Współczesne wyzwania demograficzne to problem szczególnie ważny i aktualny, bowiem to zmiany ludnościowe mają istotny wpływ na politykę społeczną oraz gospodarczą w regionach. Skutki zachodzących przemian demograficznych są szczególnie odczuwalne w skali lokalnej, gdzie niekorzystna sytuacja ludnościowa w dłuższej perspektywie czasowej może prowadzić do powstania rozległych terytoriów depopulacyjnych. Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie zachodzących zmian demograficznych wraz z ich zróżnicowaniem przestrzennym w układach lokalnych Pomorza w czasach niepewności. Analizie poddano zmiany w liczbie ludności, wskazano na przemiany w składowych przyrostu naturalnego, tj. liczbie urodzeń i zgonów, oraz omówiono tendencje w ruchu wędrówkowym ludności. Autorki za czas niepewności przyjmują okres od 2014 r., tj. zbrojnej agresji Federacji Rosyjskiej na Półwysep Krymski oraz obwód ługański i doniecki, a więc czas kiedy Europa stanęła przed obliczem wojennej rzeczywistości. W badaniach wykorzystano metody kartograficzne analizy danych i struktur oraz typologię gmin, biorąc pod uwagę dynamikę zmian w liczbie ludności. Zasadniczy materiał źródłowy pochodził z oficjalnych danych statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie zgromadzonych w Banku Danych Lokalnych (BDL) oraz z bazy Demografia. Dodatkowo korzystano z raportów i opracowań przygotowywanych przez organy państwowe i Rządową Radę Ludnościową. Wyniki badań jednoznacznie wskazują, że czasy niepewności ograniczyły tempo rozwoju ludnościowego w układach lokalnych Pomorza. Wojenna rzeczywistość i zagrożenie epidemiologiczne wirusem SARS-CoV-2 pogłębiły już wcześniej zarysowane tendencje do obniżenia dynamiki zaludnienia, radykalnego spadku przyrostu naturalnego głównie poprzez wzrost umieralności w czasie pandemii COVID-19, a także rosnącego odpływu migracyjnego z obszarów peryferyjnych stymulowanego motywami ekonomicznymi i edukacyjnymi. Zaprezentowane trendy demograficzne znajdują odzwierciedlenie w układzie przestrzennym Pomorza z wyraźnie zarysowanym podziałem na dwie asymetryczne jego części, tj. część wschodnią i część zachodnią. Gminy o korzystniejszej sytuacji demograficznej obejmują wschodnią część Pomorza, czyli etnicznie zwarty obszar kulturowy Kaszub, który wyróżnia się pozytywnie w skali kraju pod względem zachowań prokreacyjnych. Inaczej wygląda sytuacja na Pomorzu Zachodnim, na którym pogłębia się depresja demograficzna, a w tle pozostaje postpegeerowska przeszłość.
{"title":"Przemiany demograficzne na poziomie lokalnym w czasach niepewności. Przykład Pomorza","authors":"I. Jażewicz, W. Szymańska","doi":"10.12657/czageo-95-02","DOIUrl":"https://doi.org/10.12657/czageo-95-02","url":null,"abstract":"Współczesne wyzwania demograficzne to problem szczególnie ważny i aktualny, bowiem to zmiany ludnościowe mają istotny wpływ na politykę społeczną oraz gospodarczą w regionach. Skutki zachodzących przemian demograficznych są szczególnie odczuwalne w skali lokalnej, gdzie niekorzystna sytuacja ludnościowa w dłuższej perspektywie czasowej może prowadzić do powstania rozległych terytoriów depopulacyjnych. Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie zachodzących zmian demograficznych wraz z ich zróżnicowaniem przestrzennym w układach lokalnych Pomorza w czasach niepewności. Analizie poddano zmiany w liczbie ludności, wskazano na przemiany w składowych przyrostu naturalnego, tj. liczbie urodzeń i zgonów, oraz omówiono tendencje w ruchu wędrówkowym ludności. Autorki za czas niepewności przyjmują okres od 2014 r., tj. zbrojnej agresji Federacji Rosyjskiej na Półwysep Krymski oraz obwód ługański i doniecki, a więc czas kiedy Europa stanęła przed obliczem wojennej rzeczywistości. W badaniach wykorzystano metody kartograficzne analizy danych i struktur oraz typologię gmin, biorąc pod uwagę dynamikę zmian w liczbie ludności. Zasadniczy materiał źródłowy pochodził z oficjalnych danych statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie zgromadzonych w Banku Danych Lokalnych (BDL) oraz z bazy Demografia. Dodatkowo korzystano z raportów i opracowań przygotowywanych przez organy państwowe i Rządową Radę Ludnościową. Wyniki badań jednoznacznie wskazują, że czasy niepewności ograniczyły tempo rozwoju ludnościowego w układach lokalnych Pomorza. Wojenna rzeczywistość i zagrożenie epidemiologiczne wirusem SARS-CoV-2 pogłębiły już wcześniej zarysowane tendencje do obniżenia dynamiki zaludnienia, radykalnego spadku przyrostu naturalnego głównie poprzez wzrost umieralności w czasie pandemii COVID-19, a także rosnącego odpływu migracyjnego z obszarów peryferyjnych stymulowanego motywami ekonomicznymi i edukacyjnymi. Zaprezentowane trendy demograficzne znajdują odzwierciedlenie w układzie przestrzennym Pomorza z wyraźnie zarysowanym podziałem na dwie asymetryczne jego części, tj. część wschodnią i część zachodnią. Gminy o korzystniejszej sytuacji demograficznej obejmują wschodnią część Pomorza, czyli etnicznie zwarty obszar kulturowy Kaszub, który wyróżnia się pozytywnie w skali kraju pod względem zachowań prokreacyjnych. Inaczej wygląda sytuacja na Pomorzu Zachodnim, na którym pogłębia się depresja demograficzna, a w tle pozostaje postpegeerowska przeszłość.","PeriodicalId":505174,"journal":{"name":"Czasopismo Geograficzne","volume":"117 21","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-03-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"140379443","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Procesy demograficzne zachodzą współcześnie w Polsce z coraz większą intensywnością, stanowiąc efekt oraz czynnik kształtowania pozostałych sfer funkcjonowania jednostek terytorialnych. Zjawisko to dotyczy również miejskich obszarów funkcjonalnych (MOF), w których miasto centralne (rdzeń) jest silnie powiązane funkcjonalnie z otoczeniem, na które składają się obszary wiejskie i małe miasta. Celem artykułu jest zbadanie zakresu, kierunków i tempa zmian procesów demograficznych w MOF w latach 2014–2022. Ponadto dążono do wskazania typów demograficznych badanych MOF-ów. W badaniach wzięto do analizy 24 MOF-y, rozumiane jako jednostki sformalizowane w formie związków Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT). Zastosowano metody teoretyczne i empiryczne, mieszane, tj. jakościowe i ilościowe. Punktem wyjścia była krytyczna analiza piśmiennictwa, a wymiar praktyczny badań oparto na metodach opisu statystycznego, przede wszystkim zastosowano analizę struktury obiektów oraz analizę dynamiki zjawisk. Wykorzystano metody opisowe, porównawcze oraz klasyfikacyjne. Badania oparto na wyselekcjonowanych wskaźnikach statystycznych pozyskanych powinno być: z baz danych BDL i Strateg z zasobów Głównego Urzędu Statystycznego (GUS). Uzyskane wyniki wskazują, że w analizowanym okresie zachodziły istotne zmiany demograficzne w MOF-ach, w tym m.in. wzrost zaludnienia, niekorzystne tendencje w zakresie ruchu naturalnego skutkujące starzeniem się społeczeństwa, napływ migracyjny w ruchu wewnętrznym. Ponadto ustalono, że odmiennie kształtują się procesy demograficzne w obszarach funkcjonalnych największych miast i miast subregionalnych. Wzrastała liczba ludności MOF ukształtowanych wokół największych miast i była ona generowana przede wszystkim dodatnim bilansem migracyjnym, natomiast zmniejszało się zaludnienie większości MOF miast subregionalnych, głównie ze względu na ubytek w ruchu naturalnym.
{"title":"Procesy demograficzne w miejskich obszarach funkcjonalnych w Polsce","authors":"Edyta Szafranek-Stefaniuk","doi":"10.12657/czageo-95-01","DOIUrl":"https://doi.org/10.12657/czageo-95-01","url":null,"abstract":"Procesy demograficzne zachodzą współcześnie w Polsce z coraz większą intensywnością, stanowiąc efekt oraz czynnik kształtowania pozostałych sfer funkcjonowania jednostek terytorialnych. Zjawisko to dotyczy również miejskich obszarów funkcjonalnych (MOF), w których miasto centralne (rdzeń) jest silnie powiązane funkcjonalnie z otoczeniem, na które składają się obszary wiejskie i małe miasta. Celem artykułu jest zbadanie zakresu, kierunków i tempa zmian procesów demograficznych w MOF w latach 2014–2022. Ponadto dążono do wskazania typów demograficznych badanych MOF-ów. W badaniach wzięto do analizy 24 MOF-y, rozumiane jako jednostki sformalizowane w formie związków Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT). Zastosowano metody teoretyczne i empiryczne, mieszane, tj. jakościowe i ilościowe. Punktem wyjścia była krytyczna analiza piśmiennictwa, a wymiar praktyczny badań oparto na metodach opisu statystycznego, przede wszystkim zastosowano analizę struktury obiektów oraz analizę dynamiki zjawisk. Wykorzystano metody opisowe, porównawcze oraz klasyfikacyjne. Badania oparto na wyselekcjonowanych wskaźnikach statystycznych pozyskanych powinno być: z baz danych BDL i Strateg z zasobów Głównego Urzędu Statystycznego (GUS). Uzyskane wyniki wskazują, że w analizowanym okresie zachodziły istotne zmiany demograficzne w MOF-ach, w tym m.in. wzrost zaludnienia, niekorzystne tendencje w zakresie ruchu naturalnego skutkujące starzeniem się społeczeństwa, napływ migracyjny w ruchu wewnętrznym. Ponadto ustalono, że odmiennie kształtują się procesy demograficzne w obszarach funkcjonalnych największych miast i miast subregionalnych. Wzrastała liczba ludności MOF ukształtowanych wokół największych miast i była ona generowana przede wszystkim dodatnim bilansem migracyjnym, natomiast zmniejszało się zaludnienie większości MOF miast subregionalnych, głównie ze względu na ubytek w ruchu naturalnym.","PeriodicalId":505174,"journal":{"name":"Czasopismo Geograficzne","volume":"103 11","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-03-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"140380950","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Publikacji niniejszej przyświecają dwa zasadnicze cele. Pierwszym jest ustalenie dynamiki zmian demograficznych w układzie gmin na podstawie dostępnych danych statystycznych dla Szczecina oraz miast i gmin w zasięgu oddziaływania jego obszaru funkcjonalnego, również po stronie niemieckiej. Drugim jest próba oszacowania skali zjawiska polegającego na dwusystemowości, czyli czerpaniu korzyści m.in. z systemów socjalnych i gospodarczych dwóch państw przez ludność zamieszkałą w strefie transgranicznej, w tym przypadku ludność polską. Artykuł ma zatem charakter dualny, przejawiający się w ilościowym i jakościowym podejściu badawczym. Zastosowano w nim podstawową metodę analizy statystycznej − dynamikę zmian liczby mieszkańców w latach 2011–2021. Wyniki ukazują intensywne procesy suburbanizacyjne w otoczeniu Szczecina i występującą wciąż depopulację po stronie niemieckiej. Rezultaty badań ankietowych przeprowadzonych metodą CAWI wśród społeczności Polaków osiedlających się po niemieckiej stronie granicy ukazały m.in. jej związki ze Szczecinem, ekonomiczne i w dużej mierze pozaekonomiczne motywy osiedlania się.
{"title":"Dwusystemowy model życia Polaków po niemieckiej stronie oddziaływania Szczecina","authors":"J. Rudewicz","doi":"10.12657/czageo-95-03","DOIUrl":"https://doi.org/10.12657/czageo-95-03","url":null,"abstract":"Publikacji niniejszej przyświecają dwa zasadnicze cele. Pierwszym jest ustalenie dynamiki zmian demograficznych w układzie gmin na podstawie dostępnych danych statystycznych dla Szczecina oraz miast i gmin w zasięgu oddziaływania jego obszaru funkcjonalnego, również po stronie niemieckiej. Drugim jest próba oszacowania skali zjawiska polegającego na dwusystemowości, czyli czerpaniu korzyści m.in. z systemów socjalnych i gospodarczych dwóch państw przez ludność zamieszkałą w strefie transgranicznej, w tym przypadku ludność polską. Artykuł ma zatem charakter dualny, przejawiający się w ilościowym i jakościowym podejściu badawczym. Zastosowano w nim podstawową metodę analizy statystycznej − dynamikę zmian liczby mieszkańców w latach 2011–2021. Wyniki ukazują intensywne procesy suburbanizacyjne w otoczeniu Szczecina i występującą wciąż depopulację po stronie niemieckiej. Rezultaty badań ankietowych przeprowadzonych metodą CAWI wśród społeczności Polaków osiedlających się po niemieckiej stronie granicy ukazały m.in. jej związki ze Szczecinem, ekonomiczne i w dużej mierze pozaekonomiczne motywy osiedlania się.","PeriodicalId":505174,"journal":{"name":"Czasopismo Geograficzne","volume":"25 3","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-03-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"140378246","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Miejskie obszary funkcjonalne (MOF) są motorem rozwoju regionalnego, tworząc ponadlokalne rynki pracy. Funkcjonalno-przestrzenne powiązania miasta centralnego i strefy podmiejskiej stymulują rozwój przedsiębiorczości oraz wzrost aktywności zawodowej. Celem artykułu jest zbadanie skali i kierunków rozwoju oraz terytorialnych dysproporcji rynków pracy MOF Wrocław, Kraków, Poznań, Łódź i Trójmiasto w latach 2011–2020. W badaniu zastosowano wielokryterialną analizę porównawczą metodą TOPSIS, a jej wyniki uzupełniono o strukturalne charakterystyki rynków pracy. Wyniki badań potwierdziły dynamiczny rozwój przedsiębiorczości, szczególnie w strefach podmiejskich, choć nadal liderami w tym zakresie są miasta centralne. Przełożył się on na istotne zwiększenie liczby miejsc pracy i ich dywersyfikację oraz rozwiązanie problemu bezrobocia. Gminy słabsze znacznie poprawiły swoją sytuację, co wyraźnie zwiększyło spójność terytorialną i potwierdziło odporność rynków pracy miejskich obszarów funkcjonalnych na szoki gospodarcze.
{"title":"Rozwój rynków pracy miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce w latach 2011–2020","authors":"J. Wilk","doi":"10.12657/czageo-95-05","DOIUrl":"https://doi.org/10.12657/czageo-95-05","url":null,"abstract":"Miejskie obszary funkcjonalne (MOF) są motorem rozwoju regionalnego, tworząc ponadlokalne rynki pracy. Funkcjonalno-przestrzenne powiązania miasta centralnego i strefy podmiejskiej stymulują rozwój przedsiębiorczości oraz wzrost aktywności zawodowej. Celem artykułu jest zbadanie skali i kierunków rozwoju oraz terytorialnych dysproporcji rynków pracy MOF Wrocław, Kraków, Poznań, Łódź i Trójmiasto w latach 2011–2020. W badaniu zastosowano wielokryterialną analizę porównawczą metodą TOPSIS, a jej wyniki uzupełniono o strukturalne charakterystyki rynków pracy. Wyniki badań potwierdziły dynamiczny rozwój przedsiębiorczości, szczególnie w strefach podmiejskich, choć nadal liderami w tym zakresie są miasta centralne. Przełożył się on na istotne zwiększenie liczby miejsc pracy i ich dywersyfikację oraz rozwiązanie problemu bezrobocia. Gminy słabsze znacznie poprawiły swoją sytuację, co wyraźnie zwiększyło spójność terytorialną i potwierdziło odporność rynków pracy miejskich obszarów funkcjonalnych na szoki gospodarcze.","PeriodicalId":505174,"journal":{"name":"Czasopismo Geograficzne","volume":"81 26","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-03-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"140377883","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Krajobraz jest przestrzennym odwzorowaniem procesów naturalnych zachodzących w środowisku przyrodniczym oraz dziejowej działalności człowieka. Z uwagi na strefowość, pasowość i astrefowość zjawisk przyrodniczych na Ziemi, a także różny stopień zagospodarowania przez człowieka krajobrazy występują w wielu zróżnicowanych przestrzennie zgrupowaniach lub kompleksach (np. typach, podtypach, klasach, rodzajach, gatunkach – w zależności od przyjętej naukowo klasyfikacji). Przybierają też postać lokalnych lub regionalnych indywiduów. Każdy krajobraz cechuje się określoną strukturą, funkcjami, fizjonomią oraz wartością ocenianą przez pryzmat wielu kryteriów. W sposób szczególny odwzorowuje właściwości środowiska przyrodniczego, ale i atrybuty stylistyczne epoki oraz cechy społeczeństwa, które go kształtuje. Jest także uznawany za wizerunek przestrzeni, specyficzny rodzaj zintegrowanego dziedzictwa, a jego najcenniejsze reprezentacje można rozumieć jako ponadczasowe dobro, godne ochrony i zrównoważonego gospodarowania. W takim zakresie krajobrazy są przedmiotem szczegółowych badań geografii, ekologii, architektury, urbanistyki i nauk społecznych. W artykule zaprezentowano aktualne problemy badawcze w nauce o krajobrazie z pozycji geografii oraz wybrane kierunki wdrożeń. Wskazano na duże znaczenie edukacyjne geografii krajobrazu i ukazano krajobraz w systemie społecznej odpowiedzialności nauki. Podkreślono integrującą rolę badań krajobrazowych zarówno w wymiarze międzydziedzinowym, jak i teoretyczno-aplikacyjnym.
{"title":"Integracyjna rola badań krajobrazowych w geografii. Od idei naukowej do wdrożeń społeczno-gospodarczych","authors":"U. Myga-Piątek","doi":"10.12657/czageo-94-28","DOIUrl":"https://doi.org/10.12657/czageo-94-28","url":null,"abstract":"Krajobraz jest przestrzennym odwzorowaniem procesów naturalnych zachodzących w środowisku przyrodniczym oraz dziejowej działalności człowieka. Z uwagi na strefowość, pasowość i astrefowość zjawisk przyrodniczych na Ziemi, a także różny stopień zagospodarowania przez człowieka krajobrazy występują w wielu zróżnicowanych przestrzennie zgrupowaniach lub kompleksach (np. typach, podtypach, klasach, rodzajach, gatunkach – w zależności od przyjętej naukowo klasyfikacji). Przybierają też postać lokalnych lub regionalnych indywiduów. Każdy krajobraz cechuje się określoną strukturą, funkcjami, fizjonomią oraz wartością ocenianą przez pryzmat wielu kryteriów. W sposób szczególny odwzorowuje właściwości środowiska przyrodniczego, ale i atrybuty stylistyczne epoki oraz cechy społeczeństwa, które go kształtuje. Jest także uznawany za wizerunek przestrzeni, specyficzny rodzaj zintegrowanego dziedzictwa, a jego najcenniejsze reprezentacje można rozumieć jako ponadczasowe dobro, godne ochrony i zrównoważonego gospodarowania. W takim zakresie krajobrazy są przedmiotem szczegółowych badań geografii, ekologii, architektury, urbanistyki i nauk społecznych. W artykule zaprezentowano aktualne problemy badawcze w nauce o krajobrazie z pozycji geografii oraz wybrane kierunki wdrożeń. Wskazano na duże znaczenie edukacyjne geografii krajobrazu i ukazano krajobraz w systemie społecznej odpowiedzialności nauki. Podkreślono integrującą rolę badań krajobrazowych zarówno w wymiarze międzydziedzinowym, jak i teoretyczno-aplikacyjnym.","PeriodicalId":505174,"journal":{"name":"Czasopismo Geograficzne","volume":"115 22","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-02-13","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139781081","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
W artykule przedstawiono analizę wielkości i struktury popytu rynku pracy na osoby z dyplomem studiów geograficznych wraz z weryfikacją stopnia zaspokojenia tego popytu u pracodawców, którzy takie potrzeby kadrowe faktycznie zgłosili. Aby w sposób wiarygodny i uprawniający do wyciągania wniosków o charakterze ogólnym określić zapotrzebowanie na konkretnych specjalistów, należy w dłuższym czasie i w skali co najmniej krajowej śledzić realne, czyli wyrażone w ofertach pracy, potrzeby kadrowe. Właśnie dlatego badaniami objęto sześć krajów (Austria, Irlandia, Niemcy, Polska, Szwajcaria, Wielka Brytania), a całość procedury trwała ponad trzy lata. W każdym z nich najpierw realizowano monitoring ogłoszeń o pracę. Następnie przeprowadzono wywiady weryfikujące zaspokojenie potrzeb pracodawców na specjalistów z zakresu geografii oraz gromadzące doświadczenia pracowników zatrudnionych w wyniku ogłoszonej oferty. W ten sposób ustalono, że przez półtora roku w badanych krajach do geografów skierowano ponad 17 tys. ofert pracy, tworzących 18 głównych grup. Zarówno w przypadku wielkości, jak i struktury najbardziej zróżnicowane potrzeby ujawnił rynek pracy w Wielkiej Brytanii i Irlandii, kolejno – w krajach niemieckojęzycznych, a na końcu – w Polsce. Pracodawcy generalnie pozyskali potrzebnych im pracowników, przy czym największe trudności zgłaszali ci szukający nauczycieli do pracy w niepełnym wymiarze. Wysoko ocenili oni kwalifikacje oraz kompetencje pracujących u nich absolwentów studiów geograficznych. Pracownicy z kolei deklarowali zadowolenie z merytorycznego zakresu zadań, ale nie zawsze, zwłaszcza w Polsce, byli usatysfakcjonowani wynagrodzeniem i stabilnością zatrudnienia. Wyniki z przeprowadzonych badań, oprócz uzupełnienia luki w stanie wiedzy, mogą być przydatne tym jednostkom, które chcą konstruować programy kształcenia zwiększające pomyślność tranzycji absolwentów na rynek pracy do profesji związanych z ukończonym kierunkiem studiów.
{"title":"Realny popyt na specjalistów z dyplomem studiów geograficznych w świetle analiz ofert pracy oraz wypowiedzi pracodawców i pracowników","authors":"Danuta Piróg","doi":"10.12657/czageo-94-31","DOIUrl":"https://doi.org/10.12657/czageo-94-31","url":null,"abstract":"W artykule przedstawiono analizę wielkości i struktury popytu rynku pracy na osoby z dyplomem studiów geograficznych wraz z weryfikacją stopnia zaspokojenia tego popytu u pracodawców, którzy takie potrzeby kadrowe faktycznie zgłosili. Aby w sposób wiarygodny i uprawniający do wyciągania wniosków o charakterze ogólnym określić zapotrzebowanie na konkretnych specjalistów, należy w dłuższym czasie i w skali co najmniej krajowej śledzić realne, czyli wyrażone w ofertach pracy, potrzeby kadrowe. Właśnie dlatego badaniami objęto sześć krajów (Austria, Irlandia, Niemcy, Polska, Szwajcaria, Wielka Brytania), a całość procedury trwała ponad trzy lata. W każdym z nich najpierw realizowano monitoring ogłoszeń o pracę. Następnie przeprowadzono wywiady weryfikujące zaspokojenie potrzeb pracodawców na specjalistów z zakresu geografii oraz gromadzące doświadczenia pracowników zatrudnionych w wyniku ogłoszonej oferty. W ten sposób ustalono, że przez półtora roku w badanych krajach do geografów skierowano ponad 17 tys. ofert pracy, tworzących 18 głównych grup. Zarówno w przypadku wielkości, jak i struktury najbardziej zróżnicowane potrzeby ujawnił rynek pracy w Wielkiej Brytanii i Irlandii, kolejno – w krajach niemieckojęzycznych, a na końcu – w Polsce. Pracodawcy generalnie pozyskali potrzebnych im pracowników, przy czym największe trudności zgłaszali ci szukający nauczycieli do pracy w niepełnym wymiarze. Wysoko ocenili oni kwalifikacje oraz kompetencje pracujących u nich absolwentów studiów geograficznych. Pracownicy z kolei deklarowali zadowolenie z merytorycznego zakresu zadań, ale nie zawsze, zwłaszcza w Polsce, byli usatysfakcjonowani wynagrodzeniem i stabilnością zatrudnienia. Wyniki z przeprowadzonych badań, oprócz uzupełnienia luki w stanie wiedzy, mogą być przydatne tym jednostkom, które chcą konstruować programy kształcenia zwiększające pomyślność tranzycji absolwentów na rynek pracy do profesji związanych z ukończonym kierunkiem studiów.","PeriodicalId":505174,"journal":{"name":"Czasopismo Geograficzne","volume":"81 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-02-13","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139840785","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Celem artykułu jest przybliżenie historii i przemian, jakie zachodziły w „Czasopiśmie Geograficznym” w okresie powojennym i współczesnym. Przedstawiono zarówno zmiany zachodzące w redakcji, jak i tematyce podejmowanej w artykułach i notatkach. Wyróżniono etapy: wrocławski, warszawski i poznański, co wiązało się z mobilnością siedziby redakcji. Pracę oparto na analizie zawartości „Czasopisma Geograficznego” oraz doświadczeniach autorów płynących z pełnienia funkcji redaktorów naczelnych. W części współczesnej wykorzystano analizę SWOT do zobrazowania stanu i bieżących wyzwań. Wskazano istotny wpływ zmieniającej się oceny punktowej czasopism naukowych i czynników finansowych na funkcjonowanie periodyku.
{"title":"„Czasopismo Geograficzne” w latach 1946–2023 – od powojennej odbudowy tożsamości po współczesne wyzwania rynku wydawnictw naukowych","authors":"P. Migoń, C. Mądry","doi":"10.12657/czageo-94-25","DOIUrl":"https://doi.org/10.12657/czageo-94-25","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest przybliżenie historii i przemian, jakie zachodziły w „Czasopiśmie Geograficznym” w okresie powojennym i współczesnym. Przedstawiono zarówno zmiany zachodzące w redakcji, jak i tematyce podejmowanej w artykułach i notatkach. Wyróżniono etapy: wrocławski, warszawski i poznański, co wiązało się z mobilnością siedziby redakcji. Pracę oparto na analizie zawartości „Czasopisma Geograficznego” oraz doświadczeniach autorów płynących z pełnienia funkcji redaktorów naczelnych. W części współczesnej wykorzystano analizę SWOT do zobrazowania stanu i bieżących wyzwań. Wskazano istotny wpływ zmieniającej się oceny punktowej czasopism naukowych i czynników finansowych na funkcjonowanie periodyku.","PeriodicalId":505174,"journal":{"name":"Czasopismo Geograficzne","volume":"7 6","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-02-13","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139840810","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Artykuł stanowi pierwszą próbę w miarę kompleksowego nakreślenia dziejów i rangi jednego z najważniejszych polskich periodyków z zakresu geografii – „Czasopisma Geograficznego”. Jako tekst przeglądowy artykuł ten prezentuje złożoną historię „Czasopisma”, ze szczególnym uwzględnieniem początkowych okresów jego funkcjonowania. Przedstawiono w nim wszystkie blaski i cienie obserwowane w działalności pisma, podkreślono brutalny wpływ decyzji politycznych na chwilowy upadek znaczenia periodyku w latach 50. XX w. Zwrócono uwagę na aktywność kolejnych redaktorów, wybitnych geografów, którym udało się przywrócić „Czasopismu” należne mu miejsce w geografii polskiej i światowej. Treści tego opracowania autorzy zaprezentowali na Kongresie Geografii Polskiej w Poznaniu 1 czerwca 2023 r.
{"title":"100-lecie „Czasopisma Geograficznego”","authors":"A. Jackowski, K. Krzemień","doi":"10.12657/czageo-94-24","DOIUrl":"https://doi.org/10.12657/czageo-94-24","url":null,"abstract":"Artykuł stanowi pierwszą próbę w miarę kompleksowego nakreślenia dziejów i rangi jednego z najważniejszych polskich periodyków z zakresu geografii – „Czasopisma Geograficznego”. Jako tekst przeglądowy artykuł ten prezentuje złożoną historię „Czasopisma”, ze szczególnym uwzględnieniem początkowych okresów jego funkcjonowania. Przedstawiono w nim wszystkie blaski i cienie obserwowane w działalności pisma, podkreślono brutalny wpływ decyzji politycznych na chwilowy upadek znaczenia periodyku w latach 50. XX w. Zwrócono uwagę na aktywność kolejnych redaktorów, wybitnych geografów, którym udało się przywrócić „Czasopismu” należne mu miejsce w geografii polskiej i światowej. Treści tego opracowania autorzy zaprezentowali na Kongresie Geografii Polskiej w Poznaniu 1 czerwca 2023 r.","PeriodicalId":505174,"journal":{"name":"Czasopismo Geograficzne","volume":"407 16","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-02-13","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139841547","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Od kilku lat funkcjonujemy w Polsce w sytuacji nowego podziału nauki. Wpłynęło to w zasadniczy sposób na różne płaszczyzny działań badaczy, tym bardziej że została wyróżniona w dziedzinie nauk społecznych dyscyplina o nazwie geografia społeczno-ekonomiczna i gospodarka przestrzenna. Dualizm, który jest zawarty w tym układzie funkcji naukowych i praktycznych, skłania do refleksji nad kwestiami budowania tożsamości tej dyscypliny. W artykule odnosimy się do genezy, współczesnych relacji i wyzwań w zakresie tożsamości ideowej i przedmiotowej dyscypliny. Podejmujemy próbę identyfikacji i wyjaśnienia wspólnego zakresu przedmiotowego i metodycznego. Dochodzimy do wniosku, że pola badawcze subdyscyplin tworzących nową dyscyplinę naukową w wielu płaszczyznach się pokrywają. Wynika to z m.in. z ich tożsamości genetycznej, jak i częściowo wspólnych współczesnych założeń teoretyczno-metodologicznych. Uważamy, że rozwój naukowy gospodarki przestrzennej musi być kompatybilny z dorobkiem naukowym geografii społeczno-ekonomicznej, przez odwoływanie się do jej ogólnej filozofii badawczej oraz założeń teoretycznych ujęcia przestrzennego (co jest częściowo czynione), a także wykorzystanie dorobku naukowego innych nauk podstawowych, w których istnieją nurty przestrzenne. Jesteśmy przekonani, że ważną stymulantą rozwoju dyscypliny jest absorpcja przez gospodarkę przestrzenną dorobku poznawczego oraz teoretyczno-metodologicznego geografii społeczno-ekonomicznej (geografii człowieka) pozyskanego w ramach rozwoju w niej nurtu społeczno-humanistycznego oraz jego wykorzystanie w praktyce gospodarczej. Ważnym czynnikiem wzmacniającym pozycję naukową całej dyscypliny może być położenie nacisku na utylitarne wykorzystanie jej osiągnięć poznawczych, gdzie szczególną rolę należy przypisać gospodarce przestrzennej i kierunkowi geografii stosowanej.
{"title":"Tożsamość geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej: Geneza, współczesne relacje i wyzwania przyszłości","authors":"A. Suliborski, M. Wójcik","doi":"10.12657/czageo-94-26","DOIUrl":"https://doi.org/10.12657/czageo-94-26","url":null,"abstract":"Od kilku lat funkcjonujemy w Polsce w sytuacji nowego podziału nauki. Wpłynęło to w zasadniczy sposób na różne płaszczyzny działań badaczy, tym bardziej że została wyróżniona w dziedzinie nauk społecznych dyscyplina o nazwie geografia społeczno-ekonomiczna i gospodarka przestrzenna. Dualizm, który jest zawarty w tym układzie funkcji naukowych i praktycznych, skłania do refleksji nad kwestiami budowania tożsamości tej dyscypliny. W artykule odnosimy się do genezy, współczesnych relacji i wyzwań w zakresie tożsamości ideowej i przedmiotowej dyscypliny. Podejmujemy próbę identyfikacji i wyjaśnienia wspólnego zakresu przedmiotowego i metodycznego. Dochodzimy do wniosku, że pola badawcze subdyscyplin tworzących nową dyscyplinę naukową w wielu płaszczyznach się pokrywają. Wynika to z m.in. z ich tożsamości genetycznej, jak i częściowo wspólnych współczesnych założeń teoretyczno-metodologicznych. Uważamy, że rozwój naukowy gospodarki przestrzennej musi być kompatybilny z dorobkiem naukowym geografii społeczno-ekonomicznej, przez odwoływanie się do jej ogólnej filozofii badawczej oraz założeń teoretycznych ujęcia przestrzennego (co jest częściowo czynione), a także wykorzystanie dorobku naukowego innych nauk podstawowych, w których istnieją nurty przestrzenne. Jesteśmy przekonani, że ważną stymulantą rozwoju dyscypliny jest absorpcja przez gospodarkę przestrzenną dorobku poznawczego oraz teoretyczno-metodologicznego geografii społeczno-ekonomicznej (geografii człowieka) pozyskanego w ramach rozwoju w niej nurtu społeczno-humanistycznego oraz jego wykorzystanie w praktyce gospodarczej. Ważnym czynnikiem wzmacniającym pozycję naukową całej dyscypliny może być położenie nacisku na utylitarne wykorzystanie jej osiągnięć poznawczych, gdzie szczególną rolę należy przypisać gospodarce przestrzennej i kierunkowi geografii stosowanej.","PeriodicalId":505174,"journal":{"name":"Czasopismo Geograficzne","volume":"351 ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-02-13","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139841617","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Artykuł dotyczy sytuacji metodologicznej geografii (nauk geograficznych) w odniesieniu do podstaw ontologicznych jej dziedziny empirycznej oraz statusu uzyskiwanej wiedzy geograficznej (aspekt epistemologiczny). Refleksja prowadzona jest w tradycji filozofii analitycznej, z wykorzystaniem osiągnięć metodologii ogólnej. Wykorzystano w niej założenia ontologii społecznej Searle’a, w tym jego trzy kryteria analityczne. Posłużyły one do określenia natury dziedziny empirycznej geografii (aspekt ontologiczny) oraz możliwości jej opisu przy użyciu określonego typu zdań (sądów) (aspekt epistemologiczny). Kryteria te objęły następujące rozróżnienia: (1) cechy własne versus cechy nadane (funkcje) bytów składających się na dziedzinę empiryczną geografii; (2) sposób istnienia tych bytów w świecie: ich ontologiczny obiektywizm versus ontologiczny subiektywizm; (3) rodzaje zdań opisujących byty tworzące dziedzinę empiryczną geografii: epistemologiczny obiektywizm versus epistemologiczny subiektywizm. Wyniki analizy pozwoliły na sformułowanie trzech głównych wniosków, na które złożyły się: (1) „dowód ontologiczny” uzasadniający podział dziedziny empirycznej geografii na geografię świata przyrody (fizyczną) i geografię świata stworzonego przez człowieka (społeczno-ekonomiczną); (2) ontologiczny podział bytów tworzących dziedzinę empiryczną geografii na byty istniejące obiektywnie i byty istniejące subiektywnie, uzasadniający wyodrębnienie się dwóch modeli metodologicznych stosowanych w geografii człowieka (społeczno-ekonomicznej): naturalistycznego – jego dziedzinę stanowią byty istniejące obiektywnie – i humanistycznego, którego dziedzinę stanowią byty istniejące subiektywnie; (3) postulat o konieczności nadania całej wiedzy geograficznej statusu wiedzy epistemicznie obiektywnej.
{"title":"Podstawy ontologiczne i epistemologiczne dziedziny empirycznej geografii w świetle ontologii Johna Searle’a (artykuł dyskusyjny)","authors":"L. Butowski","doi":"10.12657/czageo-94-27","DOIUrl":"https://doi.org/10.12657/czageo-94-27","url":null,"abstract":"Artykuł dotyczy sytuacji metodologicznej geografii (nauk geograficznych) w odniesieniu do podstaw ontologicznych jej dziedziny empirycznej oraz statusu uzyskiwanej wiedzy geograficznej (aspekt epistemologiczny). Refleksja prowadzona jest w tradycji filozofii analitycznej, z wykorzystaniem osiągnięć metodologii ogólnej. Wykorzystano w niej założenia ontologii społecznej Searle’a, w tym jego trzy kryteria analityczne. Posłużyły one do określenia natury dziedziny empirycznej geografii (aspekt ontologiczny) oraz możliwości jej opisu przy użyciu określonego typu zdań (sądów) (aspekt epistemologiczny). Kryteria te objęły następujące rozróżnienia: (1) cechy własne versus cechy nadane (funkcje) bytów składających się na dziedzinę empiryczną geografii; (2) sposób istnienia tych bytów w świecie: ich ontologiczny obiektywizm versus ontologiczny subiektywizm; (3) rodzaje zdań opisujących byty tworzące dziedzinę empiryczną geografii: epistemologiczny obiektywizm versus epistemologiczny subiektywizm. Wyniki analizy pozwoliły na sformułowanie trzech głównych wniosków, na które złożyły się: (1) „dowód ontologiczny” uzasadniający podział dziedziny empirycznej geografii na geografię świata przyrody (fizyczną) i geografię świata stworzonego przez człowieka (społeczno-ekonomiczną); (2) ontologiczny podział bytów tworzących dziedzinę empiryczną geografii na byty istniejące obiektywnie i byty istniejące subiektywnie, uzasadniający wyodrębnienie się dwóch modeli metodologicznych stosowanych w geografii człowieka (społeczno-ekonomicznej): naturalistycznego – jego dziedzinę stanowią byty istniejące obiektywnie – i humanistycznego, którego dziedzinę stanowią byty istniejące subiektywnie; (3) postulat o konieczności nadania całej wiedzy geograficznej statusu wiedzy epistemicznie obiektywnej.","PeriodicalId":505174,"journal":{"name":"Czasopismo Geograficzne","volume":"14 8","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-02-13","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139779589","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
京公网安备 11010802042870号
京ICP备2023020795号-1
扫码关注我们
求助内容：
应助结果提醒方式：