Bu çalışma, İsmâil Hakkı Bursevî’nin Allah’ın Zâtî sıfatları konusundaki görüşlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu konu, temelde ulûhiyete dairdir. Dolayısıyla bu çalışma Bursevî’nin hem zâtî sıfatlar konusundaki görüşlerini hem de ulûhiyete dair görüşlerini ortaya koymaktadır. Bursevî, İslâmi ilimlerin hemen hemen her alanında eser veren üretken XVII. Yüzyıl bir tasavvuf âlimidir. O, bilinirliği oranında, sonraki dönemlerde insanların kendisinden istifade ettiği kimsedir. Onun eser şemasına bakıldığında, birçok alanda eserler yazdığı görülür. Bu üretkenliğine bağlı olarak o, hem kendi döneminde hem de sonraki dönemlerde tanınan kimse olmuştur. Allah’ın zâtı ve sıfatları konusu ise ilk dönemden beri Müslümanların zihinlerini meşgul etmiştir. Allah’a inanmak diğer inanç ve ibadetlerin Allah katında makbul olmasının ön şartı kabul edilmiştir. Allah’a iman konusu, Allah’ın sıfatları konusunu da bünyesinde barındırır. Müslümanlar, imanlarını kuvvetlendirmek ve münkirlerin karşıt fikirlerini çürütmek için bu konuya kitaplarında bolca yer vermişlerdir. Allah’ın sıfatlarını bu derece önemli kılan nokta ise insanların kendilerini var eden yaratıcılarını layıkıyla tanımak istemeleri ve O yüce varlığın zâtı hakkında merak duymalarıdır. Allah’ın sıfatlarına ilişkin bu yaklaşımlardan sonra, Bursevî’nin işâri-tasavvufi bağlamda kaleme aldığı Rûhu’l-Beyân adlı tefsirinde, Allah’ın zâtî sıfatları konusuna dair görüşleri önem arz etmektedir.
{"title":"BURSEVÎ’NİN TEFSİRİNDE ALLAH’IN ZÂTÎ SIFATLARI","authors":"Süleyman Ertuğrul, Mehmet Yusuf Haklı","doi":"10.58852/dicd.1431297","DOIUrl":"https://doi.org/10.58852/dicd.1431297","url":null,"abstract":"Bu çalışma, İsmâil Hakkı Bursevî’nin Allah’ın Zâtî sıfatları konusundaki görüşlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu konu, temelde ulûhiyete dairdir. Dolayısıyla bu çalışma Bursevî’nin hem zâtî sıfatlar konusundaki görüşlerini hem de ulûhiyete dair görüşlerini ortaya koymaktadır. Bursevî, İslâmi ilimlerin hemen hemen her alanında eser veren üretken XVII. Yüzyıl bir tasavvuf âlimidir. O, bilinirliği oranında, sonraki dönemlerde insanların kendisinden istifade ettiği kimsedir. Onun eser şemasına bakıldığında, birçok alanda eserler yazdığı görülür. Bu üretkenliğine bağlı olarak o, hem kendi döneminde hem de sonraki dönemlerde tanınan kimse olmuştur. Allah’ın zâtı ve sıfatları konusu ise ilk dönemden beri Müslümanların zihinlerini meşgul etmiştir. Allah’a inanmak diğer inanç ve ibadetlerin Allah katında makbul olmasının ön şartı kabul edilmiştir. Allah’a iman konusu, Allah’ın sıfatları konusunu da bünyesinde barındırır. Müslümanlar, imanlarını kuvvetlendirmek ve münkirlerin karşıt fikirlerini çürütmek için bu konuya kitaplarında bolca yer vermişlerdir. Allah’ın sıfatlarını bu derece önemli kılan nokta ise insanların kendilerini var eden yaratıcılarını layıkıyla tanımak istemeleri ve O yüce varlığın zâtı hakkında merak duymalarıdır. Allah’ın sıfatlarına ilişkin bu yaklaşımlardan sonra, Bursevî’nin işâri-tasavvufi bağlamda kaleme aldığı Rûhu’l-Beyân adlı tefsirinde, Allah’ın zâtî sıfatları konusuna dair görüşleri önem arz etmektedir.","PeriodicalId":199540,"journal":{"name":"Dicle İlahiyat Dergisi","volume":"111 40","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-04-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"140678193","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Yapay zekâ 21. yüzyılın devrimi sayılmaktadır. Günümüzde yapay zekâ insanların isteklerine göre hareket edebildiği gibi insanlardan bağımsız kendisine tanımlanan yazılımlara göre hareket edebilen türleri de bulunmaktadır. Yapay zekâ tıp, ulaşım, finans ve sanayi gibi alanlarda yaygınlık kazanmıştır. Bu alanlarda insanların yararına faaliyet gösteren yapay zekâ, önümüzdeki dönemlerde insanlar aleyhine olabilecek faaliyetlerde de bulunabileceği muhtemeldir. Her geçen gün gelişen ve yayılan yapay zekânın olumsuz sonuçlarıyla karşılaşmamak adına hukuki, sosyal ve etik kuralların sınırları çizilmeli, yapay zekâ bu çerçevesinde tasarlanmalıdır. Bu bağlamda İslam hukukçuları da yapay zekâ ile alakalı hukuki düzenlemeler yapmalı ve bununla ilgili hükümler belirlemelidirler. Bu çalışmada tıp, finans ve sanayi gibi birçok alanda kullanılan yapay zekâ örneklerine yer verilmiş, yapay zekânın insan gibi mükellef sayılıp sayılmadığı, mükellef sayılması için gerekli vasıfları taşıyıp taşımadığı ele alınmış ve bunlara ilişkin fıkhî hükümlere işaret edilmiştir. Ayrıca yapay zekânın klasik fıkıhta yer alan hayvan ve köle ile aralarındaki benzer ve farklı yönlerine işaret edilmiştir.
{"title":"YAPAY ZEKÂ ÜZERİNE FIKHÎ BİR ANALİZ","authors":"M. Altun","doi":"10.58852/dicd.1386730","DOIUrl":"https://doi.org/10.58852/dicd.1386730","url":null,"abstract":"Yapay zekâ 21. yüzyılın devrimi sayılmaktadır. Günümüzde yapay zekâ insanların isteklerine göre hareket edebildiği gibi insanlardan bağımsız kendisine tanımlanan yazılımlara göre hareket edebilen türleri de bulunmaktadır. Yapay zekâ tıp, ulaşım, finans ve sanayi gibi alanlarda yaygınlık kazanmıştır. Bu alanlarda insanların yararına faaliyet gösteren yapay zekâ, önümüzdeki dönemlerde insanlar aleyhine olabilecek faaliyetlerde de bulunabileceği muhtemeldir. Her geçen gün gelişen ve yayılan yapay zekânın olumsuz sonuçlarıyla karşılaşmamak adına hukuki, sosyal ve etik kuralların sınırları çizilmeli, yapay zekâ bu çerçevesinde tasarlanmalıdır. Bu bağlamda İslam hukukçuları da yapay zekâ ile alakalı hukuki düzenlemeler yapmalı ve bununla ilgili hükümler belirlemelidirler. Bu çalışmada tıp, finans ve sanayi gibi birçok alanda kullanılan yapay zekâ örneklerine yer verilmiş, yapay zekânın insan gibi mükellef sayılıp sayılmadığı, mükellef sayılması için gerekli vasıfları taşıyıp taşımadığı ele alınmış ve bunlara ilişkin fıkhî hükümlere işaret edilmiştir. Ayrıca yapay zekânın klasik fıkıhta yer alan hayvan ve köle ile aralarındaki benzer ve farklı yönlerine işaret edilmiştir.","PeriodicalId":199540,"journal":{"name":"Dicle İlahiyat Dergisi","volume":"65 3","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139125144","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Varlık tartışmaları öteden beri kelam ve felsefenin en temel konularından biri olagelmiştir. Bu tartışmalar sadece bu iki ilmî disiplinle sınırlı kalmamış, neredeyse bütün düşünce sistemlerinde kendisine bir şekilde yer bulmuştur. Ne var ki varlık tartışmalarının ele alınma biçimi tarihsel süreçte farklılık arz edebilmiştir. Söz gelimi bu konu, İslam felsefe tarihinin erken dönemlerinden itibaren “varlık olmak bakımından varlık” şeklinde pür bir varlık araştırması tarzında karşımıza çıkarken, kelam ilminin erken dönemlerinde Cenâb-ı Allah’ın varlığını ispat etmek için mebâdi/vesâil kabilinden ele alındığı gözlemlenmektedir. Kelam/felsefe etkileşiminin yoğun olduğu müteahhirîn döneminde ise her iki ilmî disiplin bu meseleyi aynı zaviyeden ele almaya başlamıştır. Bu panelde söz konusu iki ilim dalında varlık tartışmaları masaya yatırılmış ve bu konuda ortaya konulan bilgiler bir panelin sınırları kapsamında dinleyicilere arz edilmiştir. Bunun yanı sıra varlık tartışmalarının günümüz dünyasında neye tekâbül ettiği ve bu tartışmaların insanın varlık arayışına nasıl yol gösterebileceği masaya yatırılmıştır.
{"title":"İslam Düşüncesinde Varlık Tartışmaları ve Günümüz İnsanının Varlık Arayışı","authors":"Ahmet Akdeni̇z","doi":"10.58852/dicd.1404702","DOIUrl":"https://doi.org/10.58852/dicd.1404702","url":null,"abstract":"Varlık tartışmaları öteden beri kelam ve felsefenin en temel konularından biri olagelmiştir. Bu tartışmalar sadece bu iki ilmî disiplinle sınırlı kalmamış, neredeyse bütün düşünce sistemlerinde kendisine bir şekilde yer bulmuştur. Ne var ki varlık tartışmalarının ele alınma biçimi tarihsel süreçte farklılık arz edebilmiştir. Söz gelimi bu konu, İslam felsefe tarihinin erken dönemlerinden itibaren “varlık olmak bakımından varlık” şeklinde pür bir varlık araştırması tarzında karşımıza çıkarken, kelam ilminin erken dönemlerinde Cenâb-ı Allah’ın varlığını ispat etmek için mebâdi/vesâil kabilinden ele alındığı gözlemlenmektedir. Kelam/felsefe etkileşiminin yoğun olduğu müteahhirîn döneminde ise her iki ilmî disiplin bu meseleyi aynı zaviyeden ele almaya başlamıştır. Bu panelde söz konusu iki ilim dalında varlık tartışmaları masaya yatırılmış ve bu konuda ortaya konulan bilgiler bir panelin sınırları kapsamında dinleyicilere arz edilmiştir. Bunun yanı sıra varlık tartışmalarının günümüz dünyasında neye tekâbül ettiği ve bu tartışmaların insanın varlık arayışına nasıl yol gösterebileceği masaya yatırılmıştır.","PeriodicalId":199540,"journal":{"name":"Dicle İlahiyat Dergisi","volume":"55 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139159861","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Kaza ve kader meselesi, İslam inancında önemli bir yere sahiptir. İslam’ın bidayetinden itibaren bu mesele etrafında çeşitli fikir ayrılıkları ortaya çıkmıştır. Bu fikirlerden bir kısmı insanı yüceltirken, bir kısmı da insanı tamamıyla işlevsiz kılmıştır. Tez ve antitez arasında sentez oluşturmaya çalışan bazı düşünürler ise, insanı sorumlulukları bağlamında özgür, Allah’ın kudreti ve ilmi karşısında ise aciz olarak değerlendirmek suretiyle orta yolu bulmaya gayret etmişlerdir. Sentezci yaklaşımın kelam ilmindeki temsilcilerinin Ehl-i sünnet kelamcıları olduğu söylenebilir. Ehl-i sünnet ekolünün yetiştirdiği en önemli simalardan biri olan Fahreddîn er-Râzî, kaza ve kader meselesine bu perspektiften yaklaşmaya çalışmıştır. Felsefî-kelam (memzûc) döneminin en önemli temsilcilerinden biri olarak o, kaza ve kader konusunu aklî ve naklî delillerle izah etmeye çalışmıştır. Râzî, mensubu olduğu Eş‘arîyye’nin kaza ve kader anlayışını eserlerine yansıtmıştır. Ne var ki o, Eş‘arî geleneğinde ön plana çıkarılan “kesb” kavramı yerine, “cebr” lafzını kullanmayı tercih etmiştir. Kaza ve kaderi iman esaslarından biri olarak kabul eden Râzî, bu hususun ezeli planda kesin bir hüvviyete kavuştuğunu ısrarla dile getirmektedir. Bu düşünceye bağlı olarak onun kelamî sisteminde insan, “özgür görünümlü mücber varlık” şeklinde tanımlanmaktadır. Yani insan, fiilin varlık sahasına çıkarılması bakımından muztar, fiilin seçimi ve sorumluluğu bakımından ise faal ve etkindir. Ancak eserlerinde Allah’ın ezeli takdiri, sonsuz ilmi ve kudreti ile ilgili hususlar güçlü bir şekilde dile getirilirken, sorumluluk hususundaki ifadelerinin nispeten zayıf kaldığı gözlemlenmektedir.
{"title":"FAHREDDÎN ER-RÂZÎ’DE KAZA VE KADER İNANCI","authors":"Ahmet Akdeni̇z","doi":"10.58852/dicd.1401281","DOIUrl":"https://doi.org/10.58852/dicd.1401281","url":null,"abstract":"Kaza ve kader meselesi, İslam inancında önemli bir yere sahiptir. İslam’ın bidayetinden itibaren bu mesele etrafında çeşitli fikir ayrılıkları ortaya çıkmıştır. Bu fikirlerden bir kısmı insanı yüceltirken, bir kısmı da insanı tamamıyla işlevsiz kılmıştır. Tez ve antitez arasında sentez oluşturmaya çalışan bazı düşünürler ise, insanı sorumlulukları bağlamında özgür, Allah’ın kudreti ve ilmi karşısında ise aciz olarak değerlendirmek suretiyle orta yolu bulmaya gayret etmişlerdir. Sentezci yaklaşımın kelam ilmindeki temsilcilerinin Ehl-i sünnet kelamcıları olduğu söylenebilir. Ehl-i sünnet ekolünün yetiştirdiği en önemli simalardan biri olan Fahreddîn er-Râzî, kaza ve kader meselesine bu perspektiften yaklaşmaya çalışmıştır. Felsefî-kelam (memzûc) döneminin en önemli temsilcilerinden biri olarak o, kaza ve kader konusunu aklî ve naklî delillerle izah etmeye çalışmıştır. Râzî, mensubu olduğu Eş‘arîyye’nin kaza ve kader anlayışını eserlerine yansıtmıştır. Ne var ki o, Eş‘arî geleneğinde ön plana çıkarılan “kesb” kavramı yerine, “cebr” lafzını kullanmayı tercih etmiştir. Kaza ve kaderi iman esaslarından biri olarak kabul eden Râzî, bu hususun ezeli planda kesin bir hüvviyete kavuştuğunu ısrarla dile getirmektedir. Bu düşünceye bağlı olarak onun kelamî sisteminde insan, “özgür görünümlü mücber varlık” şeklinde tanımlanmaktadır. Yani insan, fiilin varlık sahasına çıkarılması bakımından muztar, fiilin seçimi ve sorumluluğu bakımından ise faal ve etkindir. Ancak eserlerinde Allah’ın ezeli takdiri, sonsuz ilmi ve kudreti ile ilgili hususlar güçlü bir şekilde dile getirilirken, sorumluluk hususundaki ifadelerinin nispeten zayıf kaldığı gözlemlenmektedir.","PeriodicalId":199540,"journal":{"name":"Dicle İlahiyat Dergisi","volume":"2005 12","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-24","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139160163","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Arap dil ilimleri içerisinde farklı yaklaşım ve tartışmaların en yoğun şekilde yapıldığı ilimlerin başında Belagat ilmi gelmektedir. Belagat ilminin karakteristik yapısı, dinî saikler, çözüm odaklı yaklaşımlar gibi etkenler, söz konusu farklı görüş ve tartışmaların başat faktörleri olarak değerlendirilmektedir. Bu anlamda alimler arasında belagat ilminin konuları üzerinde çok fazla görüş ayrılıkları süre gelmektedir. H.VII. asırda yaşayan Rükneddin Muhammed el-Cürcânî’nin belagat ilmiyle ilgili görüş ve eleştirileri, bu durumun bir yansımasıdır. el-Cürcânî, belagat ilminin tüm konularıyla ilgili görüş ve eleştirilerini farklı bir üslupla ele aldığı müstakil çalışması el-İşârât ve’t-tenbîhât fî ilmi’l-belâgâ adlı eserinde açıklamıştır. Çalışmamızda örneklik teşkil etmesi adına el-Cürcânî’nin belagat ilminin mukaddimesi olan “fesahat” ile ilgili dile getirdiği görüş ve eleştirilerini ele almaktayız.
{"title":"RÜKNEDDİN MUHAMMED EL-CÜRCÂNÎ’NİN FESAHAT İLE İLGİLİ GÖRÜŞ VE ELEŞTİRİLERİ","authors":"Mehmet Gülni̇hal","doi":"10.58852/dicd.1394127","DOIUrl":"https://doi.org/10.58852/dicd.1394127","url":null,"abstract":"Arap dil ilimleri içerisinde farklı yaklaşım ve tartışmaların en yoğun şekilde yapıldığı ilimlerin başında Belagat ilmi gelmektedir. Belagat ilminin karakteristik yapısı, dinî saikler, çözüm odaklı yaklaşımlar gibi etkenler, söz konusu farklı görüş ve tartışmaların başat faktörleri olarak değerlendirilmektedir. Bu anlamda alimler arasında belagat ilminin konuları üzerinde çok fazla görüş ayrılıkları süre gelmektedir. H.VII. asırda yaşayan Rükneddin Muhammed el-Cürcânî’nin belagat ilmiyle ilgili görüş ve eleştirileri, bu durumun bir yansımasıdır. el-Cürcânî, belagat ilminin tüm konularıyla ilgili görüş ve eleştirilerini farklı bir üslupla ele aldığı müstakil çalışması el-İşârât ve’t-tenbîhât fî ilmi’l-belâgâ adlı eserinde açıklamıştır. Çalışmamızda örneklik teşkil etmesi adına el-Cürcânî’nin belagat ilminin mukaddimesi olan “fesahat” ile ilgili dile getirdiği görüş ve eleştirilerini ele almaktayız.","PeriodicalId":199540,"journal":{"name":"Dicle İlahiyat Dergisi","volume":"122 35","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-05","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"138599605","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Yazar ve edebiyatçıların kendilerinden önce yazılmış çalışmalardan etkilenmesi doğaldır. Ancak herhangi bir yazar veya şairin kendinden öncekilerden etkilendiğini söylemek için net delillerin olması gerekiyor. Bu genelde aynı türde şiir yazan şairler arasında söz konusudur. Hz. Peygamber’in viladeti ile ilgili eser veren şairler de birbirlerinden etkilenmişlerdir. Türkçe ve Kürtçe mevlitler üzerinde araştırma yapanlardan Hüsyen-ı Bateyî’nin Kürtçe yazdığı “Mevlidü’n-Nebî” adlı mevlidinin Süleyman Çelebi’nin Türkçe yazdığı mevlidinden etkilenmiştir diyenler olduğu gibi Çelebi’nin “Vesîletü’n-Necât” adlı mevlidine naziredir ya da onun tercümesidir, diyenler de vardır. İşte çalışmamızın konusu bu iddiaları araştırmak, ilgili delilleri varsa değerlendirmek yoksa bu iddiaların nedeni üzerinde durmaktır. Aksi bir durum varsa onu delilleri ile birlikte ortaya koymaktır. Bu çalışmada öncelikle iddialar anlatılmakta, varsa deliller de verilmektedir. Daha sonra anlatılanlar değerlendirilmektedir. Bu görüş lehinde ve aleyhinde olanlar da makalede zikredilmektedir. Edebiyat milletlerin tarihi hatta hayat damarlardır. Özellikle mevlit gibi İslamî Edebiyat olan bir saha daha önemli olmaktadır. Zira İslamî edebiyat hele hele doğrudan doğruya Hz. Peygamberi anlatan edebiyat ise, insanları coşturmakta ve yönlendirmektedir. Bu nedenle doğru bilinmesi çok önemlidir. Özellikle özel bir çalışma yapılmadan sadece birkaç cümle ile bir konu hakkında karar insanı yanılgıya götürür. Bu çalışma ile iddia edilen bu konunun lehte ve aleyhte delillerin birlikte ortaya çıkarılması ve sonuca varılması amaçlanmıştır.
作家和文学家自然会受到前人作品的影响。但是，要说任何作家或诗人受到前人的影响，必须有明确的证据。写同一体裁诗歌的诗人通常会受到这种影响。创作先知维拉达作品的诗人之间也会相互影响。在对土耳其语和库尔德语 mawlid 进行研究的人中，有人说 Hüsyen-ı Bateyî 的库尔德语 mawlid "Mevlidü'n-Nebî "受到 Süleyman Çelebi 的土耳其语 mawlid 的影响，也有人说它是 nazir 或 Çelebi 的 mawlid "Vesîletü'n-Najât "的翻译。我们研究的主题是调查这些说法，评估相关证据（如果有的话），如果没有，则强调这些说法的原因。如果有相反的情况，则要提出证据。在本研究中，首先对指控进行解释，并提供证据（如果有的话）。然后对论据进行评估。文章还提到了赞成和反对这一观点的人。文学是历史，甚至是国家的命脉。尤其是像伊斯兰文学这样的领域更为重要。因为伊斯兰文学，尤其是直接描写先知穆罕默德的文学，能激起人们的共鸣，引导人们的方向。因此，正确认识它非常重要。仅凭几句话就决定一个主题，尤其是没有经过专门研究，就会导致错误。本研究旨在揭示这一问题的正反两方面证据，并得出结论。
{"title":"HÜSEYN-I BATEYÎ’NİN “MEVVLİDU’N-NEBΔADLI MEVLİDİNİN SÜLEYMAN ÇELEBİ’NİN “VESÎLETU’N-NECÂT” ADLI MEVLİDİ’DEN ETKİLENDİĞİNE DAİR SÖZLERİN TAHLİLİ","authors":"M. E. Çağmar","doi":"10.58852/dicd.1379898","DOIUrl":"https://doi.org/10.58852/dicd.1379898","url":null,"abstract":"Yazar ve edebiyatçıların kendilerinden önce yazılmış çalışmalardan etkilenmesi doğaldır. Ancak herhangi bir yazar veya şairin kendinden öncekilerden etkilendiğini söylemek için net delillerin olması gerekiyor. Bu genelde aynı türde şiir yazan şairler arasında söz konusudur. Hz. Peygamber’in viladeti ile ilgili eser veren şairler de birbirlerinden etkilenmişlerdir. Türkçe ve Kürtçe mevlitler üzerinde araştırma yapanlardan Hüsyen-ı Bateyî’nin Kürtçe yazdığı “Mevlidü’n-Nebî” adlı mevlidinin Süleyman Çelebi’nin Türkçe yazdığı mevlidinden etkilenmiştir diyenler olduğu gibi Çelebi’nin “Vesîletü’n-Necât” adlı mevlidine naziredir ya da onun tercümesidir, diyenler de vardır. İşte çalışmamızın konusu bu iddiaları araştırmak, ilgili delilleri varsa değerlendirmek yoksa bu iddiaların nedeni üzerinde durmaktır. Aksi bir durum varsa onu delilleri ile birlikte ortaya koymaktır. Bu çalışmada öncelikle iddialar anlatılmakta, varsa deliller de verilmektedir. Daha sonra anlatılanlar değerlendirilmektedir. Bu görüş lehinde ve aleyhinde olanlar da makalede zikredilmektedir. Edebiyat milletlerin tarihi hatta hayat damarlardır. Özellikle mevlit gibi İslamî Edebiyat olan bir saha daha önemli olmaktadır. Zira İslamî edebiyat hele hele doğrudan doğruya Hz. Peygamberi anlatan edebiyat ise, insanları coşturmakta ve yönlendirmektedir. Bu nedenle doğru bilinmesi çok önemlidir. Özellikle özel bir çalışma yapılmadan sadece birkaç cümle ile bir konu hakkında karar insanı yanılgıya götürür. Bu çalışma ile iddia edilen bu konunun lehte ve aleyhte delillerin birlikte ortaya çıkarılması ve sonuca varılması amaçlanmıştır.","PeriodicalId":199540,"journal":{"name":"Dicle İlahiyat Dergisi","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-11-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139207077","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Durum çalışması deseninde nitel araştırma yöntemi kullanılarak gerçekleştirilen bu çalışma, DKAB öğretmenlerinin, çok kültürlü ortamlarda gerçekleştirdikleri din eğitimi faaliyetlerinde sorunlar yaşamakta mıdır? problemini esas alarak bu problemin çözümüne ilişkin veri ve sonuçlara ulaşmayı hedeflemiştir. Yaşanılan bir takım sorunlar var ise, bu sorunların tespiti ve buna ilişkin çözüm önerilerinin geliştirilmesini amaçlamıştır. Öte yandan din eğitimi açısından sorunların çözümü noktasında bir farkındalık oluşturma, çok kültürlü ortamlarda görev yapan DKAB öğretmenlerinin karşılaşabilecekleri sorunların türlerinin farkında olabilmeleri ya da farklılıkları yönetebilme becerisi kazanmaları adına bu çalışma, literatür için değerli görülmüştür. Bu çalışmanın veri toplama aracı olarak “Yarı yapılandırılmış görüşme formu” kullanılmıştır. Araştırmada nitel veri toplama yöntemlerinden olan görüşme/mülakat ve gözlem yöntemleri kullanılmıştır. Görüşmelerde ise birebir görüşme yaklaşımı benimsenmiştir. Araştırmanın katılımcı grubu, Iğdır’da farklı sosyo-kültürel çevrelerden gelen öğrencilerin eğitim gördüğü bazı okullarda görev yapan DKAB öğretmenlerinden oluşan 10 kişilik bir katılımcı grubu belirlenmiştir. Katılımcılar seçilirken “Amaçlı Örnekleme” yöntemi ve kartopu veya zincir örnekleme yaklaşımı tercih edilmiştir. Katılımcılardan elde edilen nitel veriler, içerik analizi yaklaşımıyla analiz edilmiştir. Buna göre katılımcılardan elde edilen ham verilerek işlenerek tema-kod ilişkisi bağlamında anlamlı çıkarımlar ortaya konulmuştur. Araştırma sonucunda kültürel veya mezhepsel farklılıkların olduğu yerlerde görev yapan DKAB öğretmenlerinin din eğitimi faaliyetlerinde birtakım sorunlar yaşadıkları saptanmıştır. Bu sorunların daha çok mezhepsel görüş farklılıklarından kaynaklandığı görülmektedir.
{"title":"Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Din Eğitimi Faaliyetlerinde Karşılaştıkları Sorunlar Üzerine Nitel Bir Araştırma (Iğdır İli Örneği)","authors":"Çetin Doğru, İsmail Sağlam","doi":"10.58852/dicd.1380773","DOIUrl":"https://doi.org/10.58852/dicd.1380773","url":null,"abstract":"Durum çalışması deseninde nitel araştırma yöntemi kullanılarak gerçekleştirilen bu çalışma, DKAB öğretmenlerinin, çok kültürlü ortamlarda gerçekleştirdikleri din eğitimi faaliyetlerinde sorunlar yaşamakta mıdır? problemini esas alarak bu problemin çözümüne ilişkin veri ve sonuçlara ulaşmayı hedeflemiştir. Yaşanılan bir takım sorunlar var ise, bu sorunların tespiti ve buna ilişkin çözüm önerilerinin geliştirilmesini amaçlamıştır. Öte yandan din eğitimi açısından sorunların çözümü noktasında bir farkındalık oluşturma, çok kültürlü ortamlarda görev yapan DKAB öğretmenlerinin karşılaşabilecekleri sorunların türlerinin farkında olabilmeleri ya da farklılıkları yönetebilme becerisi kazanmaları adına bu çalışma, literatür için değerli görülmüştür. Bu çalışmanın veri toplama aracı olarak “Yarı yapılandırılmış görüşme formu” kullanılmıştır. Araştırmada nitel veri toplama yöntemlerinden olan görüşme/mülakat ve gözlem yöntemleri kullanılmıştır. Görüşmelerde ise birebir görüşme yaklaşımı benimsenmiştir. Araştırmanın katılımcı grubu, Iğdır’da farklı sosyo-kültürel çevrelerden gelen öğrencilerin eğitim gördüğü bazı okullarda görev yapan DKAB öğretmenlerinden oluşan 10 kişilik bir katılımcı grubu belirlenmiştir. Katılımcılar seçilirken “Amaçlı Örnekleme” yöntemi ve kartopu veya zincir örnekleme yaklaşımı tercih edilmiştir. Katılımcılardan elde edilen nitel veriler, içerik analizi yaklaşımıyla analiz edilmiştir. Buna göre katılımcılardan elde edilen ham verilerek işlenerek tema-kod ilişkisi bağlamında anlamlı çıkarımlar ortaya konulmuştur. Araştırma sonucunda kültürel veya mezhepsel farklılıkların olduğu yerlerde görev yapan DKAB öğretmenlerinin din eğitimi faaliyetlerinde birtakım sorunlar yaşadıkları saptanmıştır. Bu sorunların daha çok mezhepsel görüş farklılıklarından kaynaklandığı görülmektedir.","PeriodicalId":199540,"journal":{"name":"Dicle İlahiyat Dergisi","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-11-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139252360","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Modern Arap edebiyatına yeni bir tür olarak Mısır üzerinden giren kısa öykü, önce burada ardından diğer Arap ülkelerinde benimsenerek ilk örneklerini vermiştir. Kısa öyküden çok daha geç bir zamanda yine Mısır’la birlikte Arap dünyasıyla buluşan (modern anlamda) çocuk edebiyatı önce şiir ve hikâye türünden eserler vermiş, daha sonra kısa öyküde de gelişmiştir. Kimi yazarlar çocuk edebiyatına kısa öyküyle giriş yapmış ve yaptıkları çalışmalarla öne çıkmışlardır. Günümüz Arap edebiyatında bu yönüyle öne çıkan yazarlardan biri de Suriyeli yazar Nureddîn el-Hâşimî’dir. Bu çalışmada Arap çocuk edebiyatına çok sayıda çalışmasıyla katkıda bulunan Suriyeli yazar Nureddîn el-Hâşimî’nin hayatı ve eserleri ele alınmıştır. Yazarın yayınlanmış altı öykü koleksiyonundan biri olan “Yevme Bekâ eş-Şeytân/يوم بكى الشيطان” adlı öykü kitabı da bu çalışma çerçevesinde içerik bakımından incelenmiştir. Kitapta yer alan yirmi üç öykü ismen, bunlar arasından on beş öykü detaylı olarak tanıtılmıştır. Ayrıca kitabın ilk öyküsü olan “Sürâh/صراخ” ve on beşinci sırada yer alan “Decâcu’l-Vezîr /دجاج الوزير” adlı kısa öyküsü edebî yönüyle ele alınmış, öykünün hem özetine hem çevirisine yer verilmiştir.
{"title":"Nureddîn el-Hâşimî ve “Yevme Bekâ Eş-Şeytân” Adlı Kısa Öykü Kitabı","authors":"Vildan Özi̇şçi̇, M. Ergi̇n","doi":"10.58852/dicd.1365095","DOIUrl":"https://doi.org/10.58852/dicd.1365095","url":null,"abstract":"Modern Arap edebiyatına yeni bir tür olarak Mısır üzerinden giren kısa öykü, önce burada ardından diğer Arap ülkelerinde benimsenerek ilk örneklerini vermiştir. Kısa öyküden çok daha geç bir zamanda yine Mısır’la birlikte Arap dünyasıyla buluşan (modern anlamda) çocuk edebiyatı önce şiir ve hikâye türünden eserler vermiş, daha sonra kısa öyküde de gelişmiştir. Kimi yazarlar çocuk edebiyatına kısa öyküyle giriş yapmış ve yaptıkları çalışmalarla öne çıkmışlardır. Günümüz Arap edebiyatında bu yönüyle öne çıkan yazarlardan biri de Suriyeli yazar Nureddîn el-Hâşimî’dir. Bu çalışmada Arap çocuk edebiyatına çok sayıda çalışmasıyla katkıda bulunan Suriyeli yazar Nureddîn el-Hâşimî’nin hayatı ve eserleri ele alınmıştır. Yazarın yayınlanmış altı öykü koleksiyonundan biri olan “Yevme Bekâ eş-Şeytân/يوم بكى الشيطان” adlı öykü kitabı da bu çalışma çerçevesinde içerik bakımından incelenmiştir. Kitapta yer alan yirmi üç öykü ismen, bunlar arasından on beş öykü detaylı olarak tanıtılmıştır. Ayrıca kitabın ilk öyküsü olan “Sürâh/صراخ” ve on beşinci sırada yer alan “Decâcu’l-Vezîr /دجاج الوزير” adlı kısa öyküsü edebî yönüyle ele alınmış, öykünün hem özetine hem çevirisine yer verilmiştir.","PeriodicalId":199540,"journal":{"name":"Dicle İlahiyat Dergisi","volume":"89 9","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-11-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139255871","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Bu çalışmada ilk olarak Hz. Peygamber tarafından söylenen ancak süreç içerisinde darb-ı mesel haline gelen bazı sözler incelenmiştir. Hem hadis hem de darb-ı mesel olan bu sözlere ilgi duyanlar genelde belâgat ve edebiyat alimleri olmuştur. Hadis alimlerinin bu sözlere olan ilgisi ise nispeten geç olmuştur. Dil alimleri edebiyatçılar ve belâgatçılar metodolojik olarak isnâdı dikkate almamıştır. Bu yaklaşım onların sahîh olmayan rivâyetleri Hz. Peygamber’e nispet etmede daha rahat davranmalarına neden olmuştur. Bununla beraber darb-ı mesel olarak şöhret bulmuş hadislerin anlaşılmasında hadis şarihleri için kaynak görevini de görmüşlerdir. Bu sebeplerden ötürü çalışmamızda sened konusunda hadisçilere müracaat edilmiştir. Ancak sözün anlaşılması için Arap Dili ve Edebiyatı ayrıca belâgat alimlerinin görüşlerinden yararlanılmıştır.
{"title":"DARB-I MESEL OLAN HADİSLER","authors":"T. Karasu","doi":"10.58852/dicd.1303259","DOIUrl":"https://doi.org/10.58852/dicd.1303259","url":null,"abstract":"Bu çalışmada ilk olarak Hz. Peygamber tarafından söylenen ancak süreç içerisinde darb-ı mesel haline gelen bazı sözler incelenmiştir. Hem hadis hem de darb-ı mesel olan bu sözlere ilgi duyanlar genelde belâgat ve edebiyat alimleri olmuştur. Hadis alimlerinin bu sözlere olan ilgisi ise nispeten geç olmuştur. Dil alimleri edebiyatçılar ve belâgatçılar metodolojik olarak isnâdı dikkate almamıştır. Bu yaklaşım onların sahîh olmayan rivâyetleri Hz. Peygamber’e nispet etmede daha rahat davranmalarına neden olmuştur. Bununla beraber darb-ı mesel olarak şöhret bulmuş hadislerin anlaşılmasında hadis şarihleri için kaynak görevini de görmüşlerdir. Bu sebeplerden ötürü çalışmamızda sened konusunda hadisçilere müracaat edilmiştir. Ancak sözün anlaşılması için Arap Dili ve Edebiyatı ayrıca belâgat alimlerinin görüşlerinden yararlanılmıştır.","PeriodicalId":199540,"journal":{"name":"Dicle İlahiyat Dergisi","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-07-05","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"128948674","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Kıyas, Kur’ân ve Hz. Peygamber’in (s.a.s) söz, fiil ve takrirleri üzerinde şekillenen ve İslâm hukukunun dogmatik olmasını engelleyen önemli bir delil/içtihat yöntemidir. Bu öneme binaen birçok İslâm âlimi kıyasa dair görüş ileri sürmüş, Yûsuf Erdebîlî’de onlardan biridir. Hicri VIII. yüzyıl Azerbaycan bölgesi Şâfiî âlimlerinden olan Yûsuf Erdebîlî, doğu medreselerinde okutulan el-Envâr li a’mâli’l-ebrâr adlı eseriyle meşhur olmuştur. Yûsuf Erdebîlî fürû-i fıkh dair te’lif ettiği bu eserinde; kıyası ele almış ve konuyu örnekleriyle inceleyerek ilim taliplilerine katkı sunmaya çalışmıştır. Eserde kıyas tanımlanarak konuya giriş yapılmış ve kıyas türleri örneklerle ele alınmıştır. Yûsuf Erdebîlî, kıyası celî ve hafî olmak üzere ikiye ayırmış akabinde bunların da her birini illet, delâlet ve kıyası fî ma’ne’l-asl olmak üzere üç kısma taksim etmiştir. Yûsuf Erdebîlî’nin kıyas fî ma’ne’l-asl başlığında zikrettiği kölenin hür kişiye ya da mala kıyas edilmesi meselesi, Şâfiî usul âlimleri tarafından kıyâsü’ş-şebeh bağlamında ele alınmıştır. Erdebilî dışında hiçbir Şâfiî usul âliminin bu örneği kıyas fî ma’ne’l-asl başlığında ele aldığını tesbit edemedik. Yûsuf Erdebîlî’nin değindiği diğer bir konu da fer’in bir ve birden fazla asıl arasında kalması durumu ile fer’in kendi cinsinden olan ve kendi cinsinden olmayan iki asıl arasında kalması durumunda hangisinin tercih edileceği konusudur. Yûsuf Erdebîlî’nin kıyas çeşitleri ve birden fazla asıl arasındaki kıyasa bakışı makalemizin ana konusunu teşkil etmektedir. Yusuf Erdebîlî’nin kıyas anlayışı, özelde mütekellimin metoduna göre te’lif edilmiş eserler; genelde ise, fukahâ ve memzuc metodla yazılmış eserler bağlamında ele alınmıştır.
{"title":"Yûsuf Erdebîlî’nin El-Envâr Li A’mâli’l-Ebrâr Adlı Eseri Bağlamında Kıyas Konusundaki Görüşleri","authors":"Kenan Kilinç, Erdoğan Saritepe","doi":"10.58852/dicd.1279123","DOIUrl":"https://doi.org/10.58852/dicd.1279123","url":null,"abstract":"Kıyas, Kur’ân ve Hz. Peygamber’in (s.a.s) söz, fiil ve takrirleri üzerinde şekillenen ve İslâm hukukunun dogmatik olmasını engelleyen önemli bir delil/içtihat yöntemidir. Bu öneme binaen birçok İslâm âlimi kıyasa dair görüş ileri sürmüş, Yûsuf Erdebîlî’de onlardan biridir. Hicri VIII. yüzyıl Azerbaycan bölgesi Şâfiî âlimlerinden olan Yûsuf Erdebîlî, doğu medreselerinde okutulan el-Envâr li a’mâli’l-ebrâr adlı eseriyle meşhur olmuştur. Yûsuf Erdebîlî fürû-i fıkh dair te’lif ettiği bu eserinde; kıyası ele almış ve konuyu örnekleriyle inceleyerek ilim taliplilerine katkı sunmaya çalışmıştır. Eserde kıyas tanımlanarak konuya giriş yapılmış ve kıyas türleri örneklerle ele alınmıştır. Yûsuf Erdebîlî, kıyası celî ve hafî olmak üzere ikiye ayırmış akabinde bunların da her birini illet, delâlet ve kıyası fî ma’ne’l-asl olmak üzere üç kısma taksim etmiştir. Yûsuf Erdebîlî’nin kıyas fî ma’ne’l-asl başlığında zikrettiği kölenin hür kişiye ya da mala kıyas edilmesi meselesi, Şâfiî usul âlimleri tarafından kıyâsü’ş-şebeh bağlamında ele alınmıştır. Erdebilî dışında hiçbir Şâfiî usul âliminin bu örneği kıyas fî ma’ne’l-asl başlığında ele aldığını tesbit edemedik. Yûsuf Erdebîlî’nin değindiği diğer bir konu da fer’in bir ve birden fazla asıl arasında kalması durumu ile fer’in kendi cinsinden olan ve kendi cinsinden olmayan iki asıl arasında kalması durumunda hangisinin tercih edileceği konusudur. Yûsuf Erdebîlî’nin kıyas çeşitleri ve birden fazla asıl arasındaki kıyasa bakışı makalemizin ana konusunu teşkil etmektedir. Yusuf Erdebîlî’nin kıyas anlayışı, özelde mütekellimin metoduna göre te’lif edilmiş eserler; genelde ise, fukahâ ve memzuc metodla yazılmış eserler bağlamında ele alınmıştır.","PeriodicalId":199540,"journal":{"name":"Dicle İlahiyat Dergisi","volume":"39 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-07-05","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134251139","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
京公网安备 11010802042870号
京ICP备2023020795号-1
扫码关注我们
求助内容：
应助结果提醒方式：