Pub Date : 2024-03-22DOI: 10.1134/s1875372823040054
V. I. Blanutsa
Abstract
The article generalizes the global experience of research on communication geography with the goal to identify future directions of study of the spatial and temporal deployment and functioning of telecommunications networks. An original algorithm of semantic search for publications in bibliographic databases has returned about 400 articles on communication geography published in 1981–2020 in scientific journals worldwide. An analysis of these publications shows that six types of communications: fiber-optic, mobile, telephone, postal, telegraph, and satellite—have been studied within infrastructural, statistical, impact, streaming, and optimization directions of communication geography. Trends are identified using the methods of the moving average and bi-proportional indices. Linear extrapolation of trends in the number of publications by type of communications and by research directions suggests that in the future preference will be given to geographical study of fiber-optic and mobile networks within infrastructural and statistical approaches with the objective to optimize the line-nodal structure. Based on a comparative analysis of unsolved problems, it is established that the priority in future research should be given to the following meta-tasks: transferring the experience of geographical study of a given type of communications to other types; using big data of telecom operators for geographical analysis of the functioning of networks; transitioning from descriptive to constructive communication geography; identifying geographical patterns for deployment of telecommunication networks, and developing the concept of a territory telecommunications complex. The following research objects are identified as promising: machine-to-machine information exchange networks, 6G mobile communication networks, and multifunctional networks.
{"title":"Development Outlook of Communication Geography: Trends, Meta-Tasks, New Networks","authors":"V. I. Blanutsa","doi":"10.1134/s1875372823040054","DOIUrl":"https://doi.org/10.1134/s1875372823040054","url":null,"abstract":"<h3 data-test=\"abstract-sub-heading\">Abstract</h3><p>The article generalizes the global experience of research on communication geography with the goal to identify future directions of study of the spatial and temporal deployment and functioning of telecommunications networks. An original algorithm of semantic search for publications in bibliographic databases has returned about 400 articles on communication geography published in 1981–2020 in scientific journals worldwide. An analysis of these publications shows that six types of communications: fiber-optic, mobile, telephone, postal, telegraph, and satellite—have been studied within infrastructural, statistical, impact, streaming, and optimization directions of communication geography. Trends are identified using the methods of the moving average and bi-proportional indices. Linear extrapolation of trends in the number of publications by type of communications and by research directions suggests that in the future preference will be given to geographical study of fiber-optic and mobile networks within infrastructural and statistical approaches with the objective to optimize the line-nodal structure. Based on a comparative analysis of unsolved problems, it is established that the priority in future research should be given to the following meta-tasks: transferring the experience of geographical study of a given type of communications to other types; using big data of telecom operators for geographical analysis of the functioning of networks; transitioning from descriptive to constructive communication geography; identifying geographical patterns for deployment of telecommunication networks, and developing the concept of a territory telecommunications complex. The following research objects are identified as promising: machine-to-machine information exchange networks, 6G mobile communication networks, and multifunctional networks.</p>","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-03-22","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"140198068","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2024-03-22DOI: 10.1134/s1875372823040066
Yu. N. Dmitrieva
The dynamics of Siberia’s total population and changes in age groups by working capacity are considered. The focus is on a significant reduction in the working-age population and an increase in number in the group older than working age. The dynamics of three types of demographic load coefficients over a 20-year period is analyzed: potential (children), pension, and general. It is shown that since 2000, the coefficients of the potential load on Siberia have increased by 16%, and the pension load, by 23%. Significant territorial disproportions in the coefficients of the total demographic load were revealed, and the difference between the minimum and maximum values in the regional context is 1.5 times. It has been established that the minimum loads are typical of the Khanty-Mansi Autonomous Okrug-Yugra (KhMAO-Yugra) and Yamalo-Nenets Autonomous Okrug (YaNAO) as centers of attraction for the young able-bodied population; the maximum values of the demographic load are recorded in regions with a high proportion of children in the population structure: in the republics of Tyva and Altai, as well as in regions characterized by an aging population, namely, Altai krai, Kemerovo oblast, and Omsk oblast. The problem of the demographic potential of regions is considered with the index of potential demographic load. The maximum excess of the load of children over the load of pensioners (by 67%) was revealed in the Republic of Tyva. The maximum excess of the load of pensioners over the load of children (by 43%) was noted in Altai krai. The influence of regional socioeconomic factors on the formation of the demographic load index is emphasized: the level of fertility and mortality, migration activity, the influx of able-bodied population, and aging of the population.
{"title":"Regional Specific Features of the Age Structure of the Siberian Population","authors":"Yu. N. Dmitrieva","doi":"10.1134/s1875372823040066","DOIUrl":"https://doi.org/10.1134/s1875372823040066","url":null,"abstract":"<p>The dynamics of Siberia’s total population and changes in age groups by working capacity are considered. The focus is on a significant reduction in the working-age population and an increase in number in the group older than working age. The dynamics of three types of demographic load coefficients over a 20-year period is analyzed: potential (children), pension, and general. It is shown that since 2000, the coefficients of the potential load on Siberia have increased by 16%, and the pension load, by 23%. Significant territorial disproportions in the coefficients of the total demographic load were revealed, and the difference between the minimum and maximum values in the regional context is 1.5 times. It has been established that the minimum loads are typical of the Khanty-Mansi Autonomous Okrug-Yugra (KhMAO-Yugra) and Yamalo-Nenets Autonomous Okrug (YaNAO) as centers of attraction for the young able-bodied population; the maximum values of the demographic load are recorded in regions with a high proportion of children in the population structure: in the republics of Tyva and Altai, as well as in regions characterized by an aging population, namely, Altai krai, Kemerovo oblast, and Omsk oblast. The problem of the demographic potential of regions is considered with the index of potential demographic load. The maximum excess of the load of children over the load of pensioners (by 67%) was revealed in the Republic of Tyva. The maximum excess of the load of pensioners over the load of children (by 43%) was noted in Altai krai. The influence of regional socioeconomic factors on the formation of the demographic load index is emphasized: the level of fertility and mortality, migration activity, the influx of able-bodied population, and aging of the population.</p>","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-03-22","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"140888538","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2024-03-22DOI: 10.1134/s1875372823040108
O. P. Osipova, E. Yu. Osipov
Abstract
Based on daily data on the isobaric surface altitude 700 hPa (lower troposphere) of the NCEP/NCAR reanalysis, we carried out an objective classification of synoptic types over the Kodar Range (Transbaikalia) for the period 1970‒2020 and investigated seasonal and interannual variability of cyclonic and anticyclonic weather types frequency. It was found that the advective atmospheric circulation regime dominates at the level of the lower troposphere over the Kodar Range, and cyclonic types prevail over anticyclonic types in all seasons except summer (June‒August). It was further found that the frequency of occurrence of anticyclonic types has had a tendency to increase in summer and decrease in autumn over the last 50 years, and the frequency of cyclonic types has shown a trend to decrease in spring and, conversely, increase in autumn. It is concluded that the atmospheric circulation over the Kodar Range may influence changes in the mass balance of mountain glaciers. According to the ratio of cyclones and anticyclones in different seasons, three main modes of atmospheric circulation were established that govern possible changes in the mass balance of glaciers. Until the mid-1980s, the increased frequency of winter and spring cyclones contributed to stabilization of the glacier mass balance. From the mid-1980s to the early 2000s, the frequency of winter, spring, and summer cyclones decreased and the number of summer anticyclones increased. It is concluded that such conditions contributed to a decrease in winter precipitation and summer cloud cover, an increase in the net radiation and accelerated ablation of glaciers in the 1990s. Since the early 2000s the atmospheric circulation has contributed to a partial restoring of the glacier mass balance.
{"title":"Influence of Atmospheric Processes on the Dynamics of Kodar Glaciers","authors":"O. P. Osipova, E. Yu. Osipov","doi":"10.1134/s1875372823040108","DOIUrl":"https://doi.org/10.1134/s1875372823040108","url":null,"abstract":"<h3 data-test=\"abstract-sub-heading\">Abstract</h3><p>Based on daily data on the isobaric surface altitude 700 hPa (lower troposphere) of the NCEP/NCAR reanalysis, we carried out an objective classification of synoptic types over the Kodar Range (Transbaikalia) for the period 1970‒2020 and investigated seasonal and interannual variability of cyclonic and anticyclonic weather types frequency. It was found that the advective atmospheric circulation regime dominates at the level of the lower troposphere over the Kodar Range, and cyclonic types prevail over anticyclonic types in all seasons except summer (June‒August). It was further found that the frequency of occurrence of anticyclonic types has had a tendency to increase in summer and decrease in autumn over the last 50 years, and the frequency of cyclonic types has shown a trend to decrease in spring and, conversely, increase in autumn. It is concluded that the atmospheric circulation over the Kodar Range may influence changes in the mass balance of mountain glaciers. According to the ratio of cyclones and anticyclones in different seasons, three main modes of atmospheric circulation were established that govern possible changes in the mass balance of glaciers. Until the mid-1980s, the increased frequency of winter and spring cyclones contributed to stabilization of the glacier mass balance. From the mid-1980s to the early 2000s, the frequency of winter, spring, and summer cyclones decreased and the number of summer anticyclones increased. It is concluded that such conditions contributed to a decrease in winter precipitation and summer cloud cover, an increase in the net radiation and accelerated ablation of glaciers in the 1990s. Since the early 2000s the atmospheric circulation has contributed to a partial restoring of the glacier mass balance.</p>","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-03-22","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"140888636","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2024-02-01DOI: 10.59423/gnr.2023.26.45.013
R.H. Qardaşov, E.R. Qardaşov, N.S. İmamverdiyev
Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş Qarabağ bölgəsində günəş və külək enerjisinin potensialı qiymətləndirilir. İndi bölgədə şəhər və kəndlərin dağılmış infrastrukturunun intensiv bərpası davam etdirilir və yaşıl texnologiyaların tətbiqi prioritet məsələdir. Bölgə ərazisinin 28%-nin yüksək günəş enerji potensialına (1501-1607 kVt/m2/il) malik olduğu göstərilir. Bu ərazinin yalnız 1%-nin günəş enerji potensialı təqribən 10 milyard kVt/saat təşkil edir ki, bu da 2022-ci ildə Azərbaycan Respublikasında istehsal olunan elektrik enerjisinin 35%-ni təşkil edir. Kəlbəcər-Laçının ən küləkli ərazilərinin 10%-də orta illik külək enerjisi 35, 50 və 100 metr hündürlüklərdə uyğun olaraq 610 Vt/m², 673 Vt/m² və 764 Vt/m²-dır. Külək enerjisinin texniki potensialı təqribən 3 milyard kVt/il-dir. İlkin hesablamalara görə, bölgədə külək enerjisi istehsalı üçün kiçik ölçülü külək turbinləri quraşdırılması iqtisadi baxımdan daha səmərəlidir.
{"title":"QARABAĞ REGİONUNUN GÜNƏŞ VƏ KÜLƏK ENERJİSİ EHTİYATLARI","authors":"R.H. Qardaşov, E.R. Qardaşov, N.S. İmamverdiyev","doi":"10.59423/gnr.2023.26.45.013","DOIUrl":"https://doi.org/10.59423/gnr.2023.26.45.013","url":null,"abstract":"Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş Qarabağ bölgəsində günəş və külək enerjisinin potensialı qiymətləndirilir. İndi bölgədə şəhər və kəndlərin dağılmış infrastrukturunun intensiv bərpası davam etdirilir və yaşıl texnologiyaların tətbiqi prioritet məsələdir. Bölgə ərazisinin 28%-nin yüksək günəş enerji potensialına (1501-1607 kVt/m2/il) malik olduğu göstərilir. Bu ərazinin yalnız 1%-nin günəş enerji potensialı təqribən 10 milyard kVt/saat təşkil edir ki, bu da 2022-ci ildə Azərbaycan Respublikasında istehsal olunan elektrik enerjisinin 35%-ni təşkil edir. Kəlbəcər-Laçının ən küləkli ərazilərinin 10%-də orta illik külək enerjisi 35, 50 və 100 metr hündürlüklərdə uyğun olaraq 610 Vt/m², 673 Vt/m² və 764 Vt/m²-dır. Külək enerjisinin texniki potensialı təqribən 3 milyard kVt/il-dir. İlkin hesablamalara görə, bölgədə külək enerjisi istehsalı üçün kiçik ölçülü külək turbinləri quraşdırılması iqtisadi baxımdan daha səmərəlidir.","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-02-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139879282","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2024-02-01DOI: 10.59423/gnr.2023.10.20.003
C. S. Hüseynov, X.G. Şirinov
Məqalədə regional iqlim dəyişmələrinin 1991-2015-ci illərdə Kiçik Qafqaz vilayətinin cənubunda hava temperaturu rejiminə göstəridiyi təsirlər tədqiq edilmişdir. Təhlillərdə Kiçik Qafqaz dağ silsiləsinin cənubunda düzənlik, alçaqdağlıq və ortadağlıq qurşağında yerləşən 13 hidrometeoroloji stansiyanın hava temperaturunun müşahidə və peyk məlumatlarından istifadə edilmişdir. Tədqiqatda 1991-2015-ci illər üzrə hava temperaturunun orta statistik göstəriciləri 1961-1990-cı illərin (norma) eyniadlı göstəriciləri ilə müqayisə edilmişdir. Regionda iqlim dəyişmələrinin temperatur rejiminə göstərdiyi təsirlərin aylıq, fəsillik, illik xüsusiyyətləri və çoxillik dinamikası araşdırılmışdır. Təhlillər göstərir ki, regionda bütün aylarda hava temperaturu artmışdır və artımın illik göstəricisi 0.80C-ə yaxındır. İl ərzində yay fəslində daha çox artım müşahidə edilmişdir. Çoxillik ərzində bütün stansiyaların temperatur göstəricilərinin dinamikası üzrə qurulmuş trend xətləri göstərir ki, stansiyaların trendləri Styudent meyarına görə statistik əhəmiyyətliyə malikdir. Bununla yanaşı, CİS mühitində tərtib edilmiş müasir temperatur paylanması xəritə-sxemi göstərir ki, yüksəkliyə doğru havanın temperatur göstəriciləri azalır. Bu regionda hava temperaturunun tədqiqi müasir dövr üçün yenidən qurulmaqda olan regionun iqlim xüsusiyyətlərinin müəyyənləşməsində xüsusi rol oynayacaqdır. Burada hidrometeoroloji şəraitin yenidən öyrənilməsi, sosial-iqtisadi, yaşayış infrastrukturunun qurulmasında tədqiqat işinin nəticələrindən istifadə edilə bilər.
1991年至2015年的区域气候变化,Kiçik Qafqaz vilayətinínubında air temperaturu regimeə showəridiyi təsirlərə tədqiqilmişdir.Təhlillərdə Kiçik Qafqaz mountain range cənubə of düzənlik, alçaqdağlıq və ortadağlılıq qurşağı yerləşən 13 hydrometeorological stansiyanın air temperaturını müşahidə və peyk məlumatları were utilised.在研究中,1991-2015-ci 年气温的中间统计指标与 1961-1990-ci 年的相同指标(norma)进行了分析。研究了该区域气候变化的月度、季节、省域特征和动态变化。 结果表明,该地区各月气温均有所上升,各省的上升指标约为 0.80C-ə。在一年中,春季气温上升较多。根据最高气温期间所有体育场馆的气温指标动态构建的趋势 xətləri表明,根据斯蒂 芬特平方,体育场馆的趋势在统计上是显著的。另一方面,独联体地区的平均气温分布表明,气温指标向高海拔地区下降。对该地区气温的研究将对该地区气候特征的研究起到特殊作用,该地区正在进行未来重建。在这里,水文气象学可以作为一种工具,在建立基础设施的过程中对气候、社会经济、生活基础设施进行再教育。
{"title":"KİÇİK QAFQAZ VİLAYƏTİNİN CƏNUB HİSSƏSİNDƏ İQLİM DƏYİŞMƏLƏRİNİN TEMPERATUR REJİMİNƏ TƏSİRİNİN XÜSUSİYYƏTLƏRİ","authors":"C. S. Hüseynov, X.G. Şirinov","doi":"10.59423/gnr.2023.10.20.003","DOIUrl":"https://doi.org/10.59423/gnr.2023.10.20.003","url":null,"abstract":"Məqalədə regional iqlim dəyişmələrinin 1991-2015-ci illərdə Kiçik Qafqaz vilayətinin cənubunda hava temperaturu rejiminə göstəridiyi təsirlər tədqiq edilmişdir. Təhlillərdə Kiçik Qafqaz dağ silsiləsinin cənubunda düzənlik, alçaqdağlıq və ortadağlıq qurşağında yerləşən 13 hidrometeoroloji stansiyanın hava temperaturunun müşahidə və peyk məlumatlarından istifadə edilmişdir. Tədqiqatda 1991-2015-ci illər üzrə hava temperaturunun orta statistik göstəriciləri 1961-1990-cı illərin (norma) eyniadlı göstəriciləri ilə müqayisə edilmişdir. Regionda iqlim dəyişmələrinin temperatur rejiminə göstərdiyi təsirlərin aylıq, fəsillik, illik xüsusiyyətləri və çoxillik dinamikası araşdırılmışdır. Təhlillər göstərir ki, regionda bütün aylarda hava temperaturu artmışdır və artımın illik göstəricisi 0.80C-ə yaxındır. İl ərzində yay fəslində daha çox artım müşahidə edilmişdir. Çoxillik ərzində bütün stansiyaların temperatur göstəricilərinin dinamikası üzrə qurulmuş trend xətləri göstərir ki, stansiyaların trendləri Styudent meyarına görə statistik əhəmiyyətliyə malikdir. Bununla yanaşı, CİS mühitində tərtib edilmiş müasir temperatur paylanması xəritə-sxemi göstərir ki, yüksəkliyə doğru havanın temperatur göstəriciləri azalır. Bu regionda hava temperaturunun tədqiqi müasir dövr üçün yenidən qurulmaqda olan regionun iqlim xüsusiyyətlərinin müəyyənləşməsində xüsusi rol oynayacaqdır. Burada hidrometeoroloji şəraitin yenidən öyrənilməsi, sosial-iqtisadi, yaşayış infrastrukturunun qurulmasında tədqiqat işinin nəticələrindən istifadə edilə bilər.","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-02-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139823110","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2024-02-01DOI: 10.59423/gnr.2023.11.15.012
S.H. Səfərov, V.H. İsmayılov, E.S. Səfərov
Məqalədə 1980-2021-ci illər MERRA-2 reanaliz məlumatlarına əsasən və müxtəlif statistik metodların tətbiqi ilə Şimali, Orta və Cənubi Xəzərin səth temperaturunda baş verən dəyişikliklər və onları yaradan səbəblər tədqiq edilmiş, həmçinin müvafiq xətti trendlər statistik üsullarla qiymətləndirilmişdir. Baxılan dövrdə dənizin hər üç hissəsində illik orta səth temperaturunun artması qeydə alınmışdır. Ən böyük artım Orta Xəzərdə (0,392 ºC/10 il), ən az isə Şimali Xəzərdə (0,202 ºC/10 il) müşahidə edilmişdir. Cənubi Xəzərdə səth temperaturunun artım tendensiyası 0,299 ºC/10 il təşkil edir. Qlobal istiləşmə və Xəzər dənizi səviyyəsinin azalması şəraitində akvatoriyanın müxtəlif hissələrində səth temperaturunun ilin müxtəlif fəsilləri üzrə fərqli dəyişmə tendensiyaları aşkara çıxarılmışdır. Bütün fəsillərdə səth temperaturunun bu və ya digər dərəcədə artması qeydə alınır, lakin yalnız qış fəslində Şimali Xəzərdə səth temperaturu nəzərəçarpacaq azalma tendensiyasına malikdir.
Məqalədə 1980-2021-ci illər MERRA-2 reanalysis məlumatları əsasən və müxtəlif statistical methods tətbiqi ilə Şimali、Baxılan dövrdə hər three sharesəsində illik middle səth temperatura increase is taken into consideration.最大的增加是在中部Xəzərdə(0,392 ºC/10 il),最小的是在东部Xəzərdə(0,202 ºC/10 il)。Cənubi Xəzərdə səth temperaturının increase tendency of 0,299 ºC/10 il təşkil edir.在全球入侵和 Xəzər sea səviyyəsin səviyyəsin şəraitində akvatoriya'nin müxtəlif hissəlində səth temperaturun ilin müxtəlif fəsilləri onrə fərqli dəyişmə tendencies have been increased.在所有fəsillərdəsəth temperaturə səth temperaturə this və ya digər dərərcə increase qeydə is taken as qeydə, but only in winter fəslində Shimali Xəzərdə səth temperaturə səth temperaturə nəzərəçarpacaq decrease tendencyiyası malik.
{"title":"İQLİM DƏYİŞMƏLƏRİNİN XƏZƏR DƏNİZİNİN SƏTH TEMPERATURU REJİMİNƏ TƏSİRİNİN TƏDQİQİ","authors":"S.H. Səfərov, V.H. İsmayılov, E.S. Səfərov","doi":"10.59423/gnr.2023.11.15.012","DOIUrl":"https://doi.org/10.59423/gnr.2023.11.15.012","url":null,"abstract":"Məqalədə 1980-2021-ci illər MERRA-2 reanaliz məlumatlarına əsasən və müxtəlif statistik metodların tətbiqi ilə Şimali, Orta və Cənubi Xəzərin səth temperaturunda baş verən dəyişikliklər və onları yaradan səbəblər tədqiq edilmiş, həmçinin müvafiq xətti trendlər statistik üsullarla qiymətləndirilmişdir. Baxılan dövrdə dənizin hər üç hissəsində illik orta səth temperaturunun artması qeydə alınmışdır. Ən böyük artım Orta Xəzərdə (0,392 ºC/10 il), ən az isə Şimali Xəzərdə (0,202 ºC/10 il) müşahidə edilmişdir. Cənubi Xəzərdə səth temperaturunun artım tendensiyası 0,299 ºC/10 il təşkil edir. Qlobal istiləşmə və Xəzər dənizi səviyyəsinin azalması şəraitində akvatoriyanın müxtəlif hissələrində səth temperaturunun ilin müxtəlif fəsilləri üzrə fərqli dəyişmə tendensiyaları aşkara çıxarılmışdır. Bütün fəsillərdə səth temperaturunun bu və ya digər dərəcədə artması qeydə alınır, lakin yalnız qış fəslində Şimali Xəzərdə səth temperaturu nəzərəçarpacaq azalma tendensiyasına malikdir.","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-02-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139832523","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2024-02-01DOI: 10.59423/gnr.2023.71.52.014
F.C. Ağayeva
Zəngin təbii sərvətləri və füsünkar təbiəti ilə seçilən Qəbələ rayonu Baş Qafqaz silsiləsinin cənub yamacının yüksək dağlığından başlamış mərkəzi hissəsi Qanıx-Əyriçay vadisində, cənub hissəsi isə Acınohur ön dağlığında yerləşir. Tədqiqat ərazisində sərt, kəskin parçalanmış relyefin olması, burada intensiv gedən aşınma, yuyulma, sürüşmə, uçqun prosesləri, sel hadisələri və meşə yanğınları ekolji tarqazlığa mənfi təsir göstərir.Eyni zamanda təbii komplekslərə müdaxilə, müxtəlif təsərrüfat fəaliyyətləri təbii müvazinətin pozulmasına – ekoloji gerginliyin artmasına səbəb olur. Qəbələ rayonunun dayanıqlı inkişafını təmin etmək üçün ekoloji tarazlığın qorunması mütləqdir. Ekoloji tarazlığın qorunmasında Xüsusi Mühafizə Olunan Təbiət ərazilərinin rolu çox əhəmiyyətlidir. 1990-cı illərdən sonra tədqiqat ərazisində XMOTƏ-nin sahəsi 5,7 dəfə artmışdır. Ərazisinin 46,7%-ini XMOTƏ təşkil edir. Qəbələ rayonu təbiətinin mühafizəsinə diqqətin artırılması, qoruq, yasaqlıq, milli parkın yaradılması və mühafizənin güclənməsi, Qəbələ regional meşə təsərrüfatı mərkəzinin fəaliyyəti, meşələrdə və yay və qış otlaqlarında təbii bərpanın formalaşmasına səbəb olmuşdur. Məqalədə sadalanan proseslərin son vəziyyəti araşdırılmış, həm çöl tədqiqatı həm də kameral şəraitdə aparılan araşdırmanın nəticəsi olaraq Qəbələ rayonun XMOTƏ-nin xəritəsi, eyni zamanda aerokosmik şəkillərin deşifrələnməsi zamanı əldə edilən məlumatlar əsasında “Ərazidən istifadə və səth örtüyü” xəritəsi tərtib edilmişdir.
Zəngin təbii sərvətri və füsünkar təbiəti ilə seçilən Qəbələ rayonu Baş Qafqaz silsiləsinin cənub slope of high mountain range started from the mərkəzi hissəsi Qanıx-Əyriçay vadisində, cənub hissəsi isə Acınohur front mountain range yerləşir.Tədqiqat ərazisində sərt,kəskin fragmented relyefin,here intensiv gedən侵蚀,滑动,驾驶,ucqun过程,洪水事件和橡树火灾显示mənfi təsir生态tarqazlık。与此同时,医疗综合体、müxtəlif təsərrüfat fəaliyyətləri təbii müvazinətin pozulətin - 生态紧张局势加剧。为了确保 Qəbələ Rayon 的可持续发展,保护生态环境非常重要。Xüsusi Mühafizə Olunan Təbiət ərazilər 在保护生态方面的作用非常重要。1990-'th 年后,tədqiqat ərazisində XMOTƏ的面积增加了 5,7 dəfə。46.7% 的土地面积是 XMOTƏ。增加Qəbələ rayonu təbiətinin mühafizəsinə diqqətin, qoruq, yasqlıq的控制,创建国家公园和加强控制,fəaliyyəti的Qəbələ区域橡树tərüfatı mərkəzin mərkəzin fəaliyyəti, oaksələrdə və yay və qış otlaqlarda təbiəi bərpa formalaşımasna səbəbəbəb 已经造成。最后vəziyyəti的过程中描述的文章进行了调查, həm desert tədqiqatı həm də kameral şəraitdə aparılan araşdırma nəticəsi olaraq Qəbələ rayonun XMOTƏ-nin xəritəsi、at the same time, the aerocosmic shəkillərin deşifrənməsi time əldə edilən məlumatlar əsasında "Ərazidən istifadə və səth örtüyü" xəritəsi tərtibdirdir.
{"title":"XÜSUSİ MÜHAFİZƏ OLUNAN TƏBİƏT ƏRAZİLƏRİNİN QƏBƏLƏ RAYONUNUN EKOLOJİ VƏZİYYƏTİNƏ TƏSİRİ","authors":"F.C. Ağayeva","doi":"10.59423/gnr.2023.71.52.014","DOIUrl":"https://doi.org/10.59423/gnr.2023.71.52.014","url":null,"abstract":"Zəngin təbii sərvətləri və füsünkar təbiəti ilə seçilən Qəbələ rayonu Baş Qafqaz silsiləsinin cənub yamacının yüksək dağlığından başlamış mərkəzi hissəsi Qanıx-Əyriçay vadisində, cənub hissəsi isə Acınohur ön dağlığında yerləşir. Tədqiqat ərazisində sərt, kəskin parçalanmış relyefin olması, burada intensiv gedən aşınma, yuyulma, sürüşmə, uçqun prosesləri, sel hadisələri və meşə yanğınları ekolji tarqazlığa mənfi təsir göstərir.Eyni zamanda təbii komplekslərə müdaxilə, müxtəlif təsərrüfat fəaliyyətləri təbii müvazinətin pozulmasına – ekoloji gerginliyin artmasına səbəb olur. Qəbələ rayonunun dayanıqlı inkişafını təmin etmək üçün ekoloji tarazlığın qorunması mütləqdir. Ekoloji tarazlığın qorunmasında Xüsusi Mühafizə Olunan Təbiət ərazilərinin rolu çox əhəmiyyətlidir. 1990-cı illərdən sonra tədqiqat ərazisində XMOTƏ-nin sahəsi 5,7 dəfə artmışdır. Ərazisinin 46,7%-ini XMOTƏ təşkil edir. Qəbələ rayonu təbiətinin mühafizəsinə diqqətin artırılması, qoruq, yasaqlıq, milli parkın yaradılması və mühafizənin güclənməsi, Qəbələ regional meşə təsərrüfatı mərkəzinin fəaliyyəti, meşələrdə və yay və qış otlaqlarında təbii bərpanın formalaşmasına səbəb olmuşdur. Məqalədə sadalanan proseslərin son vəziyyəti araşdırılmış, həm çöl tədqiqatı həm də kameral şəraitdə aparılan araşdırmanın nəticəsi olaraq Qəbələ rayonun XMOTƏ-nin xəritəsi, eyni zamanda aerokosmik şəkillərin deşifrələnməsi zamanı əldə edilən məlumatlar əsasında “Ərazidən istifadə və səth örtüyü” xəritəsi tərtib edilmişdir.","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-02-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139891515","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2024-02-01DOI: 10.59423/gnr.2023.20.44.009
N.K. Abdullayeva
Məlumdur ki, son illərdə paytaxt və ətraf bölgələrdə yaranan ekoloji problemlərin böyük bir qismi tikinti materialları sənayesinin sürətlə inkişafı ilə əlaqədardır. Son 20 ildə respublikada artan tikinti-quruculuq işləri tikinti materialı istehlakını artırmaqla daha çox tikinti materialı xammalının hasilat və emalına gətirib çıxardıb. Əlbəttə, tikinti materialı xammalının hasilat və emalının artması ətraf aləmin daha çox çirklənməsi deməkdir. Eyni zamanda hasilat və emaldakı artım xammal ehtiyatların daha tez tükənəcəyi ilə əlaqədar narahatlıqların yaranmasına səbəb olub. Bu məqsədlə məqalədə Bakı və Abşeron-Xızı iqtisadi rayonlarında tikinti materialları sənayesinin inkişaf etdirilməsinin perspektiv istiqamətləri və ətraf mühitin mühafizəsi məsələləri təhlil edilmişdir. İlk növbədə hər iki iqtisadi rayonda tikinti materialları sənayesinin inkişafına və ətraf mühitin çirklənməsinə təsir göstərən təbii və iqtisadi amillər öyrənilmişdir. Regionda tikinti materialları sənayesinin müasir vəziyyəti, perspektivləri və ətraf mühitin mühafizəsi məsələləri statistik və elmi materiallar əsasında təhlil edilmişdir.
据了解,在过去的illərdə paytaxt və ətrafır bölgelerələrdə 造成的生态问题,这样的生态问题的很大一部分是与发展有关的洗涤剂材料sənayesinin sürətlə inkişafı ilə əlaqədə。在过去的 20 年中,共和国的 tikinti-quruculuq 企业数量不断增加,对 tikinti 材料的需求也随之增加,更多 tikinti 材料的收获和消耗也随之增加。同时,产量的增加和消耗量的增加会导致材料供应的更快消耗和相关问题的产生。 本研究分析了巴基和阿比让经济区消毒材料工业的发展前景。首先,分析了这两个经济区消毒材料行业的发展和环境污染情况。在统计和信息资料的基础上,分析了该地区消毒材料工业的现状、前景和未来。
{"title":"DÖVLƏT PROQRAMLARINDA TİKİNTİ MATERİALLARI SƏNAYESİNİN İNKİŞAF ETDİRİLMƏSİNİN PERSPEKTİVLİYİ VƏ ƏTRAF MÜHİTİN MÜHAFİZƏSİ MƏSƏLƏLƏRİNİN ƏSASLANDIRILMASI","authors":"N.K. Abdullayeva","doi":"10.59423/gnr.2023.20.44.009","DOIUrl":"https://doi.org/10.59423/gnr.2023.20.44.009","url":null,"abstract":"Məlumdur ki, son illərdə paytaxt və ətraf bölgələrdə yaranan ekoloji problemlərin böyük bir qismi tikinti materialları sənayesinin sürətlə inkişafı ilə əlaqədardır. Son 20 ildə respublikada artan tikinti-quruculuq işləri tikinti materialı istehlakını artırmaqla daha çox tikinti materialı xammalının hasilat və emalına gətirib çıxardıb. Əlbəttə, tikinti materialı xammalının hasilat və emalının artması ətraf aləmin daha çox çirklənməsi deməkdir. Eyni zamanda hasilat və emaldakı artım xammal ehtiyatların daha tez tükənəcəyi ilə əlaqədar narahatlıqların yaranmasına səbəb olub. Bu məqsədlə məqalədə Bakı və Abşeron-Xızı iqtisadi rayonlarında tikinti materialları sənayesinin inkişaf etdirilməsinin perspektiv istiqamətləri və ətraf mühitin mühafizəsi məsələləri təhlil edilmişdir. İlk növbədə hər iki iqtisadi rayonda tikinti materialları sənayesinin inkişafına və ətraf mühitin çirklənməsinə təsir göstərən təbii və iqtisadi amillər öyrənilmişdir. Regionda tikinti materialları sənayesinin müasir vəziyyəti, perspektivləri və ətraf mühitin mühafizəsi məsələləri statistik və elmi materiallar əsasında təhlil edilmişdir.","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-02-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139832244","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2024-02-01DOI: 10.59423/gnr.2023.89.86.010
Z.T. İmrani
Ekoturizm ekoloji cəhətdən dayanıqlı turizm növü olub, təbiət ərazilərinə səyahət etməklə bərabər, maarifləndirmə və regional sosial-iqtisadi inkişafa yönəldilmiş bir fəaliyyətdir. Lakin unutmaq olmaz ki, ekoturizm kütləvi turizmin bir hissəsi deyil, alternativ turizm kimi qəbul olunur. Belə bir yanaşma, davamlı turizmlə eyni olmasa da, təbiətə əsaslanan, ekoloji cəhətdən dayanıqlı, maarifləndirici, səyahət və turist məmnuniyyətini artırır. Bu baxımdan, yeni inkişaf mərhələsində olan Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarında ekoturizmi inkişaf etdirməklə yerli sosial-iqtisadi inkişafa nail olmaq, eləcə də işğaldan azad edilmiş ərazilərə geri qayıdan əhalini qismən də olsa iş yerləri ilə təmin etmək mümkün olardı. Tədqiqat işində Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarının ekoturizm potensialı müəyyən olunmuş, xəritə tərtib edilmiş və turizmin müxtəlif sahələrinin inkişaf etdirilməsi istiqamətləri verilmişdir.
生态旅游是一种以生态为基础、以教育和地区社会经济发展为目的的旅游。然而,不应忘记的是,生态旅游并不被视为大众旅游的一部分,而是一种替代旅游。虽然这种方式与永久性旅游不同,但它以自然为基础,以生态为依托,对生态友好,具有教育意义,能提高旅游和游客的满意度。从这个角度来看,在新开发的卡拉巴赫和Shərqi Zəngəzur经济区发展生态旅游,实现当地的社会经济发展是可能的,也有可能将被占领解放区的人民从被占领状态带回他们的家园和工作场所。Tədqiqat işində Qarabağ və Şərqi Zəngəzur economic rayons' ecotourism potential has been evaluated, xəritə tərtibə və tourism's müxtəlif sahələrin inkişaf etdirilməsi istiqamətləri is given.
{"title":"QARABAĞ VƏ ŞƏRQİ ZƏNGƏZUR İQTİSADİ RAYONLARININ EKOTURİZM POTENSİALI VƏ ONDAN İSTİFADƏ YOLLARI","authors":"Z.T. İmrani","doi":"10.59423/gnr.2023.89.86.010","DOIUrl":"https://doi.org/10.59423/gnr.2023.89.86.010","url":null,"abstract":"Ekoturizm ekoloji cəhətdən dayanıqlı turizm növü olub, təbiət ərazilərinə səyahət etməklə bərabər, maarifləndirmə və regional sosial-iqtisadi inkişafa yönəldilmiş bir fəaliyyətdir. Lakin unutmaq olmaz ki, ekoturizm kütləvi turizmin bir hissəsi deyil, alternativ turizm kimi qəbul olunur. Belə bir yanaşma, davamlı turizmlə eyni olmasa da, təbiətə əsaslanan, ekoloji cəhətdən dayanıqlı, maarifləndirici, səyahət və turist məmnuniyyətini artırır. Bu baxımdan, yeni inkişaf mərhələsində olan Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarında ekoturizmi inkişaf etdirməklə yerli sosial-iqtisadi inkişafa nail olmaq, eləcə də işğaldan azad edilmiş ərazilərə geri qayıdan əhalini qismən də olsa iş yerləri ilə təmin etmək mümkün olardı. Tədqiqat işində Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarının ekoturizm potensialı müəyyən olunmuş, xəritə tərtib edilmiş və turizmin müxtəlif sahələrinin inkişaf etdirilməsi istiqamətləri verilmişdir.","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-02-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139876816","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2024-02-01DOI: 10.59423/gnr.2023.47.24.006
L.P. İbrahimova
Məqalədə Naxçıvan MR ərazisində yayılmış landşaftları, onlarda transformasiya prosesini intensivləşdirən səbəbləri, həmçinin nəticələri təhlil edilmişdir. Landşaftların transformasiyası həm təbii, həm də antropogen təsirlər nəticəsində baş verir. Onların intensivliyi geosistemlərdə landşaftlarda geri dönməyən dəyişikliklər yarada bilir. Tədqiqat zamanı müasir metodlardan istifadə edilmişdir. Landsat 5, 8 və 9 peykinin məlumatları emal edilmiş və nəticələr müqayisə edilmişdir. Bitki örtüyünü öyrənmək və müqayisə etmək üçün SAV və NDV indeksindən, su örtüyünü təhlil etmək üçün NDW və NDM indeksindən istifadə edilmişdir. Landsat 5 peykinin 1987-ci ilə aid olan, Landsat 8 və 9 peykinin 2022-ci ilə aid olan şəkilləri emal edilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, antropogen və təbii təsirlər nəticəsində landşaftın komponentləri dəyişilmişdir. Su hövzələrində suyun səviyyəsi azalmış, sahəsi kiçilmiş, bitki ilə örtülmə dərəcəsi zəifləmişdir. Həmçinin rütubətlilik aşağı düşmüşdür. SAV indeksinin mənfi qiymət aldığı ərazilərin sahəsi 91% kiçilmiş,müsbət indeksli ərazilərin sahəsi isə artmışdır. NDM indeksinin 0,2-ə qədər olduğu ərazilərin sahəsi artmış, digər indeksli ərazilərin sahəsi isə kiçilmişdir. NDW indeksinin 0,4-ə qədər olan ərazilərin sahəsi artmış, indeksin 0,4-dən yüksək olduğu ərazilərin sahəsi kiçilmişdir.
Məqalədə Naxcivan MR territory spread landshafts, intensivləşdirən səbəbləri, həmçinin nəticələri təhlililmişdir。自然和人为的影响都会造成地表的变化。这些影响的强度可导致地质系统和山体发生不可逆转的变化。调查过程中使用了现代方法。对大地遥感卫星 5 号、8 号和 9 号的信息进行了分析,并对结果进行了讨论。SAV 和 NDV 指数用于研究植被覆盖,NDW 和 NDM 指数用于研究水覆盖。对 1987-ci 年的陆地卫星 5 号图像、2022-ci 年的陆地卫星 8 号和 9 号图像进行了分析。据观察,人为和医疗影响改变了地表的组成部分。水体的水量减少了,面积缩小了,植被减少了。Həmçinin rütubətlilik 下降了。SAV 指数为 mənfi qiymət 的田块面积减少了 91%,指数为 məbət 的田块面积有所增加。NDM 指数为 0,2-ə qədər 的田块面积增加,其他指数的田块面积减少。NDW 指数为 0,4-ə qədər 的田块面积增加,指数为 0,4-dən 高的田块面积减少。
{"title":"NAXÇIVAN MR-İN TƏBİİ LANDŞAFTLARININ TRANSFORMASİYASININ SAV, NDV VƏ NDM İNDEKSLƏRİNDƏ YARATDIĞI DƏYİŞİKLİKLƏR","authors":"L.P. İbrahimova","doi":"10.59423/gnr.2023.47.24.006","DOIUrl":"https://doi.org/10.59423/gnr.2023.47.24.006","url":null,"abstract":"Məqalədə Naxçıvan MR ərazisində yayılmış landşaftları, onlarda transformasiya prosesini intensivləşdirən səbəbləri, həmçinin nəticələri təhlil edilmişdir. Landşaftların transformasiyası həm təbii, həm də antropogen təsirlər nəticəsində baş verir. Onların intensivliyi geosistemlərdə landşaftlarda geri dönməyən dəyişikliklər yarada bilir. Tədqiqat zamanı müasir metodlardan istifadə edilmişdir. Landsat 5, 8 və 9 peykinin məlumatları emal edilmiş və nəticələr müqayisə edilmişdir. Bitki örtüyünü öyrənmək və müqayisə etmək üçün SAV və NDV indeksindən, su örtüyünü təhlil etmək üçün NDW və NDM indeksindən istifadə edilmişdir. Landsat 5 peykinin 1987-ci ilə aid olan, Landsat 8 və 9 peykinin 2022-ci ilə aid olan şəkilləri emal edilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, antropogen və təbii təsirlər nəticəsində landşaftın komponentləri dəyişilmişdir. Su hövzələrində suyun səviyyəsi azalmış, sahəsi kiçilmiş, bitki ilə örtülmə dərəcəsi zəifləmişdir. Həmçinin rütubətlilik aşağı düşmüşdür. SAV indeksinin mənfi qiymət aldığı ərazilərin sahəsi 91% kiçilmiş,müsbət indeksli ərazilərin sahəsi isə artmışdır. NDM indeksinin 0,2-ə qədər olduğu ərazilərin sahəsi artmış, digər indeksli ərazilərin sahəsi isə kiçilmişdir. NDW indeksinin 0,4-ə qədər olan ərazilərin sahəsi artmış, indeksin 0,4-dən yüksək olduğu ərazilərin sahəsi kiçilmişdir.","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-02-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139892958","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}