagli olarak var olabilirler. Eger Tanri sifatlariyla ayni kabul edilecek olursa, Tanri’nin da benzer sekilde baskasina bagimli bir varlik olarak kabul edilmesi gerekir. Goruldugu uzere, her iki Es‘ari dusunur de Plantinga’nin argumanlarina benzer sekilde olmayana ergiye dayali bir akil yurutme yontemini takip ederek Tanri’nin basitligi doktrinini elestirmektedir. Bu argumanlar, Tanri ve sifatlari arasinda bir ayrim oldugu varsayimindan hareketle kurulmustur. Nitekim hicbir sekilde ayrim yapilamayacak olsa ne diye sifatlarin ilahi zat ile ayni oldugu tezi savunulmaya calisilsin. Bu argumanlara getirilecek elestirilerin de boyle bir ayrimi busbutun reddetmeden Tanri ve sifatlari arasindaki ayniyeti aciklayan bir modele dayanmasi gerekir. Bu acidan dikkate alinabilecek en seviyeli elestiri, Frege’nin manâ (Sinn/sense) ve gonderim/mâsadak (Be","PeriodicalId":17877,"journal":{"name":"Kader","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"85369166","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2020-12-25DOI: 10.18317/kaderdergi.811262
Rabiye Çetin
Bu makale Ankara Universitesi Ilahiyat Fakultesi’nin kurulusundan gunumuze Kelâm Anabilim Dali’ni; kurulusu, akademik yapilanmasi, felsefesi, ulusal ve uluslararasi duzeyde dini dusunceye katkisi cercevesinde ele almaktadir. Calismada oncelikle 1900’lu yillarin basindan Cumhuriyet donemine uzanan surecte Turkiye’deki yuksek din ogretimi hakkinda bilgi verilmis, bu ogretim icinde kelâm ilminin yeri genel olarak tespit edilmeye calisilmistir. Ankara Universitesi Ilahiyat Fakultesi’nin kuruldugu 1949 yilindan gunumuze kadar kelâm alanina iliskin surec ise iki tarihsel donem uzerinden incelenmistir. Bu donemlerden ilki, Ilahiyat Fakultesi’nin kurulusunda Islâm Dini ve Mezhepleri Tarihi Kursusu altinda bir ders olarak okutulmasindan ayri bir kursuye donustugu 1974 yilina kadar olan surec ve 1974 yilindan gunumuze kadar yasanan surectir. Bu cercevede fakultenin kurulusundan gunumuze kelâm alanin tarihsel seyri; akademik kadroda yer alan ogretim uyeleri, ders icerikleri, akademik zihniyet, yapilan calismalar, calisilan tezler uzerinden ele alinmistir. Calismada tarihsel seyrin tespitinde ogretim uyelerinin ozluk dosyalari, ders iceriklerinin belirlenmesinde ise ozel olarak hazirlanan ders notlari ve alan akademisyenlerinin eserleri temel kaynak olarak kullanilmistir. 3 Mart 1924 tarihinde kabul edilen Tevhid-i Tedrisat Kanunu uyarinca kapatilan medreselerin yerine batili tarzda kurulan Istanbul Dârulfunun’unu bunyesinde acilan Ilahiyat Fakultesi’nde yuksek din ogretimi surdurulmustur. 1933 yilinda ogrenci azligi sebebiyle soz konusu fakulte kapanmistir. Kasim 1949 yilinda egitim-ogretim faaliyetine baslayan Ankara Universitesi Ilahiyat Fakultesi acilincaya kadar gecen 16 yil boyunca Turkiye’de yuksek din ogretimi yapilmamistir. Bu sure zarfinda, din alaninda yetismis uzmanlara duyulan ihtiyac gun yuzune cikmistir. Bu ihtiyaci karsilamak amaciyla Ankara Universitesi Ilahiyat Fakultesi acilmistir. Yeni acilan fakultede ilahiyat alanina iliskin disiplinlerin ogretiminin yani sira felsefe, psikoloji, sosyoloji, yabanci diller vb. ilimlerin ogretimi de yapilarak cok yonlu bir birikime ve bakis acisina sahip ilahiyatcilarin yetistirilmesi amaclanmistir. Bu amaca binaen acilan fakultenin akademik yapilanmasinda yer alan kursulerden biri de Islam Dini ve Mezhepleri Tarihi Kursusu’dur Akademik yapilanmanin kursu sistemine gore duzenlendigi fakultede Kelâm ilmi, 1974 yilina kadar Islâm Dini ve Mezhepleri Tarihi Kursusu bunyesinde bir ders olarak okutulmustur. Bu kursu bunyesinde Islam dini esaslari, Islam mezhepleri tarihi ve kelâm derslerinin ogretimi yapilmistir. Kursunun ilk hocasi Prof. Dr. Yusuf Ziya Yorukân’dir. Surec icerisinde akademik kadroda degisiklikler olsa da 1974 yilina kadar kelâm alanina katki saglayan onemli isimlerden biri de Muhammed Tavit et-Tanci’dir. Fakultenin Kelâm disiplinin bilimsel huviyetini kazanmasinda ve gelistirmesinde Yorukân ve Tanci’nin katkilari dikkate deger niteliktedir. Bu bilim insanlari kendi calismalariyla kelâm alanina,
{"title":"Kuruluşundan Günümüze Türkiye’nin Kelam Birikimi: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kelam Anabilim Dalı","authors":"Rabiye Çetin","doi":"10.18317/kaderdergi.811262","DOIUrl":"https://doi.org/10.18317/kaderdergi.811262","url":null,"abstract":"Bu makale Ankara Universitesi Ilahiyat Fakultesi’nin kurulusundan gunumuze Kelâm Anabilim Dali’ni; kurulusu, akademik yapilanmasi, felsefesi, ulusal ve uluslararasi duzeyde dini dusunceye katkisi cercevesinde ele almaktadir. Calismada oncelikle 1900’lu yillarin basindan Cumhuriyet donemine uzanan surecte Turkiye’deki yuksek din ogretimi hakkinda bilgi verilmis, bu ogretim icinde kelâm ilminin yeri genel olarak tespit edilmeye calisilmistir. Ankara Universitesi Ilahiyat Fakultesi’nin kuruldugu 1949 yilindan gunumuze kadar kelâm alanina iliskin surec ise iki tarihsel donem uzerinden incelenmistir. Bu donemlerden ilki, Ilahiyat Fakultesi’nin kurulusunda Islâm Dini ve Mezhepleri Tarihi Kursusu altinda bir ders olarak okutulmasindan ayri bir kursuye donustugu 1974 yilina kadar olan surec ve 1974 yilindan gunumuze kadar yasanan surectir. Bu cercevede fakultenin kurulusundan gunumuze kelâm alanin tarihsel seyri; akademik kadroda yer alan ogretim uyeleri, ders icerikleri, akademik zihniyet, yapilan calismalar, calisilan tezler uzerinden ele alinmistir. Calismada tarihsel seyrin tespitinde ogretim uyelerinin ozluk dosyalari, ders iceriklerinin belirlenmesinde ise ozel olarak hazirlanan ders notlari ve alan akademisyenlerinin eserleri temel kaynak olarak kullanilmistir. 3 Mart 1924 tarihinde kabul edilen Tevhid-i Tedrisat Kanunu uyarinca kapatilan medreselerin yerine batili tarzda kurulan Istanbul Dârulfunun’unu bunyesinde acilan Ilahiyat Fakultesi’nde yuksek din ogretimi surdurulmustur. 1933 yilinda ogrenci azligi sebebiyle soz konusu fakulte kapanmistir. Kasim 1949 yilinda egitim-ogretim faaliyetine baslayan Ankara Universitesi Ilahiyat Fakultesi acilincaya kadar gecen 16 yil boyunca Turkiye’de yuksek din ogretimi yapilmamistir. Bu sure zarfinda, din alaninda yetismis uzmanlara duyulan ihtiyac gun yuzune cikmistir. Bu ihtiyaci karsilamak amaciyla Ankara Universitesi Ilahiyat Fakultesi acilmistir. Yeni acilan fakultede ilahiyat alanina iliskin disiplinlerin ogretiminin yani sira felsefe, psikoloji, sosyoloji, yabanci diller vb. ilimlerin ogretimi de yapilarak cok yonlu bir birikime ve bakis acisina sahip ilahiyatcilarin yetistirilmesi amaclanmistir. Bu amaca binaen acilan fakultenin akademik yapilanmasinda yer alan kursulerden biri de Islam Dini ve Mezhepleri Tarihi Kursusu’dur Akademik yapilanmanin kursu sistemine gore duzenlendigi fakultede Kelâm ilmi, 1974 yilina kadar Islâm Dini ve Mezhepleri Tarihi Kursusu bunyesinde bir ders olarak okutulmustur. Bu kursu bunyesinde Islam dini esaslari, Islam mezhepleri tarihi ve kelâm derslerinin ogretimi yapilmistir. Kursunun ilk hocasi Prof. Dr. Yusuf Ziya Yorukân’dir. Surec icerisinde akademik kadroda degisiklikler olsa da 1974 yilina kadar kelâm alanina katki saglayan onemli isimlerden biri de Muhammed Tavit et-Tanci’dir. Fakultenin Kelâm disiplinin bilimsel huviyetini kazanmasinda ve gelistirmesinde Yorukân ve Tanci’nin katkilari dikkate deger niteliktedir. Bu bilim insanlari kendi calismalariyla kelâm alanina,","PeriodicalId":17877,"journal":{"name":"Kader","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"86499314","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
京公网安备 11010802042870号
京ICP备2023020795号-1
扫码关注我们
求助内容：
应助结果提醒方式：