Pub Date : 2020-12-15DOI: 10.17951/sb.2020.14.119-156
Marion Rutz
Historia literatury odzwierciedla system światopoglądowy swoich czasów, dlatego jest niezmiennie aktualizowana. Dotyczy to także historii literatury starobiałoruskiej. Zarówno w krótkich szkicach, jak i szczegółowych przeglądach literackich, powstałych od odwilży do ery Aleksandra Łukaszenki (1956–2010), odnajdujemy zadziwiająco różne rekonstrukcje twórczości literackiej. W artykule przeanalizowano kilkanaście książek napisanych w języku białoruskim, rosyjskim i angielskim, przedstawiono ich periodyzację oraz rolę, jaką przy ich powstaniu odegrała spuścizna literacka okresu Rusi Kijowskiej. Celem badania było omówienie wielojęzycznego charakteru starobiałoruskiego dziedzictwa literackiego. Jako obiekt analizy autor obrał teksty wschodniosłowiańskie, (staro)cerkiewnosłowiańskie, nowołacińskie, jak również należące do literatury białoruskiej utwory polskojęzyczne. Chociaż w latach postradzieckich studia starobiałoruskie uważano za innowacyjne, nawet najbardziej aktualne syntezy zawierają luki badawcze. W literaturze przedmiotu o istnieniu tekstów w języku litewskim i twórczości literackiej mniejszości etniczno-kulturowych prawie w ogóle się nie wspomina. Zrezygnowano z idei wspólnego języka, ale historia literatury wciąż zajmuje się tekstami przedstawicieli jednego etnosu zamieszkującego jedno terytorium.
{"title":"a","authors":"Marion Rutz","doi":"10.17951/sb.2020.14.119-156","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2020.14.119-156","url":null,"abstract":"Historia literatury odzwierciedla system światopoglądowy swoich czasów, dlatego jest niezmiennie aktualizowana. Dotyczy to także historii literatury starobiałoruskiej. Zarówno w krótkich szkicach, jak i szczegółowych przeglądach literackich, powstałych od odwilży do ery Aleksandra Łukaszenki (1956–2010), odnajdujemy zadziwiająco różne rekonstrukcje twórczości literackiej. W artykule przeanalizowano kilkanaście książek napisanych w języku białoruskim, rosyjskim i angielskim, przedstawiono ich periodyzację oraz rolę, jaką przy ich powstaniu odegrała spuścizna literacka okresu Rusi Kijowskiej. Celem badania było omówienie wielojęzycznego charakteru starobiałoruskiego dziedzictwa literackiego. Jako obiekt analizy autor obrał teksty wschodniosłowiańskie, (staro)cerkiewnosłowiańskie, nowołacińskie, jak również należące do literatury białoruskiej utwory polskojęzyczne. Chociaż w latach postradzieckich studia starobiałoruskie uważano za innowacyjne, nawet najbardziej aktualne syntezy zawierają luki badawcze. W literaturze przedmiotu o istnieniu tekstów w języku litewskim i twórczości literackiej mniejszości etniczno-kulturowych prawie w ogóle się nie wspomina. Zrezygnowano z idei wspólnego języka, ale historia literatury wciąż zajmuje się tekstami przedstawicieli jednego etnosu zamieszkującego jedno terytorium.","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-15","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47134637","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2020-12-15DOI: 10.17951/sb.2020.14.279-295
Joanna Getka
W niniejszym artykule zaprezentowano elementy prostej mowy, ruskiej mowy XVIII wieku, świadectwem której są teksty o charakterze religijnym z tego okresu wydane w bazyliańskiej drukarni w Supraślu (Sobranije pripadkov, 1722, Kratkoje soslovije, 1759, Pouczenije o obrjadach, 1788). Analiza języka tekstów supraskich została uzupełniona analizą tekstu, wydanego w drukarni zakonnej w Wilnie (Ecphonemata Liturgiey Greckiey 1671), w języku cerkiewnosłowiańskim, jednak z zastosowaniem czcionki łacińskiej. Ze względu na różnego rodzaju czynniki: polityczne czy stereotypy naukowe teksty o charakterze religijnym były pomijane w badaniach nad językiem (prostą mową, ruską mową) i piśmiennictwem białoruskim XVIII wieku. Zarejestrowane w nich cechy językowe świadczą o potrzebie rewizji upowszechnionego w latach 60. XX wieku przez wybitnych badaczy języka białoruskiego: Arkadzia Żurauskiego i Iwana Kramko i podtrzymanego przez innych badaczy, aksjomatu na temat zaniku języka starobiałoruskiego w XVIII wieku. Swoją tezę skonstruowali oni na podstawie analizy czynników: graficznego, gramatycznego, ortograficznego, leksykalnego oraz gatunkowego. Koronnym argumentem za zerwaną ciągłością tradycji było wyliczenie specyficznych cech piśmiennictwa starobiałoruskiego, nieobecnych we współczesnym literackim języku białoruskim. Zgodnie z danymi z analizowanych druków bazyliańskich należy mówić o ewolucyjności procesu rozwoju białoruskiego języka literackiego.
{"title":"Przerwanie czy przetrwanie (staro)białoruskiej tradycji piśmienniczej w XVIII wieku? Przyczynki do dyskusji nad rozwojem literackiego języka białoruskiego na materiale wydań bazyliańskich drukarni z Supraśla i Wilna","authors":"Joanna Getka","doi":"10.17951/sb.2020.14.279-295","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2020.14.279-295","url":null,"abstract":"W niniejszym artykule zaprezentowano elementy prostej mowy, ruskiej mowy XVIII wieku, świadectwem której są teksty o charakterze religijnym z tego okresu wydane w bazyliańskiej drukarni w Supraślu (Sobranije pripadkov, 1722, Kratkoje soslovije, 1759, Pouczenije o obrjadach, 1788). Analiza języka tekstów supraskich została uzupełniona analizą tekstu, wydanego w drukarni zakonnej w Wilnie (Ecphonemata Liturgiey Greckiey 1671), w języku cerkiewnosłowiańskim, jednak z zastosowaniem czcionki łacińskiej. Ze względu na różnego rodzaju czynniki: polityczne czy stereotypy naukowe teksty o charakterze religijnym były pomijane w badaniach nad językiem (prostą mową, ruską mową) i piśmiennictwem białoruskim XVIII wieku. Zarejestrowane w nich cechy językowe świadczą o potrzebie rewizji upowszechnionego w latach 60. XX wieku przez wybitnych badaczy języka białoruskiego: Arkadzia Żurauskiego i Iwana Kramko i podtrzymanego przez innych badaczy, aksjomatu na temat zaniku języka starobiałoruskiego w XVIII wieku. Swoją tezę skonstruowali oni na podstawie analizy czynników: graficznego, gramatycznego, ortograficznego, leksykalnego oraz gatunkowego. Koronnym argumentem za zerwaną ciągłością tradycji było wyliczenie specyficznych cech piśmiennictwa starobiałoruskiego, nieobecnych we współczesnym literackim języku białoruskim. Zgodnie z danymi z analizowanych druków bazyliańskich należy mówić o ewolucyjności procesu rozwoju białoruskiego języka literackiego.","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-15","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67647195","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2019-12-30DOI: 10.17951/sb.2019.13.91-113
Alena Sumko
W okresie powojennym proces stabilizacji na białoruskiej wsi posiadał cechy, które były szczególnie zauważalne w północnej części kraju, gdzie współistniały regiony zróżnicowane społecznie i ekonomicznie, a – co za tym idzie – charakteryzujące się różnym poziomem życia oraz odmienną mentalnością mieszkańców. We wschodnich rejonach północnej Białorusi odradzanie się gospodarki wiejskiej odbywało się w systemie kołchozów i sowchozów, w rejonach zachodnich przeważały gospodarstwa jednoosobowe. Odmienne sposoby pozyskiwania przez ludność wiejską środków utrzymania doprowadziły do podziału na „tych z zachodu” oraz „tych ze wschodu”, a także – w konsekwencji – do powstania dużej liczby utrwalonych we wspomnieniach miejscowej ludności stereotypów. Dane archiwalne oraz przekazy ustne świadczą o tym, że w badanym okresie zarówno w rejonach wschodnich, jak i zachodnich pozyskiwano środki do życia przede wszystkim dzięki pracy we własnych gospodarstwach. Jednakże o ile rolnicy indywidualni pracowali wyłącznie na swój rachunek, o tyle chłopi zatrudnieni w kołchozach byli zmuszeni do dodatkowego wysiłku, za który otrzymywali niewielkie wynagrodzenie. Brak motywacji finansowej wpływał na niską jakość ich działań. Przekazy ustne świadczą o brutalizacji powojennej rzeczywistości, kiedy to powstawały i rozkwitały nielegalne (a często także kryminalne) formy działalności gospodarczej, do których należy zaliczyć m.in. pędzenie bimbru jako efektywny sposób wymiany produkcji rolnej na „żywą gotówkę”.
{"title":"Жыццязабеспячэнне беларускай вёскі ў пасляваенны час (другая палова 1940-х –пачатак 1950-х гг.)","authors":"Alena Sumko","doi":"10.17951/sb.2019.13.91-113","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2019.13.91-113","url":null,"abstract":"W okresie powojennym proces stabilizacji na białoruskiej wsi posiadał cechy, które były szczególnie zauważalne w północnej części kraju, gdzie współistniały regiony zróżnicowane społecznie i ekonomicznie, a – co za tym idzie – charakteryzujące się różnym poziomem życia oraz odmienną mentalnością mieszkańców. We wschodnich rejonach północnej Białorusi odradzanie się gospodarki wiejskiej odbywało się w systemie kołchozów i sowchozów, w rejonach zachodnich przeważały gospodarstwa jednoosobowe. Odmienne sposoby pozyskiwania przez ludność wiejską środków utrzymania doprowadziły do podziału na „tych z zachodu” oraz „tych ze wschodu”, a także – w konsekwencji – do powstania dużej liczby utrwalonych we wspomnieniach miejscowej ludności stereotypów. Dane archiwalne oraz przekazy ustne świadczą o tym, że w badanym okresie zarówno w rejonach wschodnich, jak i zachodnich pozyskiwano środki do życia przede wszystkim dzięki pracy we własnych gospodarstwach. Jednakże o ile rolnicy indywidualni pracowali wyłącznie na swój rachunek, o tyle chłopi zatrudnieni w kołchozach byli zmuszeni do dodatkowego wysiłku, za który otrzymywali niewielkie wynagrodzenie. Brak motywacji finansowej wpływał na niską jakość ich działań. Przekazy ustne świadczą o brutalizacji powojennej rzeczywistości, kiedy to powstawały i rozkwitały nielegalne (a często także kryminalne) formy działalności gospodarczej, do których należy zaliczyć m.in. pędzenie bimbru jako efektywny sposób wymiany produkcji rolnej na „żywą gotówkę”.","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67646825","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2019-12-30DOI: 10.17951/sb.2019.13.327-341
Monika Famielec
Miasto Brześć, którego historia liczy tysiąc lat, wchodziło w skład Rusi Kijowskiej, Wielkiego Księstwa Litewskiego, Rzeczypospolitej, a od roku 1795 – Imperium Rosyjskiego. W XX w. miasto było częścią Polski (1919–1939), wchodziło w skład Związku Radzieckiego (1939–1941) jako centrum nowo utworzonego obwodu brzeskiego Białoruskiej Sowieckiej Socjalistycznej Republiki (BSSR), znajdowało się pod niemiecką okupacją (1941–1944), ponownie znalazło się w granicach ZSSR (1944–1991, od roku 1945 – BSSR), a od 1991 roku należy do suwerennej Republiki Białoruskiej. Niniejszy artykuł poświęcony jest historyczno-kulturowemu aspektowi nazewnictwa ulic współczesnego miasta Brześcia. Analizie semantycznej poddanych zostało 51 jednostek powstałych w XXI w. Zaprezentowany materiał pokazuje, że w procesie nominacji kontynuowany jest, często stosowany w XX w., model nadawania ulicom nazw pamiątkowych, służący upamiętnieniu postaci zasłużonych dla miasta Brześcia i dla obwodu brzeskiego w czasie działań wojennych w latach 1941–1944 (J. M. Winnik, W. P. Puganow, M. J. Krisztofowicz), jak również upamiętnieniu znaczących dla miasta wydarzenie historycznych, jakim była Bitwa pod Grunwaldem w roku 1410. Najnowsze ulice zostały też nazwane na cześć osób, których losy związane były z miastem przez miejsce zamieszkania bądź też inną działalność na rzecz rozwoju powojennego Brześcia (W. D. Machnowicz, W. I. Goździeckij). Jest też grupa nazw ulic upamiętniających nazwiska mistrzów pióra: białoruskich (N. Zasim, W. A. Kolesnik, I. P. Mieleż), rosyjskich (S. A. Jesienin, A. Płatonow, A. S. Gribojedow) i polskiego pisarza, historyka i działacza społecznego (J. U. Niemcewicza). Nazwy ulic nadane w pierwszym dwudziestoleciu XXI wieku, utrwalają ponadto nazwy obiektów sakralnych (ulica Iljinskaja, Irininskaja, Pokrowskaja) bądź bezpośrednio nawiązują do usytuowanej na ulicy budowli kultu religijnego (ulica Gieorgijewskaja, Rożdiestwienskaja, Sierafima Sarowskogo). Po raz pierwszy na mapie miasta pojawiły się nazwy motywowane imionami świętych Cerkwi prawosławnej (Borys, Włodzimierz, Tatiana). Próba odrodzenia języka białoruskiego w roku 1991 doprowadziła do tego, że nazwy urzędowe były zapisywane w języku białoruskim i rosyjskim. Najnowszy spis brzeskich ulic wzbogacił się o jedną nazwę pochodzenia białoruskiego – Starożytnaja ulica (biał. старажытны – ros. древний, pol. starożytny). Oddaje to charakter miasta, świadka skomplikowanej historii na przestrzeni wieków.
{"title":"Гiсторыка-культурны аспект намiнацыi урбанонiмаў сучаснага горада Брэста","authors":"Monika Famielec","doi":"10.17951/sb.2019.13.327-341","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2019.13.327-341","url":null,"abstract":"Miasto Brześć, którego historia liczy tysiąc lat, wchodziło w skład Rusi Kijowskiej, Wielkiego Księstwa Litewskiego, Rzeczypospolitej, a od roku 1795 – Imperium Rosyjskiego. W XX w. miasto było częścią Polski (1919–1939), wchodziło w skład Związku Radzieckiego (1939–1941) jako centrum nowo utworzonego obwodu brzeskiego Białoruskiej Sowieckiej Socjalistycznej Republiki (BSSR), znajdowało się pod niemiecką okupacją (1941–1944), ponownie znalazło się w granicach ZSSR (1944–1991, od roku 1945 – BSSR), a od 1991 roku należy do suwerennej Republiki Białoruskiej. Niniejszy artykuł poświęcony jest historyczno-kulturowemu aspektowi nazewnictwa ulic współczesnego miasta Brześcia. Analizie semantycznej poddanych zostało 51 jednostek powstałych w XXI w. Zaprezentowany materiał pokazuje, że w procesie nominacji kontynuowany jest, często stosowany w XX w., model nadawania ulicom nazw pamiątkowych, służący upamiętnieniu postaci zasłużonych dla miasta Brześcia i dla obwodu brzeskiego w czasie działań wojennych w latach 1941–1944 (J. M. Winnik, W. P. Puganow, M. J. Krisztofowicz), jak również upamiętnieniu znaczących dla miasta wydarzenie historycznych, jakim była Bitwa pod Grunwaldem w roku 1410. Najnowsze ulice zostały też nazwane na cześć osób, których losy związane były z miastem przez miejsce zamieszkania bądź też inną działalność na rzecz rozwoju powojennego Brześcia (W. D. Machnowicz, W. I. Goździeckij). Jest też grupa nazw ulic upamiętniających nazwiska mistrzów pióra: białoruskich (N. Zasim, W. A. Kolesnik, I. P. Mieleż), rosyjskich (S. A. Jesienin, A. Płatonow, A. S. Gribojedow) i polskiego pisarza, historyka i działacza społecznego (J. U. Niemcewicza). Nazwy ulic nadane w pierwszym dwudziestoleciu XXI wieku, utrwalają ponadto nazwy obiektów sakralnych (ulica Iljinskaja, Irininskaja, Pokrowskaja) bądź bezpośrednio nawiązują do usytuowanej na ulicy budowli kultu religijnego (ulica Gieorgijewskaja, Rożdiestwienskaja, Sierafima Sarowskogo). Po raz pierwszy na mapie miasta pojawiły się nazwy motywowane imionami świętych Cerkwi prawosławnej (Borys, Włodzimierz, Tatiana). Próba odrodzenia języka białoruskiego w roku 1991 doprowadziła do tego, że nazwy urzędowe były zapisywane w języku białoruskim i rosyjskim. Najnowszy spis brzeskich ulic wzbogacił się o jedną nazwę pochodzenia białoruskiego – Starożytnaja ulica (biał. старажытны – ros. древний, pol. starożytny). Oddaje to charakter miasta, świadka skomplikowanej historii na przestrzeni wieków.","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67646767","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2019-12-30DOI: 10.17951/sb.2019.13.343-363
Siarhiej Zaprudski
Studia nad językiem publikacji pisarza, działacza społecznego i państwowego Ciszki Hartnego (1887–1937) w obrębie nauk filologicznych na Białorusi trwają od dawna, jednak zawierają wiele sądów polemicznych, żeby nie stwierdzić sprzecznych. Z jednej strony jest to pisarz, który aktywnie tworzył w latach 20. XX w., a język jego utworów poddawano bardzo intensywnym badaniom. W okresie 1920–2010 na ten temat opublikowano kilka artykułów. W obiegu naukowym znajduje się bogaty materiał faktograficzny. Językowi Hartnego poświęcono też fragment monografii pt. Historia białoruskiego języka literackiego z 1968 r. oraz rozdziały podręcznika akademickiego z zakresu historii literatury białoruskiej (1963 і 1984 r.). Kilka lat temu ukazała się monografia Alesia Kaurusa, który dokonał próby ponownej oceny publikacji z końca 1950–1960 r. Z drugiej strony opracowywanie dziedzictwa językowego Hartnego charakteryzuje brak ciągłości. W okresie poł. 1930. – kon. 1950. lat nikt nie zgłębiał języka Hartnego. Przyjęła się tradycja nie brać pod uwagę wcześniejszych prac, np. do dziś w badaniach nie znalazło oddźwięku solidne opracowanie Jazepa Losika powstałe pod koniec lat 20. XX w. Brakuje należytej metodologii opisu języka Hartnego jako części składowej historii białoruskiego języka literackiego. Do dziś język Hartnego jest oceniany nie z perspektywy historycznej, tylko jako potencjalna realizacji współczesnego języka literackiego.
{"title":"Мова твораў Цішкі Гартнага ў асвятленні беларускай філалагічнай навукі","authors":"Siarhiej Zaprudski","doi":"10.17951/sb.2019.13.343-363","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2019.13.343-363","url":null,"abstract":"Studia nad językiem publikacji pisarza, działacza społecznego i państwowego Ciszki Hartnego (1887–1937) w obrębie nauk filologicznych na Białorusi trwają od dawna, jednak zawierają wiele sądów polemicznych, żeby nie stwierdzić sprzecznych. Z jednej strony jest to pisarz, który aktywnie tworzył w latach 20. XX w., a język jego utworów poddawano bardzo intensywnym badaniom. W okresie 1920–2010 na ten temat opublikowano kilka artykułów. W obiegu naukowym znajduje się bogaty materiał faktograficzny. Językowi Hartnego poświęcono też fragment monografii pt. Historia białoruskiego języka literackiego z 1968 r. oraz rozdziały podręcznika akademickiego z zakresu historii literatury białoruskiej (1963 і 1984 r.). Kilka lat temu ukazała się monografia Alesia Kaurusa, który dokonał próby ponownej oceny publikacji z końca 1950–1960 r. Z drugiej strony opracowywanie dziedzictwa językowego Hartnego charakteryzuje brak ciągłości. W okresie poł. 1930. – kon. 1950. lat nikt nie zgłębiał języka Hartnego. Przyjęła się tradycja nie brać pod uwagę wcześniejszych prac, np. do dziś w badaniach nie znalazło oddźwięku solidne opracowanie Jazepa Losika powstałe pod koniec lat 20. XX w. Brakuje należytej metodologii opisu języka Hartnego jako części składowej historii białoruskiego języka literackiego. Do dziś język Hartnego jest oceniany nie z perspektywy historycznej, tylko jako potencjalna realizacji współczesnego języka literackiego.","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67646775","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2019-12-30DOI: 10.17951/sb.2019.13.209-247
Ivan Novik
Artykuł poświęcono analizie powieści Wiktora Waltera Urodzeni pod Saturnem (Роджаныя пад Сатурнам), opisującej życie i dylematy ideologiczne białoruskich studentów w międzywojennej Pradze. Wybór przedmiotu badań jest nieprzypadkowy: analizowany utwór posiada wysoką wartość artystyczną, nie był dotąd badany, ponadto w literaturze nie ustalono roli, jaką odegrała Praga w historii rozwoju życia intelektualnego na Zachodniej Białorusi w latach 20. XX w. Utwór opisuje nie tylko świat wartości, jakimi żyła ówczesna młodzież inteligencka, ale także jej kondycję psychiczną. Urodzeni pod Saturnem pokazuje także, w jaki sposób studenci białoruscy rozumieli takie pojęcia, jak „ojczyzna” i „inteligencja”, jak wyobrażali sobie przyszłość oraz swoje powołanie. I to właśnie rekonstrukcja płaszczyzn semantycznej, egzystencjalnej, psychologicznej i społecznej była głównym celem badania. W utworze Urodzeni pod Saturnem autor nawiązuje do tradycji powieści polifonicznej (według terminologii Michała Bachtina), prezentującej koncepcje i teorie filozoficzne w wypowiedziach bohaterów. Dlatego też główną strategią badawczą zastosowaną w niniejszym artykule jest podejście łączące ze sobą historię idei oraz tzw. historię emocji. Przeprowadzone analizy doprowadziły do konstatacji, że tragedia Tuchowskiego, głównego bohatera powieści, jest także tragedią pierwszego pokolenia białoruskiej inteligencji. Pokolenie to musiało udźwignąć ciężar odkrywania własnej indywidualności w sytuacji zerwania związku z modelem tradycyjnym preferowanym przez zbiorowość, jak również wzięło na siebie obowiązek konfrontacji z: nową ideologią narodowo-społeczną, pogwałceniem historii oraz koniecznością określenia własnej roli w świecie.
{"title":"Нараджэнне індывідуальнасці з духу беларушчыны: жыццёвыя траекторыі і канцэптуальна-эмацыйныя матрыцы беларускага інтэлігента ў рамане Віктара Вальтара Роджаныя пад Сатурнам","authors":"Ivan Novik","doi":"10.17951/sb.2019.13.209-247","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2019.13.209-247","url":null,"abstract":"Artykuł poświęcono analizie powieści Wiktora Waltera Urodzeni pod Saturnem (Роджаныя пад Сатурнам), opisującej życie i dylematy ideologiczne białoruskich studentów w międzywojennej Pradze. Wybór przedmiotu badań jest nieprzypadkowy: analizowany utwór posiada wysoką wartość artystyczną, nie był dotąd badany, ponadto w literaturze nie ustalono roli, jaką odegrała Praga w historii rozwoju życia intelektualnego na Zachodniej Białorusi w latach 20. XX w. Utwór opisuje nie tylko świat wartości, jakimi żyła ówczesna młodzież inteligencka, ale także jej kondycję psychiczną. Urodzeni pod Saturnem pokazuje także, w jaki sposób studenci białoruscy rozumieli takie pojęcia, jak „ojczyzna” i „inteligencja”, jak wyobrażali sobie przyszłość oraz swoje powołanie. I to właśnie rekonstrukcja płaszczyzn semantycznej, egzystencjalnej, psychologicznej i społecznej była głównym celem badania. W utworze Urodzeni pod Saturnem autor nawiązuje do tradycji powieści polifonicznej (według terminologii Michała Bachtina), prezentującej koncepcje i teorie filozoficzne w wypowiedziach bohaterów. Dlatego też główną strategią badawczą zastosowaną w niniejszym artykule jest podejście łączące ze sobą historię idei oraz tzw. historię emocji. Przeprowadzone analizy doprowadziły do konstatacji, że tragedia Tuchowskiego, głównego bohatera powieści, jest także tragedią pierwszego pokolenia białoruskiej inteligencji. Pokolenie to musiało udźwignąć ciężar odkrywania własnej indywidualności w sytuacji zerwania związku z modelem tradycyjnym preferowanym przez zbiorowość, jak również wzięło na siebie obowiązek konfrontacji z: nową ideologią narodowo-społeczną, pogwałceniem historii oraz koniecznością określenia własnej roli w świecie.","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47776168","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2019-12-30DOI: 10.17951/sb.2019.13.249-264
Serge Minskevich
W artykule zostały omówione dwa nurty rozwoju białoruskiej sonetystyki: nurt klasyczny zainicjowany przez Maksima Bahdanowicza (tzw. nurt bahdanowiczowski) oraz nurt awangardowy, zapoczątkowany przez Jankę Kupałę (tzw. nurt kupałowski). Autor podkreśla, że sonet jako gatunek literacki zajmuje ważne miejsce w poezji białoruskiej XX w. i jest wykorzystywany również współcześnie. Białoruscy poeci często świadomie nie przestrzegali zasad kompozycyjnych sonetu, ponadto preferowali opisy własnych stanów emocjonalnych, elementy racjonalne odsuwając na dalszy plan. Dzięki zastosowaniu metody komparatystycznej analizie poddano formę i treść: cyklu sonetów Święta studnia (Святая студня),przekładów Sonetów krymskich Adama Mickiewicza na język białoruski oraz podobnych utworów poetów białoruskich (cyklu sonetów Narocz (Нарач) Nila Hilewicza oraz Apokalipsy duszy Zmitroka Marozaua). Dokonano również analizysposobu rytmizowania cyklu sonetów Święta studnia Jana Czykwina oraz przekładuSonetów krymskich. Wskazano, nieregularne rytmy sonetów wolnych pozwalają na wieloaspektową interpretację tekstu. W artykule udowodniono, że omówione nurty rozwojowe sonetystyki współistniały w w XX w. i funkcjonują w naszych czasach. O ile jednak w twórczości autorów białoruskich początkowo dominował nurt awangardowy, o tyle obecnie obserwujemy powrót do sonetu w jego klasycznej formie.
{"title":"Эмоцыа і рацыа ў беларускай санетыстыцы – на прыкладзе вянка санетаў Яна Чыквіна \"Святая Студня\" і перакладаў \"Крымскіх санетаў\" Адама Міцкевіча на беларускую мову","authors":"Serge Minskevich","doi":"10.17951/sb.2019.13.249-264","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2019.13.249-264","url":null,"abstract":"<p align=\"center\"><span lang=\"BE\">W artykule zostały omówione dwa nurty rozwoju białoruskiej sonetystyki: nurt klasyczny zainicjowany przez M</span><span>aksima</span><span lang=\"BE\"> Bahdanowicza (tzw. nurt bahdanowiczowski) oraz nurt awangardowy, zapoczątkowany przez J</span><span>ankę</span><span lang=\"BE\"> Kupałę (tzw. nurt kupałowski). Autor podkreśla, że sonet jako gatunek literacki zajmuje ważne miejsce w poezji białoruskiej XX w. i jest </span><span>wykorzystywany również współcześnie</span><span lang=\"BE\">. Białoruscy poeci często świadomie nie przestrzegali zasad kompozycyjnych sonetu, ponadto preferowali opisy własnych stanów emocjonalnych, elementy racjonalne odsuwając na dalszy plan. Dzięki zastosowaniu metody komparatystycznej analizie poddano formę i treść</span><span>:</span><span lang=\"BE\"> cyklu sonetów <em>Święta studnia</em> (<em>Святая студня)</em></span><em><span>,</span></em><span>przekładów </span><em><span lang=\"BE\">Sonetów krymskich</span></em><span lang=\"BE\"> Adama Mickiewicza na język białoruski oraz podobny</span><span>ch</span><span lang=\"BE\"> utwor</span><span>ów</span><span lang=\"BE\"> poetów białoruskich (cykl</span><span>u</span><span lang=\"BE\"> sonetów <em>Narocz</em> (<em>Нарач</em>) Nila Hilewicza oraz <em>Apokalips</em></span><em><span>y</span><span lang=\"BE\"> duszy</span></em><span lang=\"BE\"> Zmitroka Marozaua). </span><span>Dokonano również </span><span lang=\"BE\">analiz</span><span>y</span><span>sposobu </span><span lang=\"BE\">rytmizowan</span><span>ia</span><span lang=\"BE\"> cyklu sonetów <em>Święta studnia</em> Jana Czykwina oraz przekład</span><span>u</span><span> <em><span lang=\"BE\">Sonetów krymskich</span></em><span lang=\"BE\">.</span></span><span> Wskazano</span><span lang=\"BE\">, nieregularne rytmy sonetów wolnych pozwalają na wieloaspektową interpretację tekstu. W artykule udowodniono, że omówione nurty rozwojowe sonetystyki współistniały w </span><span>w </span><span lang=\"BE\">XX w. i funkcjonują w naszych czasach. O ile jednak w twórczości autorów białoruskich początkowo dominował nurt awangardowy, o tyle obecnie obserwujemy powrót do sonetu w jego klasycznej formie. </span></p>","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48802891","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2019-12-30DOI: 10.17951/sb.2019.13.281-296
Nina Barszczewska
Białoruskie gwary ludowe stały się podstawą rozwoju współczesnego języka białoruskiego. Rola dwóch dialektów południowo-zachodniego i północno-wschodniego była większa lub mniejsza w różnych okresach historycznych i w dużym stopniu zależała od miejsca urodzenia lub zamieszkania pisarzy, którzy chętnie odwoływali się do zasobów rodzimej gwary, odzwierciedlając zarówno leksykę, jak i jej cechy fonetyczne i morfologiczne. W XIX w. pisarze wzbogacili słownictwo białoruskie, jednak nie stworzono warunków do funkcjonowania języka białoruskiego w sferze oficjalnej, nie założono czasopisma, na którego łamach przedstawiciele białoruskich elit kulturalnych mogliby publikować utwory, co sprzyjałoby umocnieniu się cech ogólnobiałoruskich oraz opracowaniu norm gramatycznych i ortograficznych tego języka. Gramatyczno-ortograficzne zasady wydawnicze z początku XX w. w porównaniu z zasadami XIX-wiecznymi stały się bardziej jednolite; dowolność i niekonsekwencja użycia form znacznie się zmniejszyły. Można nawet mówić o istnieniu pewnych zasad, które pojawiły się jako rezultat praktyki wydawnicze i którym byli wierni redaktorzy publikujący książki i gazety. Stworzyło to dogodne warunki do opracowania Białoruskiej gramatyki dla szkół (1918), kodyfikacji przygotowanej przez Bronisława Taraszkiewicza.
{"title":"Роля пісьменнікаў у развіцці беларускае мовы ў XIX – пачатку XX ст.","authors":"Nina Barszczewska","doi":"10.17951/sb.2019.13.281-296","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2019.13.281-296","url":null,"abstract":"Białoruskie gwary ludowe stały się podstawą rozwoju współczesnego języka białoruskiego. Rola dwóch dialektów południowo-zachodniego i północno-wschodniego była większa lub mniejsza w różnych okresach historycznych i w dużym stopniu zależała od miejsca urodzenia lub zamieszkania pisarzy, którzy chętnie odwoływali się do zasobów rodzimej gwary, odzwierciedlając zarówno leksykę, jak i jej cechy fonetyczne i morfologiczne. W XIX w. pisarze wzbogacili słownictwo białoruskie, jednak nie stworzono warunków do funkcjonowania języka białoruskiego w sferze oficjalnej, nie założono czasopisma, na którego łamach przedstawiciele białoruskich elit kulturalnych mogliby publikować utwory, co sprzyjałoby umocnieniu się cech ogólnobiałoruskich oraz opracowaniu norm gramatycznych i ortograficznych tego języka. Gramatyczno-ortograficzne zasady wydawnicze z początku XX w. w porównaniu z zasadami XIX-wiecznymi stały się bardziej jednolite; dowolność i niekonsekwencja użycia form znacznie się zmniejszyły. Można nawet mówić o istnieniu pewnych zasad, które pojawiły się jako rezultat praktyki wydawnicze i którym byli wierni redaktorzy publikujący książki i gazety. Stworzyło to dogodne warunki do opracowania Białoruskiej gramatyki dla szkół (1918), kodyfikacji przygotowanej przez Bronisława Taraszkiewicza.","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47283380","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2019-12-30DOI: 10.17951/sb.2019.13.297-309
Genadz Tsykhun
Przedmiotem analizy jest słowotwórstwo rzeczowników abstrakcyjnych języka białoruskiego z formantem -ць. W toku analizy udowodniono, że rzeczowniki konkretne również często przybierają wymieniony formant słowotwórczy. Analiza zebranych derywatów pozwoliła opisać nie tylko strukturę formalną licznych leksemów, ale także ich cechy etymologiczne. Opisowi poddano pochodzenie zbioru wyrazów z formantem -ць, należących do pola semantycznego ‘zjawiska przyrody (atmosferyczne, klimatyczne i in.)’, np. гогоць ‘gołoledź na drzewach’, голць ‘gołoledź i śnieg’, шаць ‘szron’, oraz wybrane rzeczowniki abstrakcyjne, np. dohać ‘pocieszenie’, трэпяць ‘coś bardzo białego’, сыць ‘kaprysy’ itd. Ze względu na budowę słowotwórczą analizowana klasa rzeczowników stanowi kontynuację prasłowiańskiego typu słowotwórczego, wykazuje jednak nowe tendencje. Na podstawie przeprowadzonego badania można wnioskować o wpływie kontaktów językowych na proces derywacji rzeczowników z formantem -ць czynnika arealnego.
{"title":"Этымалагічны каментар да словаўтварэння абстрактных назоўнікаў на -ць","authors":"Genadz Tsykhun","doi":"10.17951/sb.2019.13.297-309","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2019.13.297-309","url":null,"abstract":"Przedmiotem analizy jest słowotwórstwo rzeczowników abstrakcyjnych języka białoruskiego z formantem -ць. W toku analizy udowodniono, że rzeczowniki konkretne również często przybierają wymieniony formant słowotwórczy. Analiza zebranych derywatów pozwoliła opisać nie tylko strukturę formalną licznych leksemów, ale także ich cechy etymologiczne. Opisowi poddano pochodzenie zbioru wyrazów z formantem -ць, należących do pola semantycznego ‘zjawiska przyrody (atmosferyczne, klimatyczne i in.)’, np. гогоць ‘gołoledź na drzewach’, голць ‘gołoledź i śnieg’, шаць ‘szron’, oraz wybrane rzeczowniki abstrakcyjne, np. dohać ‘pocieszenie’, трэпяць ‘coś bardzo białego’, сыць ‘kaprysy’ itd. Ze względu na budowę słowotwórczą analizowana klasa rzeczowników stanowi kontynuację prasłowiańskiego typu słowotwórczego, wykazuje jednak nowe tendencje. Na podstawie przeprowadzonego badania można wnioskować o wpływie kontaktów językowych na proces derywacji rzeczowników z formantem -ць czynnika arealnego.","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48662441","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2019-12-30DOI: 10.17951/sb.2019.13.71-89
Uladzimir Lobach
W białoruskiej historiografii kwestia postaw ludności zamieszkującej tereny Białorusi wobec niemieckiej okupacji w czasie II wojny światowej nie została dotąd wystarczająco zbadana, co zadecydowało o wyborze tematu niniejszego artykułu. Celem publikacji był opis stosunku Białorusinów wobec żołnierzy hitlerowskich w latach 1941–1944 na podstawie relacji ustnych mieszkańców wybranych wsi północnej Białorusi. Badanie wykazało, że w analizowanym okresie indywidualne oceny autochtonów były zróżnicowane i – w zależności od sytuacji – obejmowały zarówno charakterystyki negatywne („nieludzki wróg”), jak i pozytywne („dobry nieznajomy”). Z kolei w świadomości zbiorowej utrwalił się negatywny wizerunek okupanta, wywołujący w miejscowej ludności poczucie niepewności, lęku i strachu. Wobec powszechnego terroru stosunek żołnierzy Wermachtu do lokalnej ludności jedynie sporadycznie oceniany był jako humanitarny.
{"title":"Нямецкія салдаты ва ўспамінах беларускіх вяскоўцаў пра перыяд нацысцкай акупацыі (1941-1944 гг.)","authors":"Uladzimir Lobach","doi":"10.17951/sb.2019.13.71-89","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2019.13.71-89","url":null,"abstract":"W białoruskiej historiografii kwestia postaw ludności zamieszkującej tereny Białorusi wobec niemieckiej okupacji w czasie II wojny światowej nie została dotąd wystarczająco zbadana, co zadecydowało o wyborze tematu niniejszego artykułu. Celem publikacji był opis stosunku Białorusinów wobec żołnierzy hitlerowskich w latach 1941–1944 na podstawie relacji ustnych mieszkańców wybranych wsi północnej Białorusi. Badanie wykazało, że w analizowanym okresie indywidualne oceny autochtonów były zróżnicowane i – w zależności od sytuacji – obejmowały zarówno charakterystyki negatywne („nieludzki wróg”), jak i pozytywne („dobry nieznajomy”). Z kolei w świadomości zbiorowej utrwalił się negatywny wizerunek okupanta, wywołujący w miejscowej ludności poczucie niepewności, lęku i strachu. Wobec powszechnego terroru stosunek żołnierzy Wermachtu do lokalnej ludności jedynie sporadycznie oceniany był jako humanitarny.","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48382845","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
京公网安备 11010802042870号
京ICP备2023020795号-1
扫码关注我们
求助内容：
应助结果提醒方式：