Artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej z nich Imiona pogańskich żon Mieszka I zaprezentowano imiona, które autorzy czterech powieści i jednego wywiadu nadali żonom pierwszego historycznego władcy Polski. W dwóch powieściach jest to siedem imion (zgodnie z informacją z kroniki Galla Anonima, że Mieszko I „siedmiu żon zażywał”). W jednej – jedno imię, a w kolejnej – dwa. Wszystkie te staropolskie antroponimy są notowane w słownikach, albo utworzone zgodnie z konwencją epoki. Trzeba uznać, że autorzy analizowanych utworów pozostali wierni zasadom nurtu realistycznego, obowiązującego przy wprowadzaniu nazw własnych do powieści historycznych. Inny charakter ma wywiad z amerykańskim historykiem, który utworzył siedem imion o charakterze groteskowo-ludycznym. Druga część artykułu to Imię pierwszej chrześcijańskiej żony Mieszka I. Wzięto pod uwagę osiem powieści historycznych, których autorzy zastosowali trzy formy imienia czeskiej księżniczki: Dubrawka, Dobrawka i Dobrawa. Ta rozmaitość wypływa ze sporów na temat właściwego brzmienia jej imienia przeniesionego na grunt polszczyzny. Językoznawcy są zwolennikami formy Dąbrówka (wywodzonej od rdzenia o znaczeniu ‘ciemny’), która nie pojawiła się w żadnej powieści. Wydaje się, że pisarze idą raczej za historykami, zwolennikami formy Dobrawa (wiązanej z przymiotnikiem dobry). W artykule wzięto pod uwagę powieści następujących pisarzy: J. I. Kraszewskiego, K. Bunscha, A. Gołubiewa, F. Fenikowskiego, K. Dobkiewiczowej i E. Cherezińskiej oraz wywiad z mieszkającym w Polsce amerykańskim historykiem P. E. Steelem.
{"title":"Jak nazywano żony Mieszka I? Z antroponimii literackie","authors":"Anna Tyrpa","doi":"10.17651/onomast.65.2.8","DOIUrl":"https://doi.org/10.17651/onomast.65.2.8","url":null,"abstract":"Artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej z nich Imiona pogańskich żon Mieszka I zaprezentowano imiona, które autorzy czterech powieści i jednego wywiadu nadali żonom pierwszego historycznego władcy Polski. W dwóch powieściach jest to siedem imion (zgodnie z informacją z kroniki Galla Anonima, że Mieszko I „siedmiu żon zażywał”). W jednej – jedno imię, a w kolejnej – dwa. Wszystkie te staropolskie antroponimy są notowane w słownikach, albo utworzone zgodnie z konwencją epoki. Trzeba uznać, że autorzy analizowanych utworów pozostali wierni zasadom nurtu realistycznego, obowiązującego przy wprowadzaniu nazw własnych do powieści historycznych. Inny charakter ma wywiad z amerykańskim historykiem, który utworzył siedem imion o charakterze groteskowo-ludycznym. Druga część artykułu to Imię pierwszej chrześcijańskiej żony Mieszka I. Wzięto pod uwagę osiem powieści historycznych, których autorzy zastosowali trzy formy imienia czeskiej księżniczki: Dubrawka, Dobrawka i Dobrawa. Ta rozmaitość wypływa ze sporów na temat właściwego brzmienia jej imienia przeniesionego na grunt polszczyzny. Językoznawcy są zwolennikami formy Dąbrówka (wywodzonej od rdzenia o znaczeniu ‘ciemny’), która nie pojawiła się w żadnej powieści. Wydaje się, że pisarze idą raczej za historykami, zwolennikami formy Dobrawa (wiązanej z przymiotnikiem dobry). W artykule wzięto pod uwagę powieści następujących pisarzy: J. I. Kraszewskiego, K. Bunscha, A. Gołubiewa, F. Fenikowskiego, K. Dobkiewiczowej i E. Cherezińskiej oraz wywiad z mieszkającym w Polsce amerykańskim historykiem P. E. Steelem.","PeriodicalId":36198,"journal":{"name":"Onomastica","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67797327","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Utwory Wisławy Szymborskiej doczekały się wielu opracowań, zwłaszcza literaturoznawczych. Badacze (np. S. Balbus, E. Balcerzan, A. Legeżyńska) szczegółowo omówili najważniejsze tematy tej poezji oraz cechy jej poetyki. Zwracali też uwagę na zabiegi stylistyczne oraz stosowane przez poetkę gry językowe. Jednak w niewielkim stopniu interesowała ich warstwa onimiczna wierszy. Tymczasem poezja Szymborskiej jest źródłem bogatego zbioru nazw własnych, występujących samodzielnie lub stanowiących człony metafor i porównań. Są to zarówno antroponimy, jak i nazwy miejscowe, hydronimy oraz ideonimy. W dorobku poetki są też utwory pozbawione nazw własnych, co także jest sygnałem funkcji tekstowych (np. przemilczenia, przemijania, niepewności). Przeprowadzone analizy (np. wiersza „Portret kobiecy”) pokazują, jak objęcie obserwacją nazw własnych wpływa na wzbogacenie interpretacyjnych wniosków
{"title":"„Nie starczy ust do wymówienia przelotnych imion twoich, wodo” — nazwy własne w twórczości Wisławy Szymborskiej","authors":"M. Graf","doi":"10.17651/onomast.65.2.7","DOIUrl":"https://doi.org/10.17651/onomast.65.2.7","url":null,"abstract":"Utwory Wisławy Szymborskiej doczekały się wielu opracowań, zwłaszcza literaturoznawczych. Badacze (np. S. Balbus, E. Balcerzan, A. Legeżyńska) szczegółowo omówili najważniejsze tematy tej poezji oraz cechy jej poetyki. Zwracali też uwagę na zabiegi stylistyczne oraz stosowane przez poetkę gry językowe. Jednak w niewielkim stopniu interesowała ich warstwa onimiczna wierszy. Tymczasem poezja Szymborskiej jest źródłem bogatego zbioru nazw własnych, występujących samodzielnie lub stanowiących człony metafor i porównań. Są to zarówno antroponimy, jak i nazwy miejscowe, hydronimy oraz ideonimy. W dorobku poetki są też utwory pozbawione nazw własnych, co także jest sygnałem funkcji tekstowych (np. przemilczenia, przemijania, niepewności). Przeprowadzone analizy (np. wiersza „Portret kobiecy”) pokazują, jak objęcie obserwacją nazw własnych wpływa na wzbogacenie interpretacyjnych wniosków","PeriodicalId":36198,"journal":{"name":"Onomastica","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67797797","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Exonyms are an integral part of every language, history and material and spiritual culture of individual nations. Slovak, like any other language, has the right to adapt foreign names to its needs. There is no doubt about the social importance and significance of the standardization of geographical names, including exonyms, also for communication and exact identification of the object. When standardizing exonyms as well as other kinds of toponyms, it is necessary to take into account not only the language system and the literary language, but also the forms used in various spheres of communication. Social and political factories of international character have a much greater influence on the standardization of exonyms, in comparison to other kinds of toponyms. The paper deals with the definition of the term exonym and the suitability of the Slovak domestic term “vžitý názov” (conventional name), given that some exonyms are not characterized by the sign of ‘conventionality’, i. e. the standardized form is no longer used, or the form that is not used in communication is standardized. The author briefly characterizes the basic types of Slovak exonyms and some of their orthographic problems, which were solved in the past, the principles of standardization of exonyms and recommendations in connection with the use of exonyms and endonyms. The next part of the paper is devoted to some current issues related to the standardization of some exonyms, such as the standardization of the abbreviated Slovak names of the state “Spojené kráľovstvo, Veľká Británia” (United Kingdom, Great Britain), the standardization of two Slovak exonyms for one object or previously standardized forms of Slovak exonyms for some names of municipalities in Hungary with a Slovak national minority, which are not used today among Slovaks in Hungary. A long-term problem is incorrectly formed and used exonyms of Slovak geographical objects in translations of Slovak texts into foreign languages.
{"title":"Slovenské exonymá a niektoré ich aktuálne problémy","authors":"Iveta Valentová","doi":"10.17651/onomast.65.1.2","DOIUrl":"https://doi.org/10.17651/onomast.65.1.2","url":null,"abstract":"Exonyms are an integral part of every language, history and material and spiritual culture of individual nations. Slovak, like any other language, has the right to adapt foreign names to its needs. There is no doubt about the social importance and significance of the standardization of geographical names, including exonyms, also for communication and exact identification of the object. When standardizing exonyms as well as other kinds of toponyms, it is necessary to take into account not only the language system and the literary language, but also the forms used in various spheres of communication. Social and political factories of international character have a much greater influence on the standardization of exonyms, in comparison to other kinds of toponyms. The paper deals with the definition of the term exonym and the suitability of the Slovak domestic term “vžitý názov” (conventional name), given that some exonyms are not characterized by the sign of ‘conventionality’, i. e. the standardized form is no longer used, or the form that is not used in communication is standardized. The author briefly characterizes the basic types of Slovak exonyms and some of their orthographic problems, which were solved in the past, the principles of standardization of exonyms and recommendations in connection with the use of exonyms and endonyms. The next part of the paper is devoted to some current issues related to the standardization of some exonyms, such as the standardization of the abbreviated Slovak names of the state “Spojené kráľovstvo, Veľká Británia” (United Kingdom, Great Britain), the standardization of two Slovak exonyms for one object or previously standardized forms of Slovak exonyms for some names of municipalities in Hungary with a Slovak national minority, which are not used today among Slovaks in Hungary. A long-term problem is incorrectly formed and used exonyms of Slovak geographical objects in translations of Slovak texts into foreign languages.","PeriodicalId":36198,"journal":{"name":"Onomastica","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67793151","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2021-01-01DOI: 10.17651/onomast.65.1.20
Ewa Siemieniec-Gołaś
Józef Chodźko (1800-1881) był jednym z pierwszych badaczy Kaukazu, a także doświadczonym polskim geodetą i kartografem, który dokonał pomiarów Zakaukazia i Kaukazu. Zastosowana przez niego metoda triangulacji Kaukazu miała wielki wpływ na rozwój kartografii tego regionu świata. W czasie prowadzonych na Kaukazie pomiarów Chodźko opisywał zarówno przebieg samej triangulacji jak i też miejsc, w których przebywał. Ta rękopiśmienna relacja nosi tytuł “Orografia Kaukazu Józefa Chodźki”. Celem niniejszego artykułu jest zwrócenie uwagi na wielowymiarową wartość rękopiśmiennego dzieła Józefa Chodźki. Praktycznie nieznana praca polskiego badacza Kaukazu zawiera nie tylko cenne opisy geografii Kaukazu i Zakaukazia, ale kryje w sobie cenny materiał onomastyczny, który może zainteresować lingwistów zajmujących się historią i etymologią nazw geograficznych tego regionu. Materiał onomastyczny opisywanego dzieła tworzą oronimy, hydronimy, makro- i mikrotoponimy, a także nazwy różnych obiektów, które umieścił autor w swojej relacji. Pod względem etymologicznym słownictwo to reprezentuje różne rodziny językowe, m.in.: ałtajską, indoeuropejską, kaukaską. W niniejszym artykule, jako próbkę materiału onomastycznego podano odnotowane przez Chodźkę nazwy geograficzne, prawdopodobnie turkijskiego pochodzenia. Niewątpliwie, “Orografia Kaukazu Józefa Chodźki”, ze względu na zgromadzony tam materiał onomastyczny powinna zainteresować lingwistów jako że stanowi cenne źródło do badań w zakresie historii, a także etymologii nazw geograficznych regionu Kaukazu.
Józef Chod Rozko（1800年-1881年）是最早研究高加索地区的人之一，也是一位经验丰富的波兰测量师和制图师，他对高加索地区和高加索地区进行了测量。他的高加索三角测量方法对世界上这一地区的制图发展产生了巨大影响。在高加索地区进行测量期间，Chodzko描述了三角测量的过程和他停留的地方。这份手稿报告的标题是“若泽夫·乔德·罗兹卡的高加索地形”。本文的目的是提请人们注意Józef Chod Rozka手稿作品的多维价值。波兰高加索研究人员几乎不为人知的工作不仅包含了对高加索和高加索地理的宝贵描述，还包含了宝贵的拟声材料，可能会引起研究该地区地名历史和词源的语言学家的兴趣。所描述的作品的拟声材料包括oronyms、hydronyms、宏观和微观名词，以及作者在其叙述中放置的各种物体的名称。从词源上讲，这个词汇表代表了不同的语系，包括：阿尔泰语系、印欧语系、高加索语系。在这篇文章中，作为Chodzka记录的宏观材料的样本，给出了可能源自土耳其的地名。毫无疑问，“Józef Chod Rozka的高加索造山学”，由于在那里收集了经济学材料，应该引起语言学家的兴趣，因为它是历史领域以及高加索地区地名词源研究的宝贵来源。
{"title":"Onomastic material in the description of the Caucasus by Józef Chodźko – a nineteenth-century Polish scholar and surveyor","authors":"Ewa Siemieniec-Gołaś","doi":"10.17651/onomast.65.1.20","DOIUrl":"https://doi.org/10.17651/onomast.65.1.20","url":null,"abstract":"Józef Chodźko (1800-1881) był jednym z pierwszych badaczy Kaukazu, a także doświadczonym polskim geodetą i kartografem, który dokonał pomiarów Zakaukazia i Kaukazu. Zastosowana przez niego metoda triangulacji Kaukazu miała wielki wpływ na rozwój kartografii tego regionu świata. W czasie prowadzonych na Kaukazie pomiarów Chodźko opisywał zarówno przebieg samej triangulacji jak i też miejsc, w których przebywał. Ta rękopiśmienna relacja nosi tytuł “Orografia Kaukazu Józefa Chodźki”. Celem niniejszego artykułu jest zwrócenie uwagi na wielowymiarową wartość rękopiśmiennego dzieła Józefa Chodźki. Praktycznie nieznana praca polskiego badacza Kaukazu zawiera nie tylko cenne opisy geografii Kaukazu i Zakaukazia, ale kryje w sobie cenny materiał onomastyczny, który może zainteresować lingwistów zajmujących się historią i etymologią nazw geograficznych tego regionu. Materiał onomastyczny opisywanego dzieła tworzą oronimy, hydronimy, makro- i mikrotoponimy, a także nazwy różnych obiektów, które umieścił autor w swojej relacji. Pod względem etymologicznym słownictwo to reprezentuje różne rodziny językowe, m.in.: ałtajską, indoeuropejską, kaukaską. W niniejszym artykule, jako próbkę materiału onomastycznego podano odnotowane przez Chodźkę nazwy geograficzne, prawdopodobnie turkijskiego pochodzenia. Niewątpliwie, “Orografia Kaukazu Józefa Chodźki”, ze względu na zgromadzony tam materiał onomastyczny powinna zainteresować lingwistów jako że stanowi cenne źródło do badań w zakresie historii, a także etymologii nazw geograficznych regionu Kaukazu.","PeriodicalId":36198,"journal":{"name":"Onomastica","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67793199","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2021-01-01DOI: 10.17651/onomast.65.1.12
Z. Babik
Artykuł stanowi pierwszą część większego opracowania zmierzającego do scharakteryzowania toponimii powiatu wadowickiego (województwo małopolskie), obszaru dotąd traktowanego jako zasiedlony dopiero od późnego średniowiecza lub później, z punktu widzenia ich etymonów, zarówno apelatywnych, jak i antroponimicznych. Wzięto pod uwagę jedynie nazwy potwierdzone podczas akcji zbierackiej przeprowadzonej w późnych latach 50. Badanie powinno odpowiedzieć na pytanie, w jakim stopniu procedury rozpoznające etymony tych nazw geograficznych są skuteczne i zarazem adekwatne. W tej części opracowania skupiono się na etymonach apelatywnych Zestawiono ich listę, zawierającą zarówno wyrazy zaświadczone w podstawowych słownikach i zbiorach leksyki polskiej, jak i archaizmy rekonstruowane wyłącznie z pochodnych toponimów. Kilka z nich zostało szczegółowo omówionych w tekście, niektóre zachowały się w ich znaczeniach topograficznych w innych językach słowiańskich (*čelo ‘stromy stok góry’ metaf., *čьrtorъja ‘wąwóz’, *xobotъ ‘zakręt rzeki’ metaf., *sъbojь w różnych znaczeniach, derywat *svьrkъl- ‘świerk’ lokalnie zniekształcony w *ćwierkiel), inne pozostają rekonstrukcjami, spotykanymi również w toponimii innych części Polski (*gorěńь ‘wypalony las’, *pertiŕь ‘ścieżka?’) lub wręcz endemicznymi w tym areale (*nesъlnь ‘miejsce zacienione?’, *pobedr- ‘stok?’, *prik(ъ)ŕaznь ‘stromy stok’, *ryšь -a -e ‘rudawy’, *tьlčanь ‘dolina?’ metaf.). Nieliczne mogą być zadowalająco objaśnione na gruncie polskim (np. *gorьnica ‘wyższa część wsi itp.’). Podsumowując, dwudziestowieczna toponimia tego obszaru odznacza się uderzającym brakiem / ubóstwem bardziej archaicznych modeli derywacyjnych (brak struktur na *-ьsko, *-ьno czy *-yni), ale jednocześnie zaskakująco wysokim udziałem archaizmów leksykalnych zachowanych w nazwach.
{"title":"Próba oceny skuteczności rozpoznawania etymonów apelatywnych i antroponimicznych w UN-owskich materiałach z pow. wadowickiego: Część I: Wstęp, apelatywy","authors":"Z. Babik","doi":"10.17651/onomast.65.1.12","DOIUrl":"https://doi.org/10.17651/onomast.65.1.12","url":null,"abstract":"Artykuł stanowi pierwszą część większego opracowania zmierzającego do scharakteryzowania toponimii powiatu wadowickiego (województwo małopolskie), obszaru dotąd traktowanego jako zasiedlony dopiero od późnego średniowiecza lub później, z punktu widzenia ich etymonów, zarówno apelatywnych, jak i antroponimicznych. Wzięto pod uwagę jedynie nazwy potwierdzone podczas akcji zbierackiej przeprowadzonej w późnych latach 50. Badanie powinno odpowiedzieć na pytanie, w jakim stopniu procedury rozpoznające etymony tych nazw geograficznych są skuteczne i zarazem adekwatne. W tej części opracowania skupiono się na etymonach apelatywnych Zestawiono ich listę, zawierającą zarówno wyrazy zaświadczone w podstawowych słownikach i zbiorach leksyki polskiej, jak i archaizmy rekonstruowane wyłącznie z pochodnych toponimów. Kilka z nich zostało szczegółowo omówionych w tekście, niektóre zachowały się w ich znaczeniach topograficznych w innych językach słowiańskich (*čelo ‘stromy stok góry’ metaf., *čьrtorъja ‘wąwóz’, *xobotъ ‘zakręt rzeki’ metaf., *sъbojь w różnych znaczeniach, derywat *svьrkъl- ‘świerk’ lokalnie zniekształcony w *ćwierkiel), inne pozostają rekonstrukcjami, spotykanymi również w toponimii innych części Polski (*gorěńь ‘wypalony las’, *pertiŕь ‘ścieżka?’) lub wręcz endemicznymi w tym areale (*nesъlnь ‘miejsce zacienione?’, *pobedr- ‘stok?’, *prik(ъ)ŕaznь ‘stromy stok’, *ryšь -a -e ‘rudawy’, *tьlčanь ‘dolina?’ metaf.). Nieliczne mogą być zadowalająco objaśnione na gruncie polskim (np. *gorьnica ‘wyższa część wsi itp.’). Podsumowując, dwudziestowieczna toponimia tego obszaru odznacza się uderzającym brakiem / ubóstwem bardziej archaicznych modeli derywacyjnych (brak struktur na *-ьsko, *-ьno czy *-yni), ale jednocześnie zaskakująco wysokim udziałem archaizmów leksykalnych zachowanych w nazwach.","PeriodicalId":36198,"journal":{"name":"Onomastica","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67792775","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2021-01-01DOI: 10.17651/onomast.65.1.21
Ewa Wolnicz-Pawłowska
azwy jednostek administracyjnych należą do choronimów. Mieszczą się w strefie przejściowej między nazwami własnymi i pospolitymi. W proprialnym centrum znajdują się nazwy homonimiczne z nazwami miejscowości i regionów, np. Rzeszów (powiat grodzki), Tyrol (Austria, jedn. I rzędu). Dalej od centrum mieszczą się nazwy wieloelementowe z komponentem proprialnym i elementem gatunkowym, np. Kraj Basków, Kraj Loary, Bazylea-Okręg, Terytorium Stołeczne Islamabadu, Prefektura Wientian. Na pograniczu nazw własnych i pospolitych lokują się deskrypcje typu Prowincja Centralna, Region Stołeczny, które opisują pojęcia jednostkowe za pomocą słownictwa apelatywnego. Nazwy składające się z terminu gatunkowego i przymiotnika odmiejscowego są nazwami pospolitymi, np. województwo podlaskie, powiat otwocki, rejon birżański, obwód brzeski. Sposób zapisu nazw wieloelementowych z terminem gatunkowym / elementem gatunkowym pozostaje otwarty, ponieważ istnieje różnica między ogólnymi zasadami ortograficznymi i uzusem.
{"title":"Miejsce nazw jednostek administracyjnych w choronimii","authors":"Ewa Wolnicz-Pawłowska","doi":"10.17651/onomast.65.1.21","DOIUrl":"https://doi.org/10.17651/onomast.65.1.21","url":null,"abstract":"azwy jednostek administracyjnych należą do choronimów. Mieszczą się w strefie przejściowej między nazwami własnymi i pospolitymi. W proprialnym centrum znajdują się nazwy homonimiczne z nazwami miejscowości i regionów, np. Rzeszów (powiat grodzki), Tyrol (Austria, jedn. I rzędu). Dalej od centrum mieszczą się nazwy wieloelementowe z komponentem proprialnym i elementem gatunkowym, np. Kraj Basków, Kraj Loary, Bazylea-Okręg, Terytorium Stołeczne Islamabadu, Prefektura Wientian. Na pograniczu nazw własnych i pospolitych lokują się deskrypcje typu Prowincja Centralna, Region Stołeczny, które opisują pojęcia jednostkowe za pomocą słownictwa apelatywnego. Nazwy składające się z terminu gatunkowego i przymiotnika odmiejscowego są nazwami pospolitymi, np. województwo podlaskie, powiat otwocki, rejon birżański, obwód brzeski. Sposób zapisu nazw wieloelementowych z terminem gatunkowym / elementem gatunkowym pozostaje otwarty, ponieważ istnieje różnica między ogólnymi zasadami ortograficznymi i uzusem.","PeriodicalId":36198,"journal":{"name":"Onomastica","volume":"128 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67793274","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2021-01-01DOI: 10.17651/onomast.65.2.12
H. Kurek
Przedmiotem artykułu jest pokazanie nowego, zmodyfikowanego sposobu unikania rodzimej fleksji przez Kościół rozumiany tu jako instytucja reprezentowana przez księży. Materiałową podstawę pracy stanowią imiona i nazwiska wyekscerpowane z intencji mszalnych i ogłoszeń parafialnych zamieszczanych w internecie od października 2020 r. do marca 2021 r. przez wybrane parafie podkarpackie. Umieszczanie intencji mszalnych na stronach internetowych parafii spowodowało, że błędy fleksyjne nabierały trwałego charakteru i łatwo mogły być wykazane. Aby się nie narazić na krytykę niepoprawności językowej, w tekstach ogłoszeń Kościół zdecydował się więc na zastosowanie wybiegu omijania odmiany imion i nazwisk. Analiza tekstów intencji mszalnych wykazała, że w Kościele gwałtownie szerzy się urzędniczy, praktyczny model odmiany preferujący nominatywizację imion i nazwisk i zestawianie ich w formie wykazów. Kostnienie, w postaci mianownikowej, imion i nazwisk zmarłych (poprzedzonych symbolem krzyża), w opozycji do czynnych fleksyjnie nazw własnych osób żyjących, powoduje, że w intencjach mszalnych unieruchomiona fleksyjnie forma imienia i nazwiska (nawet bez krzyża) zaczyna być traktowana jako językowy symbol osoby zmarłej.
{"title":"Omijanie odmiany imion i nazwisk, czyli nowy sposób unikania fleksji przez Kościół (na przykładzie parafii podkarpackich)","authors":"H. Kurek","doi":"10.17651/onomast.65.2.12","DOIUrl":"https://doi.org/10.17651/onomast.65.2.12","url":null,"abstract":"Przedmiotem artykułu jest pokazanie nowego, zmodyfikowanego sposobu unikania rodzimej fleksji przez Kościół rozumiany tu jako instytucja reprezentowana przez księży. Materiałową podstawę pracy stanowią imiona i nazwiska wyekscerpowane z intencji mszalnych i ogłoszeń parafialnych zamieszczanych w internecie od października 2020 r. do marca 2021 r. przez wybrane parafie podkarpackie. Umieszczanie intencji mszalnych na stronach internetowych parafii spowodowało, że błędy fleksyjne nabierały trwałego charakteru i łatwo mogły być wykazane. Aby się nie narazić na krytykę niepoprawności językowej, w tekstach ogłoszeń Kościół zdecydował się więc na zastosowanie wybiegu omijania odmiany imion i nazwisk. Analiza tekstów intencji mszalnych wykazała, że w Kościele gwałtownie szerzy się urzędniczy, praktyczny model odmiany preferujący nominatywizację imion i nazwisk i zestawianie ich w formie wykazów. Kostnienie, w postaci mianownikowej, imion i nazwisk zmarłych (poprzedzonych symbolem krzyża), w opozycji do czynnych fleksyjnie nazw własnych osób żyjących, powoduje, że w intencjach mszalnych unieruchomiona fleksyjnie forma imienia i nazwiska (nawet bez krzyża) zaczyna być traktowana jako językowy symbol osoby zmarłej.","PeriodicalId":36198,"journal":{"name":"Onomastica","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67794798","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2021-01-01DOI: 10.17651/onomast.65.2.13
Z. Abramowicz
Artykuł jest poświęcony analizie procesów fonetycznych w obszarze wokalizmu w imionach chrześcijańskiej ludności Podlasia. Analiza pozwoliła ustalić, że przyswajanie i funkcjonowanie imion chrześcijańskich w języku potocznym i gwarach Podlasia w XVI-XVIIw. w obszarze wokalizmu określały uwarunkowania rozwoju fonologii ogólnosłowiańskiej oraz charakterystycznej dla języków i gwar regionu. W śródgłosie imion adaptacji ulegały samogłoski heterosylabiczne oraz dyftongi. Na przekształcenia samogłosek w badanym okresie wpłynęły zmiany w konsonantyzmie, jakość samogłosek w sąsiednich sylabach oraz akcent paroksytoniczny w języku polskim i dynamiczny i ruchomy w białoruskim.
{"title":"Procesy fonetyczne w śródgłosie imion chrześcijańskich Podlasian w XVI i XVII w. Wokalizm","authors":"Z. Abramowicz","doi":"10.17651/onomast.65.2.13","DOIUrl":"https://doi.org/10.17651/onomast.65.2.13","url":null,"abstract":"Artykuł jest poświęcony analizie procesów fonetycznych w obszarze wokalizmu w imionach chrześcijańskiej ludności Podlasia. Analiza pozwoliła ustalić, że przyswajanie i funkcjonowanie imion chrześcijańskich w języku potocznym i gwarach Podlasia w XVI-XVIIw. w obszarze wokalizmu określały uwarunkowania rozwoju fonologii ogólnosłowiańskiej oraz charakterystycznej dla języków i gwar regionu. W śródgłosie imion adaptacji ulegały samogłoski heterosylabiczne oraz dyftongi. Na przekształcenia samogłosek w badanym okresie wpłynęły zmiany w konsonantyzmie, jakość samogłosek w sąsiednich sylabach oraz akcent paroksytoniczny w języku polskim i dynamiczny i ruchomy w białoruskim.","PeriodicalId":36198,"journal":{"name":"Onomastica","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67795835","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2021-01-01DOI: 10.17651/onomast.65.1.17
Agnieszka Myszka
Przemyśl to miasto, które od zarania dziejów było grodem granicznym między Królestwem Polskim a Rusią Kijowską. Na tym terenie przez stulecia ścierały się wpływy różnych języków, wyznań, narodowości, a liczne ślady tych interferencji możemy obserwować w toponimii regionu. Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, na ile skomplikowane stosunki językowo-narodowo-religijne znalazły odzwierciedlenie we współczesnym i dawnym nazewnictwie miejskim, które jest młodsze i bardziej zmienne niż nazewnictwo miejscowe. Analizowano wpływ lokalizacji grodu na nazewnictwo, badano odbicie w urbanonimach stosunków narodowościowych (pogranicze etniczne) i religijnych (wielowyznaniowość mieszkańców miasta), a także interferencje językowe. Przeprowadzona analiza pokazała, że skomplikowana przeszłość regionu ma niewielki wpływ na teraźniejszość nazewniczą, ale nie jest bez znaczenia. Wpływy języka i kultury mniejszości etniczno-wyznaniowych najmocniej zaznaczają się w sferze religii, mniej wyraźnie są natomiast w nazwach lokalizujących, kulturowych i pamiątkowych.
{"title":"Interferencje językowe i kulturowe w przemyskiej urbanonimii","authors":"Agnieszka Myszka","doi":"10.17651/onomast.65.1.17","DOIUrl":"https://doi.org/10.17651/onomast.65.1.17","url":null,"abstract":"Przemyśl to miasto, które od zarania dziejów było grodem granicznym między Królestwem Polskim a Rusią Kijowską. Na tym terenie przez stulecia ścierały się wpływy różnych języków, wyznań, narodowości, a liczne ślady tych interferencji możemy obserwować w toponimii regionu. Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, na ile skomplikowane stosunki językowo-narodowo-religijne znalazły odzwierciedlenie we współczesnym i dawnym nazewnictwie miejskim, które jest młodsze i bardziej zmienne niż nazewnictwo miejscowe. Analizowano wpływ lokalizacji grodu na nazewnictwo, badano odbicie w urbanonimach stosunków narodowościowych (pogranicze etniczne) i religijnych (wielowyznaniowość mieszkańców miasta), a także interferencje językowe. Przeprowadzona analiza pokazała, że skomplikowana przeszłość regionu ma niewielki wpływ na teraźniejszość nazewniczą, ale nie jest bez znaczenia. Wpływy języka i kultury mniejszości etniczno-wyznaniowych najmocniej zaznaczają się w sferze religii, mniej wyraźnie są natomiast w nazwach lokalizujących, kulturowych i pamiątkowych.","PeriodicalId":36198,"journal":{"name":"Onomastica","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67793724","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Opracowanie dotyczy możliwości zastosowania instrumentarium onomastyki do badań nad obrazowością języka staropolskiego. Zaobserwowano potencjał nazw własnych pomocny w opisie złożoności średniowiecznej polszczyzny, co jest zwłaszcza ważne ze względu na ubóstwo ilościowe i tematyczne zachowanych z tej epoki tekstów polskojęzycznych. Nazwy własne ze względu na konotacje semantyczne i wiele funkcji, jakie pełnią, można poddać analizie w różnych kontekstach i użyciach. Autor spróbował wskazać kilka wybranych problemów dotyczących związków onimów z obrazowością języka staropolskiego. Obserwacje były prowadzone zarówno z uwzględnieniem potencjału semantycznego nazw własnych, jak i ich funkcji we współtworzeniu różnych dyskursów i stylów.
{"title":"Nazwy własne w piśmiennictwie średniowiecznym wobec obrazowości staropolszczyzny","authors":"Artur Rejter","doi":"10.17651/onomast.65.2.6","DOIUrl":"https://doi.org/10.17651/onomast.65.2.6","url":null,"abstract":"Opracowanie dotyczy możliwości zastosowania instrumentarium onomastyki do badań nad obrazowością języka staropolskiego. Zaobserwowano potencjał nazw własnych pomocny w opisie złożoności średniowiecznej polszczyzny, co jest zwłaszcza ważne ze względu na ubóstwo ilościowe i tematyczne zachowanych z tej epoki tekstów polskojęzycznych. Nazwy własne ze względu na konotacje semantyczne i wiele funkcji, jakie pełnią, można poddać analizie w różnych kontekstach i użyciach. Autor spróbował wskazać kilka wybranych problemów dotyczących związków onimów z obrazowością języka staropolskiego. Obserwacje były prowadzone zarówno z uwzględnieniem potencjału semantycznego nazw własnych, jak i ich funkcji we współtworzeniu różnych dyskursów i stylów.","PeriodicalId":36198,"journal":{"name":"Onomastica","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67797526","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
京公网安备 11010802042870号
京ICP备2023020795号-1
扫码关注我们
求助内容：
应助结果提醒方式：