Cumhuriyet Dönemi'nin önemli hikâyeci ve romancılarından Sevinç Çokum, Hilal Görününce, Bizim Diyar ve Ağustos Başağı gibi tarihî romanlarıyla geniş bir okur kitlesine ulaşmıştır. Çokum, bunun dışında gazete yazarlığı ile de hatırı sayılır bir okuyucu kitlesinin gönlünü fethetmiştir. Bütün bu özellikleriyle 1970'li yıllardan bugüne kadar çok sayıda edebî eserle ününü pekiştirmiştir. Çokum'un okuyucular tarafından ilgiyle okunmasının belki de en önemli nedenlerinden biri eserlerinde kullandığı güzel, canlı ve akıcı Türkçedir. Sevinç Çokum gibi güçlü yazar ve şairler mensubu oldukları dil ve edebiyatın ifade kabiliyetine katkıda bulunup o dili zenginleştirirler. Hikâye, roman, deneme, anı, gazete yazıları ve şiirleri incelendiğinde Sevinç Çokum'un dili hakkında dikkati çeken en önemli detay, Türkçeyi kullanmadaki mahareti ve hassasiyetidir. Bu konuda son derece bilinçli davranan Sevinç Çokum'un Türkçeye kazanımları da azımsanmayacak ölçüdedir. Bununla aynı zamanda Sevinç Çokum, okuyucunun Türkçenin zenginliğinin farkına varmasını bekler. Bu zenginliği eserlerinde Türkçenin tarihî dönemlerinden kalma bugün unutulmuş kelimeleri, Anadolu ağızlarında yaşayan mahallî kelimeleri ve kendi üretimi olup türettiği kelimeleri kullanmak suretiyle hem eserlerinin diline hem de Türkçeye katkıda bulunur. Bu çalışma, Sevinç Çokum'un eserlerindeki bu türden Türkçeye katkılarını tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Yani bu yazıda Sevinç Çokum'un hikâye, roman ve denemelerindeki dil zenginliği tespit edilip ortaya çıkarılırken aynı zamanda Türkçeye Batı dillerinden gelme kelimelere Türkçe alternatifler sunma çabası da işlenmiştir.
{"title":"SEVİNÇ ÇOKUM'UN TÜRKÇENİN SÖZCÜK VARLIĞINA KATKILARI","authors":"Dilber Tahiroğlu","doi":"10.30568/tullis.1175496","DOIUrl":"https://doi.org/10.30568/tullis.1175496","url":null,"abstract":"Cumhuriyet Dönemi'nin önemli hikâyeci ve romancılarından Sevinç Çokum, Hilal Görününce, Bizim Diyar ve Ağustos Başağı gibi tarihî romanlarıyla geniş bir okur kitlesine ulaşmıştır. Çokum, bunun dışında gazete yazarlığı ile de hatırı sayılır bir okuyucu kitlesinin gönlünü fethetmiştir. Bütün bu özellikleriyle 1970'li yıllardan bugüne kadar çok sayıda edebî eserle ününü pekiştirmiştir. Çokum'un okuyucular tarafından ilgiyle okunmasının belki de en önemli nedenlerinden biri eserlerinde kullandığı güzel, canlı ve akıcı Türkçedir. Sevinç Çokum gibi güçlü yazar ve şairler mensubu oldukları dil ve edebiyatın ifade kabiliyetine katkıda bulunup o dili zenginleştirirler. Hikâye, roman, deneme, anı, gazete yazıları ve şiirleri incelendiğinde Sevinç Çokum'un dili hakkında dikkati çeken en önemli detay, Türkçeyi kullanmadaki mahareti ve hassasiyetidir. Bu konuda son derece bilinçli davranan Sevinç Çokum'un Türkçeye kazanımları da azımsanmayacak ölçüdedir. Bununla aynı zamanda Sevinç Çokum, okuyucunun Türkçenin zenginliğinin farkına varmasını bekler. Bu zenginliği eserlerinde Türkçenin tarihî dönemlerinden kalma bugün unutulmuş kelimeleri, Anadolu ağızlarında yaşayan mahallî kelimeleri ve kendi üretimi olup türettiği kelimeleri kullanmak suretiyle hem eserlerinin diline hem de Türkçeye katkıda bulunur. Bu çalışma, Sevinç Çokum'un eserlerindeki bu türden Türkçeye katkılarını tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Yani bu yazıda Sevinç Çokum'un hikâye, roman ve denemelerindeki dil zenginliği tespit edilip ortaya çıkarılırken aynı zamanda Türkçeye Batı dillerinden gelme kelimelere Türkçe alternatifler sunma çabası da işlenmiştir.","PeriodicalId":117222,"journal":{"name":"The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS)","volume":"17 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"121688791","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Geçiş dönemleri içinde ele alınan evlenme törenleri, geçmişten günümüze mitolojik pek çok inanç ve ritüeli içeriğinde barındırmaktadır. Bu ritüellerin temelinde evlenme törenini kutsal kılmak, çiftleri zararlı dış etkenlerden korumak ve ilgili çifttin girmiş oldukları yeni hayatlarını huzurla ve sağlıkla geçirmelerini sağlamak yatmaktadır. Evlenme ile ilgili olarak Anadolu'nun farklı bölgelerinde kimi zaman benzer kimi zaman birbirinden farklı oldukça ilgi çekici zengin gelenekler mevcuttur. Bu çalışmada evlenme ritüelleri içerisinde yer alan damat ağacı süsleme geleneği üzerinde durulmuştur. Günümüzde Siirt, Erzurum, Mardin, Muş illerinde yaygın olarak karşılaşılan damat ağacı süsleme ritüeli Muş ili özelinde incelenecektir. Bu yolla bir geçiş dönemi ritüeli olan damat ağacı geleneğinin unutulmasına engel olmak hem de bu geleneğin toplum içerisindeki anlam ve önemini belirlemek hedeflenmiştir. Makalede damat ağacı ritüeli etraflıca tanıtılacak, bu gelenekteki arkaik dönemlerden kalan mitolojik motifler irdelenecek ve kadim dönemlerden kalan bu motiflerin günümüz halk kültüründeki görünümü ve işlevleri irdelenecektir. Yapılan incelemede hayatımızın her alanında olduğu gibi geçiş dönemlerinin önemli bir kısmını kapsayan evlenme törenlerinde de mitolojinin, kadim dönem insanının engin bilgileri, görgüleri ve ritüelleri uygulanmaya devam ettiği tespit edilmiştir.
{"title":"Muş Halk Kültüründe Damat Ağacı Geleneği ve Bu Geleneğin Türk Mitolojisindeki Kökeni","authors":"G. Çeli̇k","doi":"10.30568/tullis.1192133","DOIUrl":"https://doi.org/10.30568/tullis.1192133","url":null,"abstract":"Geçiş dönemleri içinde ele alınan evlenme törenleri, geçmişten günümüze mitolojik pek çok inanç ve ritüeli içeriğinde barındırmaktadır. Bu ritüellerin temelinde evlenme törenini kutsal kılmak, çiftleri zararlı dış etkenlerden korumak ve ilgili çifttin girmiş oldukları yeni hayatlarını huzurla ve sağlıkla geçirmelerini sağlamak yatmaktadır. \u0000Evlenme ile ilgili olarak Anadolu'nun farklı bölgelerinde kimi zaman benzer kimi zaman birbirinden farklı oldukça ilgi çekici zengin gelenekler mevcuttur. Bu çalışmada evlenme ritüelleri içerisinde yer alan damat ağacı süsleme geleneği üzerinde durulmuştur. Günümüzde Siirt, Erzurum, Mardin, Muş illerinde yaygın olarak karşılaşılan damat ağacı süsleme ritüeli Muş ili özelinde incelenecektir. Bu yolla bir geçiş dönemi ritüeli olan damat ağacı geleneğinin unutulmasına engel olmak hem de bu geleneğin toplum içerisindeki anlam ve önemini belirlemek hedeflenmiştir. Makalede damat ağacı ritüeli etraflıca tanıtılacak, bu gelenekteki arkaik dönemlerden kalan mitolojik motifler irdelenecek ve kadim dönemlerden kalan bu motiflerin günümüz halk kültüründeki görünümü ve işlevleri irdelenecektir. Yapılan incelemede hayatımızın her alanında olduğu gibi geçiş dönemlerinin önemli bir kısmını kapsayan evlenme törenlerinde de mitolojinin, kadim dönem insanının engin bilgileri, görgüleri ve ritüelleri uygulanmaya devam ettiği tespit edilmiştir.","PeriodicalId":117222,"journal":{"name":"The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS)","volume":"11 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"127112995","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Bir metin doğrudan ya da dolaylı olarak başka metinlerle dil ve anlam üzerinden çeşitli ilişkiler kurabilir. Anlatılar kendisinden önce söylenmiş ya da yazılmış metinlerle ilişki kurduğunda gelenekten yararlanabilir ve geleneği yeni bir bağlam içinde yeniden üretebilir. Metinlerin bu açılım alanları metinlerarası ilişkileri başlatır. Yazınsal bir çözümleme yöntemi olan metinlerarası ilişkiler bir metnin anlam ve yapı katmanlarını metinsel dönüştürme kavramı ve kurallarını metinlerarasılık tekniklerini kullanarak inceler. Şiirde ya da düzyazıda ilk metinlerden bugünkü metinlere kadar metinlerarası ilişkilere rastlamak mümkündür. Örneğin, modern Türk şiirindeki ürünlerin bağlantıları halk ve divan edebiyatı geleneklerine uzanmakla birlikte çağdaş şiir bu bağlantılarla gelenekten yararlanarak ilerlemektedir. Şairler, halk ve divan edebiyatına duydukları ilginin yanında bilinçli yaklaşımlarla bu kaynakları kendi metinlerinde açık ya da örtük bir biçimde kullanmakta çeşitli konuları, temaları, mazmunları veya motifleri yeniden dönüştürerek sunmaktadır. Bu şairlerin en üretkenlerinden biri de Nazım Hikmet’tir. Çağdaş Türk şiirinin kurucu şairlerinden olan Nazım Hikmet’in şiirleri gelenekle kurduğu ilişkiler yönüyle hem yapısal hem de anlamsal olarak çok katmanlı bir dokuya sahiptir. Nazım Hikmet’in bir şair olarak özgünlüğü ve sanatçı kişiliği, bu ilişkileri metnine yerleştirirken yeniden yaratması ve kendi düşüncelerini ustaca şiirine işlemesiyle açıkça ortaya çıkar. Bu düşüncelerden hareketle aşağıdaki makalede Nazım Hikmet’in “Tahir ile Zühre Meselesi” adlı şiiri bir halk hikayesi olan “Tahir ile Zühre” ile kurduğu metinlerarası ilişkiler açısından irdelenecektir.
{"title":"\"TAHİR İLE ZÜHRE MESELESİ\" ŞİİRİNDE METİNLERARASI İLİŞKİLER","authors":"Nihan Nilay Çeli̇k","doi":"10.30568/tullis.1177487","DOIUrl":"https://doi.org/10.30568/tullis.1177487","url":null,"abstract":"Bir metin doğrudan ya da dolaylı olarak başka metinlerle dil ve anlam üzerinden çeşitli ilişkiler kurabilir. Anlatılar kendisinden önce söylenmiş ya da yazılmış metinlerle ilişki kurduğunda gelenekten yararlanabilir ve geleneği yeni bir bağlam içinde yeniden üretebilir. Metinlerin bu açılım alanları metinlerarası ilişkileri başlatır. Yazınsal bir çözümleme yöntemi olan metinlerarası ilişkiler bir metnin anlam ve yapı katmanlarını metinsel dönüştürme kavramı ve kurallarını metinlerarasılık tekniklerini kullanarak inceler. Şiirde ya da düzyazıda ilk metinlerden bugünkü metinlere kadar metinlerarası ilişkilere rastlamak mümkündür. Örneğin, modern Türk şiirindeki ürünlerin bağlantıları halk ve divan edebiyatı geleneklerine uzanmakla birlikte çağdaş şiir bu bağlantılarla gelenekten yararlanarak ilerlemektedir. Şairler, halk ve divan edebiyatına duydukları ilginin yanında bilinçli yaklaşımlarla bu kaynakları kendi metinlerinde açık ya da örtük bir biçimde kullanmakta çeşitli konuları, temaları, mazmunları veya motifleri yeniden dönüştürerek sunmaktadır. Bu şairlerin en üretkenlerinden biri de Nazım Hikmet’tir. Çağdaş Türk şiirinin kurucu şairlerinden olan Nazım Hikmet’in şiirleri gelenekle kurduğu ilişkiler yönüyle hem yapısal hem de anlamsal olarak çok katmanlı bir dokuya sahiptir. Nazım Hikmet’in bir şair olarak özgünlüğü ve sanatçı kişiliği, bu ilişkileri metnine yerleştirirken yeniden yaratması ve kendi düşüncelerini ustaca şiirine işlemesiyle açıkça ortaya çıkar. Bu düşüncelerden hareketle aşağıdaki makalede Nazım Hikmet’in “Tahir ile Zühre Meselesi” adlı şiiri bir halk hikayesi olan “Tahir ile Zühre” ile kurduğu metinlerarası ilişkiler açısından irdelenecektir.","PeriodicalId":117222,"journal":{"name":"The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS)","volume":"20 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"116742531","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Dil toplumsal değişikliklerden etkilenen canlı bir varlıktır. Toplumsal alandaki her olay dilde kendisini gösterir. Son dönemde Türkiye’nin yaşamış olduğu önemli olaylar, dilde yeni kavramların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Ancak ne anlama geldiği tam olarak bilinmeyen bu yeni kavramlar, insanlar arasında oldukça merak uyandırmış, arama motorlarında araştırılmaya başlanmış ve günlük hayatta insanların üzerinde durduğu konular haline gelmiştir. Gündemde ve sosyal medyada çok fazla yer aldığı için trend topic (en çok konuşulan konu) olan bu yeni kavramlar, Türkiye’nin başta Yunanistan olmak üzere komşularıyla yaşadığı güncel krizler nedeniyle, hemen hemen her gün ulusal ve uluslararası medyada karşımıza çıkmaktadır. Konuyla ilgili olarak üretilen ilk yeni kavram mavi vatan söz öbeğidir. Sonrasında bu konuyla bağlantılı olarak gök vatan ve siber vatan söz öbekleri üretilmiştir. Türkiye için önemli yol haritaları olan, devletin en üst makamlarınca sahip çıkılan ve henüz sözlüklerde anlamsal karşılığı yer almayan bu üç söz öbeğinin özünde vatan savunması bulunmaktadır. Bu çalışmada, yeni üretilen söz öbeklerinin daha iyi anlaşılabilmesi maksadıyla disiplinler arası elde edilen veriler, belgesel tarama yöntemi ile incelenmiş ve bu öbekleri tanıtmaya yönelik bir dil bilimsel inceleme yapılmıştır.
{"title":"MAVİ VATAN, GÖK VATAN İLE SİBER VATAN SÖZ ÖBEKLERİNİN ANLAMLARI VE OLUŞTURULMA YÖNTEMLERİ","authors":"Erdal Aydin","doi":"10.30568/tullis.1203759","DOIUrl":"https://doi.org/10.30568/tullis.1203759","url":null,"abstract":"Dil toplumsal değişikliklerden etkilenen canlı bir varlıktır. Toplumsal alandaki her olay dilde kendisini gösterir. Son dönemde Türkiye’nin yaşamış olduğu önemli olaylar, dilde yeni kavramların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Ancak ne anlama geldiği tam olarak bilinmeyen bu yeni kavramlar, insanlar arasında oldukça merak uyandırmış, arama motorlarında araştırılmaya başlanmış ve günlük hayatta insanların üzerinde durduğu konular haline gelmiştir. Gündemde ve sosyal medyada çok fazla yer aldığı için trend topic (en çok konuşulan konu) olan bu yeni kavramlar, Türkiye’nin başta Yunanistan olmak üzere komşularıyla yaşadığı güncel krizler nedeniyle, hemen hemen her gün ulusal ve uluslararası medyada karşımıza çıkmaktadır. Konuyla ilgili olarak üretilen ilk yeni kavram mavi vatan söz öbeğidir. Sonrasında bu konuyla bağlantılı olarak gök vatan ve siber vatan söz öbekleri üretilmiştir. Türkiye için önemli yol haritaları olan, devletin en üst makamlarınca sahip çıkılan ve henüz sözlüklerde anlamsal karşılığı yer almayan bu üç söz öbeğinin özünde vatan savunması bulunmaktadır. Bu çalışmada, yeni üretilen söz öbeklerinin daha iyi anlaşılabilmesi maksadıyla disiplinler arası elde edilen veriler, belgesel tarama yöntemi ile incelenmiş ve bu öbekleri tanıtmaya yönelik bir dil bilimsel inceleme yapılmıştır.","PeriodicalId":117222,"journal":{"name":"The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS)","volume":"10 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"125273260","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Türk tasavvuf kültürünün temsilcilerinden biri olan Yūnus Emre, verdiği eserlerin düşünsel niteliği bakımından Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Risāletü’n-Nusḥiyye de bu eserlerden biridir. Yūnus Emre Dı̇̄vānları arasında, içerisinde Risāletü’n-Nusḥiyye barındıran; Süleymaniye Kütüphanesi Fatih Bölümü, Karaman, Yahya Efendi, Nuruosmaniye, Bursa, Avusturya (Viyana) ve Murad Molla Kütüphanesi nüshaları mevcuttur. Sözü edilen nüshalar üzerinde birçok çalışma yapılmıştır. Bunların yanı sıra, bu çalışmanın konusunu oluşturan, 1953’te ilk kez Ettore Rossi tarafından Vat. Turco 226 künye bilgisiyle varlığından bahsedilen Vatikan nüshası da Risāletü’n-Nusḥiyye içermektedir. Vatikan nüshası, 31 beyitlik dibaceden sonra 563 beyitlik Risāletü’n-Nusḥiyye’den oluşmaktadır. Eser, Hicrı̇̄ 1038’de (Miladı̇̄ Ocak/Şubat 1629) tamamlanmıştır. Eserin temellük kaydında, Yūsuf bi-Ḥekı̇̄mbaşızāde ve musahhih olarak da ʿAbdu’l-faḳı̇̄r es-Seyyid Muḥammed Maʿṣūm ʿAlı̇̄zāde’nin adı geçmektedir. Ortadaki silik kısımda ise Muḥyiddı̇̄n [es-]Seyyid ʿAbdülḳādirü’l-Geylānı̇̄ yazmaktadır. Bu çalışmada, Vatikan nüshasındaki Risāletü’n-Nusḥiyye’nin, dil ve imla konusundaki farklılıkları ve kusurları, ağırlıklı olarak Fatih nüshasıyla karşılaştırılarak incelenmiştir. Fatih nüshasında olmayan veya Vatikan nüshasında incelediğimiz bir sözcüğün, Fatih nüshasında benzer bir karşılığının bulunmadığı durumlarda, diğer nüshalardan yararlanılmıştır. Diğer nüshalardan örneklerin verildiği yerlerde yine, ilgili beytin Fatih nüshasındaki karşılığına da yer verilmiştir. İncelemeler sonucunda; 39 maddede birtakım sözcük ve sözcük öbeğinde yazım, 14 maddede de kimi sözcük ve sözcük öbeğinde harekeleme farklılığı olduğu tespit edilmiştir. 10 maddede ise bazı Arapça sözcüklerde uzun ünlülerde tasarruf yapıldığı, bazı sözcüklerin başında ve son hecesinde de ses değişikliklerinin olduğu bulgusuna varılmıştır.
{"title":"VATİKAN NÜSHASINA GÖRE RİSĀLETÜ’N-NUSHİYYE’NİN DİL VE İMLA ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE BAZI TESPİTLER","authors":"Ayberk Kurtgel, Ayberk Kurtgel","doi":"10.30568/tullis.1184395","DOIUrl":"https://doi.org/10.30568/tullis.1184395","url":null,"abstract":"Türk tasavvuf kültürünün temsilcilerinden biri olan Yūnus Emre, verdiği eserlerin düşünsel niteliği bakımından Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Risāletü’n-Nusḥiyye de bu eserlerden biridir. Yūnus Emre Dı̇̄vānları arasında, içerisinde Risāletü’n-Nusḥiyye barındıran; Süleymaniye Kütüphanesi Fatih Bölümü, Karaman, Yahya Efendi, Nuruosmaniye, Bursa, Avusturya (Viyana) ve Murad Molla Kütüphanesi nüshaları mevcuttur. Sözü edilen nüshalar üzerinde birçok çalışma yapılmıştır. Bunların yanı sıra, bu çalışmanın konusunu oluşturan, 1953’te ilk kez Ettore Rossi tarafından Vat. Turco 226 künye bilgisiyle varlığından bahsedilen Vatikan nüshası da Risāletü’n-Nusḥiyye içermektedir. Vatikan nüshası, 31 beyitlik dibaceden sonra 563 beyitlik Risāletü’n-Nusḥiyye’den oluşmaktadır. Eser, Hicrı̇̄ 1038’de (Miladı̇̄ Ocak/Şubat 1629) tamamlanmıştır. Eserin temellük kaydında, Yūsuf bi-Ḥekı̇̄mbaşızāde ve musahhih olarak da ʿAbdu’l-faḳı̇̄r es-Seyyid Muḥammed Maʿṣūm ʿAlı̇̄zāde’nin adı geçmektedir. Ortadaki silik kısımda ise Muḥyiddı̇̄n [es-]Seyyid ʿAbdülḳādirü’l-Geylānı̇̄ yazmaktadır. Bu çalışmada, Vatikan nüshasındaki Risāletü’n-Nusḥiyye’nin, dil ve imla konusundaki farklılıkları ve kusurları, ağırlıklı olarak Fatih nüshasıyla karşılaştırılarak incelenmiştir. Fatih nüshasında olmayan veya Vatikan nüshasında incelediğimiz bir sözcüğün, Fatih nüshasında benzer bir karşılığının bulunmadığı durumlarda, diğer nüshalardan yararlanılmıştır. Diğer nüshalardan örneklerin verildiği yerlerde yine, ilgili beytin Fatih nüshasındaki karşılığına da yer verilmiştir. İncelemeler sonucunda; 39 maddede birtakım sözcük ve sözcük öbeğinde yazım, 14 maddede de kimi sözcük ve sözcük öbeğinde harekeleme farklılığı olduğu tespit edilmiştir. 10 maddede ise bazı Arapça sözcüklerde uzun ünlülerde tasarruf yapıldığı, bazı sözcüklerin başında ve son hecesinde de ses değişikliklerinin olduğu bulgusuna varılmıştır.","PeriodicalId":117222,"journal":{"name":"The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS)","volume":"22 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"121906745","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Klasik Türk edebiyatı köklü bir edebî geleneğe ve kendine özgü bir hüviyete sahiptir. Edebiyatımıza altı asırdan daha uzun bir süre tesir etmiştir. Genellikle soyut ve hayale dayalı bir nitelik taşıması ve kâidelere dayalı olması, sosyal hayattan kopuk ve şairlerin toplum hayatından uzak olduğu iddiasıyla haksız tenkitlere maruz kalmıştır. Bu eleştirilerin aksine dîvân şairlerinin ürettikleri edebî eserler incelendiğinde, devrin gündelik hayatından izler taşıyan birçok önemli unsuru yansıttığı görülecektir. Bu çalışmada, on altıncı yüzyılda yaşamış Hecrî mahlaslı âlim ve faziletli bir şair olan Kara Çelebi Muhyîdin Mehmet’in Dîvânı’nda yararlandığı sosyokültürel unsurları tespit ederek Klasik Türk şiirinin sosyal hayattan uzak olmadığı ispat edilmeye çalışılacaktır. Hecrî’nin şiirlerinde yaşadığı toplumun gündelik hayatından izlere sıklıkla rastlanmaktadır. Şairin sosyokültürel hayatla ilgili olarak seçilen örnek beyitleri, musammatları ve kıtaları “toplumsal yapı”, “meslek erbâbları”, “spor ve oyunlar”, “müzik”, “yiyecekler”, “giyim-kuşam”, “mekânlar”, “inanış biçimleri ve uygulamalar”, “gündelik eşyalar”, “dinî kimlikler ve tipler”, “savaş aletleri”, “inanç ve gelenekler”, başlığı altında etraflıca incelenmiştir.
{"title":"HECRÎ DÎVÂNI’NDA SOSYOKÜLTÜREL UNSURLAR","authors":"Latife Bihter Önal","doi":"10.30568/tullis.1207958","DOIUrl":"https://doi.org/10.30568/tullis.1207958","url":null,"abstract":"Klasik Türk edebiyatı köklü bir edebî geleneğe ve kendine özgü bir hüviyete sahiptir. Edebiyatımıza altı asırdan daha uzun bir süre tesir etmiştir. Genellikle soyut ve hayale dayalı bir nitelik taşıması ve kâidelere dayalı olması, sosyal hayattan kopuk ve şairlerin toplum hayatından uzak olduğu iddiasıyla haksız tenkitlere maruz kalmıştır. Bu eleştirilerin aksine dîvân şairlerinin ürettikleri edebî eserler incelendiğinde, devrin gündelik hayatından izler taşıyan birçok önemli unsuru yansıttığı görülecektir. Bu çalışmada, on altıncı yüzyılda yaşamış Hecrî mahlaslı âlim ve faziletli bir şair olan Kara Çelebi Muhyîdin Mehmet’in Dîvânı’nda yararlandığı sosyokültürel unsurları tespit ederek Klasik Türk şiirinin sosyal hayattan uzak olmadığı ispat edilmeye çalışılacaktır. Hecrî’nin şiirlerinde yaşadığı toplumun gündelik hayatından izlere sıklıkla rastlanmaktadır. Şairin sosyokültürel hayatla ilgili olarak seçilen örnek beyitleri, musammatları ve kıtaları “toplumsal yapı”, “meslek erbâbları”, “spor ve oyunlar”, “müzik”, “yiyecekler”, “giyim-kuşam”, “mekânlar”, “inanış biçimleri ve uygulamalar”, “gündelik eşyalar”, “dinî kimlikler ve tipler”, “savaş aletleri”, “inanç ve gelenekler”, başlığı altında etraflıca incelenmiştir.","PeriodicalId":117222,"journal":{"name":"The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS)","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-22","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"131148901","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
İnsanların deneyimlerini, yaşam biçimlerini, geleneklerini aktarmaya katkı sağlayan bir araç olarak tiyatro günlük yaşamda karşılık bulan pek çok olayı veya durumu konu edinir, kişiler aşina olunan tiplerle temsil edilir. Teknolojik gelişmelerle değişen şartlar, tiyatronun yanında topluma hitap edebilme gücüne sahip olan sinema ve televizyonun da halk arasında geniş bir etki uyandırmasına olanak sağlar. İzleyici, tiyatroda oynadıkları rollerle sevilen tipleri, sinema perdesinde veya televizyon ekranında da görmeyi tercih eder. Bu çerçevede geleneksel Türk halk tiyatrosunda Karagöz ile Hacivat, Kavuklu ile Pişekâr, İhtiyar ile İbiş olarak görülen ikili komiklerin devamı niteliğindeki Zeki-Metin ikilisinin filmlerinde gelenekten beslenen bir mizah anlayışının görüldüğü söylenebilir. İkili arasında yanlış anlama, anlamazlıktan gelme gibi hususlarla yaşanan zıtlaşma, üstün gelme mücadelesi, jest, mimik ve yapılan kalıp hareketler tıpkı geleneksel Türk halk tiyatrosunda olduğu gibi gülmeye yol açar. Bu çalışmada Zeki Alasya ve Metin Akpınar’ın filmlerinde geleneksel Türk halk tiyatrosunun etkisi karşılaştırmalı yöntemle ele alınarak mizah ve gülme unsurları Henri Bergson’un gülme teorisi bağlamında değerlendirilmiştir.
{"title":"GELENEKSEL TÜRK HALK TİYATROSUNDAN SİNEMAYA SEYİRLİK MİZAH: ZEKİ ALASYA-METİN AKPINAR FİLMLERİ ÖRNEĞİ","authors":"Aysun Dursun, Gizem Dali̇oğlu","doi":"10.30568/tullis.1210186","DOIUrl":"https://doi.org/10.30568/tullis.1210186","url":null,"abstract":"İnsanların deneyimlerini, yaşam biçimlerini, geleneklerini aktarmaya katkı sağlayan bir araç olarak tiyatro günlük yaşamda karşılık bulan pek çok olayı veya durumu konu edinir, kişiler aşina olunan tiplerle temsil edilir. \u0000Teknolojik gelişmelerle değişen şartlar, tiyatronun yanında topluma hitap edebilme gücüne sahip olan sinema ve televizyonun da halk arasında geniş bir etki uyandırmasına olanak sağlar. İzleyici, tiyatroda oynadıkları rollerle sevilen tipleri, sinema perdesinde veya televizyon ekranında da görmeyi tercih eder. Bu çerçevede geleneksel Türk halk tiyatrosunda Karagöz ile Hacivat, Kavuklu ile Pişekâr, İhtiyar ile İbiş olarak görülen ikili komiklerin devamı niteliğindeki Zeki-Metin ikilisinin filmlerinde gelenekten beslenen bir mizah anlayışının görüldüğü söylenebilir. İkili arasında yanlış anlama, anlamazlıktan gelme gibi hususlarla yaşanan zıtlaşma, üstün gelme mücadelesi, jest, mimik ve yapılan kalıp hareketler tıpkı geleneksel Türk halk tiyatrosunda olduğu gibi gülmeye yol açar. \u0000Bu çalışmada Zeki Alasya ve Metin Akpınar’ın filmlerinde geleneksel Türk halk tiyatrosunun etkisi karşılaştırmalı yöntemle ele alınarak mizah ve gülme unsurları Henri Bergson’un gülme teorisi bağlamında değerlendirilmiştir.","PeriodicalId":117222,"journal":{"name":"The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS)","volume":"127 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-22","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"131997348","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurulduktan hemen sonra 1933-1959 yılları arasında -iki farklı dönemde- Türkiye Türkçesi ağızlarının söz varlığıyla ilgili yurt genelinde kapsamlı derleme faaliyetleri yürütmüştür. Bu derlemelerin sonucunda 1962-1982 yılları arasında 230.000 civarında söz varlığı ögesini içeren 12 ciltlik Derleme Sözlüğü yayımlanmıştır. Türk Dil Kurumu haricinde bireysel gayretlerle de önemli derleme çalışmaları yapılmıştır. Ancak hiçbiri Derleme Sözlüğü’nün büyüklüğüne erişememiştir. Derleme Sözlüğü, tamamlandığı tarihten bu yana Türkiye Türkçesi ağızlarının söz varlığı hususunda ana kaynak olma özelliğini hâlâ korumaktadır. Bu sebeple yapılan derlemelerde genelde Derleme Sözlüğü’yle karşılaştırılma yoluna gidilmiştir. Söz konusu karşılaştırmalar sonucunda Derleme Sözlüğü’ne katkı mahiyetinde yeni bir çalışma türü ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada söz konusu katkı çalışmalarıyla ilgili açıklamalı bir bibliyografya hazırlamak amaçlanmıştır. Tespit edilebildiği kadarıyla 1994 yılından 2022 yılına kadar 108 yayın bulunmaktadır. İlgili yayınlardaki derlemeler Türkiye sınırları içinde 50 farklı ilden, Türkiye dışında Gümülcine ve Ahıska bölgesinden yapılmıştır. Yayınların toplamında Derleme Sözlüğü’nde daha önce yer almayan 12.641, Derleme Sözlüğü’nde bulunmasına rağmen anlam açısından farklılık arz eden 4.091 söz varlığı ögesi olduğu görülmüştür.
{"title":"DERLEME SÖZLÜĞÜ’NE KATKI MAHİYETİNDE YAPILAN ÇALIŞMALARLA İLGİLİ AÇIKLAMALI BİBLİYOGRAFYA DENEMESİ","authors":"Fatih Numan Küçükballi, Sümeyye Baş","doi":"10.30568/tullis.1194701","DOIUrl":"https://doi.org/10.30568/tullis.1194701","url":null,"abstract":"Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurulduktan hemen sonra 1933-1959 yılları arasında -iki farklı dönemde- Türkiye Türkçesi ağızlarının söz varlığıyla ilgili yurt genelinde kapsamlı derleme faaliyetleri yürütmüştür. Bu derlemelerin sonucunda 1962-1982 yılları arasında 230.000 civarında söz varlığı ögesini içeren 12 ciltlik Derleme Sözlüğü yayımlanmıştır. Türk Dil Kurumu haricinde bireysel gayretlerle de önemli derleme çalışmaları yapılmıştır. Ancak hiçbiri Derleme Sözlüğü’nün büyüklüğüne erişememiştir. Derleme Sözlüğü, tamamlandığı tarihten bu yana Türkiye Türkçesi ağızlarının söz varlığı hususunda ana kaynak olma özelliğini hâlâ korumaktadır. Bu sebeple yapılan derlemelerde genelde Derleme Sözlüğü’yle karşılaştırılma yoluna gidilmiştir. Söz konusu karşılaştırmalar sonucunda Derleme Sözlüğü’ne katkı mahiyetinde yeni bir çalışma türü ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada söz konusu katkı çalışmalarıyla ilgili açıklamalı bir bibliyografya hazırlamak amaçlanmıştır. Tespit edilebildiği kadarıyla 1994 yılından 2022 yılına kadar 108 yayın bulunmaktadır. İlgili yayınlardaki derlemeler Türkiye sınırları içinde 50 farklı ilden, Türkiye dışında Gümülcine ve Ahıska bölgesinden yapılmıştır. Yayınların toplamında Derleme Sözlüğü’nde daha önce yer almayan 12.641, Derleme Sözlüğü’nde bulunmasına rağmen anlam açısından farklılık arz eden 4.091 söz varlığı ögesi olduğu görülmüştür.","PeriodicalId":117222,"journal":{"name":"The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS)","volume":"25 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"128482566","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Arap, Fars ve Türk edebiyatı geleneğinde müşterek biçimde varlık gösteren ve önemli zâtların hayat hikâyelerini konu edinen tezkireler, edebiyat araştırmacılarının müstesna kaynaklarındandır. Türk edebiyatında 15. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar kesintisiz şekilde devam eden şair tezkireleri, güçlü bir biyografi geleneğinin göstergesidir. Şuara tezkireleri ihtiva ettikleri biyografik bilgiler ve şiir örnekleri bakımından bazı şairler için hâlâ yegâne kaynak konumundadırlar. Tezkireciler eserlerinde ele aldıkları şairler hakkında yalnızca biyografik bilgi vermekle yetinmez, şairlerin edebî konumlarıyla ilgili de değerlendirmelerde bulunurlar. Dolayısıyla tezkireler yalnızca edebiyat tarihi bakımından değil tenkit tarihi açısından da en önemli kaynaklardır. 19. yüzyıl âlimlerinden Ali Emîrî, Diyarbakır ve çevresinde zengin bir edebî muhit olduğunu tespit etmiş ve bu şehre özgü bir şuara tezkiresi yazmayı arzulamıştır. Tezkire-i Şuarâ-yı Âmid isimli eserinde Diyarbakırlı olan, Diyarbakır’da doğup büyüyen, Diyarbakır’dan göç eden ve diğer tezkirelerde Diyarbakırlı olduğu belirtilen şair ve bilginleri ele alan Ali Emîrî, bir şehre özgü tezkire vücuda getiren ilk tezkirecidir. Kendisinden önce yazılan tezkireleri etraflıca tetkik eden Ali Emîrî, birtakım hususlarda bilgi tashihleri yapma gereği duymuştur. Ali Emîrî’nin eksiklik veya yanlışlık gördüğü noktalarda meslektaşı olan tezkirecileri tenkit ettiği görülmektedir. Ali Emîrî’nin tezkiresindeki bilgi tashihleri ve meslektaşlarına yönelik tenkitleri, bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır.
{"title":"ALİ EMÎRÎ’NİN TEZKİRE-İ ŞUARÂ-YI ÂMİD’İNDE MESLEKTAŞLARINA YÖNELİK TENKİTLERİ VE BİLGİ TASHİHLERİ","authors":"Aslıhan ÖZTÜRK DOĞAN","doi":"10.30568/tullis.1206493","DOIUrl":"https://doi.org/10.30568/tullis.1206493","url":null,"abstract":"Arap, Fars ve Türk edebiyatı geleneğinde müşterek biçimde varlık gösteren ve önemli zâtların hayat hikâyelerini konu edinen tezkireler, edebiyat araştırmacılarının müstesna kaynaklarındandır. Türk edebiyatında 15. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar kesintisiz şekilde devam eden şair tezkireleri, güçlü bir biyografi geleneğinin göstergesidir. Şuara tezkireleri ihtiva ettikleri biyografik bilgiler ve şiir örnekleri bakımından bazı şairler için hâlâ yegâne kaynak konumundadırlar. Tezkireciler eserlerinde ele aldıkları şairler hakkında yalnızca biyografik bilgi vermekle yetinmez, şairlerin edebî konumlarıyla ilgili de değerlendirmelerde bulunurlar. Dolayısıyla tezkireler yalnızca edebiyat tarihi bakımından değil tenkit tarihi açısından da en önemli kaynaklardır. 19. yüzyıl âlimlerinden Ali Emîrî, Diyarbakır ve çevresinde zengin bir edebî muhit olduğunu tespit etmiş ve bu şehre özgü bir şuara tezkiresi yazmayı arzulamıştır. Tezkire-i Şuarâ-yı Âmid isimli eserinde Diyarbakırlı olan, Diyarbakır’da doğup büyüyen, Diyarbakır’dan göç eden ve diğer tezkirelerde Diyarbakırlı olduğu belirtilen şair ve bilginleri ele alan Ali Emîrî, bir şehre özgü tezkire vücuda getiren ilk tezkirecidir. Kendisinden önce yazılan tezkireleri etraflıca tetkik eden Ali Emîrî, birtakım hususlarda bilgi tashihleri yapma gereği duymuştur. Ali Emîrî’nin eksiklik veya yanlışlık gördüğü noktalarda meslektaşı olan tezkirecileri tenkit ettiği görülmektedir. Ali Emîrî’nin tezkiresindeki bilgi tashihleri ve meslektaşlarına yönelik tenkitleri, bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır.","PeriodicalId":117222,"journal":{"name":"The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS)","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"131160197","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Türk dili tarihinde önemli bir yere sahip olan Eski Anadolu Türkçesi döneminde telif ve tercüme pek çok eser kaleme alınmıştır. Bu dönemde kaleme alınan eserler genellikle dinî içeriklidir. Kur’ân, hadis, siyer tercümeleri, fıkıh metinleri, kısasü’l-enbiyâlar, tezkiretü’l-evliyâlar gibi çeşitli türlerde eserler kaleme alınmıştır. Bu dinî muhtevalı türlere ilave olarak bir tür teşkil edememiş müstakil bir konuda yazılmış dinî muhtevalı eserler de görülmektedir. Üzerinde çalışılan eser de böyle değerlendirilecek bir metindir. Mensur olarak kaleme alınmış olan eserde namaz konusu ele alınmıştır. Genel olarak namaz kılanların elde edecekleri mükafatlar ile namazı terk edenlerin karşılaşacakları akıbetler eserde ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Konu ele alınırken çeşitli örnekler verilmiş ve bazı kıssalardan da alıntılar yapılmıştır. Ayrıca metnin içinde besmelenin de tefsiri yapılmıştır. Fatih Millet Kütüphanesi 34 Ae Şeriyye 24/5’te yer alan eserin ilk olarak transkripsiyonlu metni oluşturulmuştur. Ardından eserin dizinli sözlüğü hazırlanmıştır. Daha sonra metinden alınan örneklerle eserin gramer özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Oldukça sade bir dille yazılmış olan eser genel olarak Eski Anadolu Türkçesi özellikleri barındırmaktadır. Geç dönemde istinsah edildiği izlenimi veren eserde yer yer Osmanlı Türkçesine geçiş özellikleri de bulunmaktadır.
{"title":"Millet Kütüphanesi Numara 24/5’te Yer Alan Namaz Konulu Risale Üzerinde Bir Dil İncelemesi","authors":"Ö. Güven","doi":"10.30568/tullis.1209558","DOIUrl":"https://doi.org/10.30568/tullis.1209558","url":null,"abstract":"Türk dili tarihinde önemli bir yere sahip olan Eski Anadolu Türkçesi döneminde telif ve tercüme pek çok eser kaleme alınmıştır. Bu dönemde kaleme alınan eserler genellikle dinî içeriklidir. Kur’ân, hadis, siyer tercümeleri, fıkıh metinleri, kısasü’l-enbiyâlar, tezkiretü’l-evliyâlar gibi çeşitli türlerde eserler kaleme alınmıştır. Bu dinî muhtevalı türlere ilave olarak bir tür teşkil edememiş müstakil bir konuda yazılmış dinî muhtevalı eserler de görülmektedir. Üzerinde çalışılan eser de böyle değerlendirilecek bir metindir. Mensur olarak kaleme alınmış olan eserde namaz konusu ele alınmıştır. Genel olarak namaz kılanların elde edecekleri mükafatlar ile namazı terk edenlerin karşılaşacakları akıbetler eserde ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Konu ele alınırken çeşitli örnekler verilmiş ve bazı kıssalardan da alıntılar yapılmıştır. Ayrıca metnin içinde besmelenin de tefsiri yapılmıştır. Fatih Millet Kütüphanesi 34 Ae Şeriyye 24/5’te yer alan eserin ilk olarak transkripsiyonlu metni oluşturulmuştur. Ardından eserin dizinli sözlüğü hazırlanmıştır. Daha sonra metinden alınan örneklerle eserin gramer özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Oldukça sade bir dille yazılmış olan eser genel olarak Eski Anadolu Türkçesi özellikleri barındırmaktadır. Geç dönemde istinsah edildiği izlenimi veren eserde yer yer Osmanlı Türkçesine geçiş özellikleri de bulunmaktadır.","PeriodicalId":117222,"journal":{"name":"The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS)","volume":"36 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"123621940","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
京公网安备 11010802042870号
京ICP备2023020795号-1
扫码关注我们
求助内容：
应助结果提醒方式：