Pub Date : 2024-02-01DOI: 10.59423/gnr.2023.36.53.004
S.A. Məmiyeva
Geomorfologiyada relyefin ətraflı tədqiqində morfometrik analiz ən çox istifadə edilən metodlardandır. Relyefdə riskin obyektlərinin və subyektlərinin tədqiqi əhalinin sosial-iqtisadi və mədəni fəaliyyəti üçün təhlükə dərəcəsini azaltmağa imkan verir. Müasir elmdə relyefi xarakterizə edən morfometrik parametrlər CİS texnologiyalarından istifadə etməklə müəyyən edilir. Məqalədə rastr formatında təqdim olunan xəritələr tədqiq olunan ərazinin relyefinin dəqiq təsvirini yaradır, relyefin xüsusiyyətlərini müqayisə və təhlil edilir, riskləri və insan həyatı üçün potensial təhlükəli olan ərazilər müəyyənləşdirilir. Kiçik Qafqazın şimal-şərq yamacın da CİS texnologiyalarının geniş tətbiqi ilə morfometrik analizi relyefinin növlərinin əsas kəmiyyət parametrlərini müəyyən etdməyə imkan verir, bu da öz sirasında imkan yaradır ki, tədqiqat zonasında səthin həddindən də qeyri-bərabər və ya daha dəqiq təfərrüat tələb olunur. Təqdim olunan xəritələr həmçinin ərazinin səthi axıntılarının istiqamətlərini və yerin cazibə qüvvəsinin təsiri olan sürüşmələrin mümkün hərəkətlərini təhlil etməyə imkan verir.
在地貌学中，形态计量分析是最广泛使用的风险综合评估方法之一。通过对地形地貌的分析，可以降低地形地貌的风险。现代榆树的形态学参数来自独联体的技术。xəritələ təqalədəsvirini dəqiq təsvirini dəqiq təsvirini of the relyef of the tədqiqed ərazinin, xüsusiyyətələrini xüsusiyyətələrini müqayisə və təhlil, riskləri və human həyatı üçün potensial təhlükəli ərazilər müəyənləşdirdir.形态计量分析与广泛的CIS texnologiyas在小Qafqazim东北坡允许分析的releefin növlərinin əsas kəmiyyət parametrlərini müəyyən etdməyə的主要参数、这反过来又创造了可能性，在tədqiqat区，səthin həddindən də qeyri-bərabərə və或更多dəqiq təfərrüat tələb olun olun。The presented xəritərəmçinin ərazin səthi axıntılarının istiqamətərini səthi axıntılarını istiqamətərini və yer yer cazibə qüvvəsinin təsiri olan sürüşmələrin mümkün hərəkəlrinizi təhlil etməyə.
{"title":"RELEYFİN MORFOMETRİK ANALİZİNDƏ CIS TEXNOLOGIYALARINDAN İSTİFADƏ (Kiçik Qafqazın Azərbaycan daxilində şimal-şərq yamacının timsalında)","authors":"S.A. Məmiyeva","doi":"10.59423/gnr.2023.36.53.004","DOIUrl":"https://doi.org/10.59423/gnr.2023.36.53.004","url":null,"abstract":"Geomorfologiyada relyefin ətraflı tədqiqində morfometrik analiz ən çox istifadə edilən metodlardandır. Relyefdə riskin obyektlərinin və subyektlərinin tədqiqi əhalinin sosial-iqtisadi və mədəni fəaliyyəti üçün təhlükə dərəcəsini azaltmağa imkan verir. Müasir elmdə relyefi xarakterizə edən morfometrik parametrlər CİS texnologiyalarından istifadə etməklə müəyyən edilir. Məqalədə rastr formatında təqdim olunan xəritələr tədqiq olunan ərazinin relyefinin dəqiq təsvirini yaradır, relyefin xüsusiyyətlərini müqayisə və təhlil edilir, riskləri və insan həyatı üçün potensial təhlükəli olan ərazilər müəyyənləşdirilir. Kiçik Qafqazın şimal-şərq yamacın da CİS texnologiyalarının geniş tətbiqi ilə morfometrik analizi relyefinin növlərinin əsas kəmiyyət parametrlərini müəyyən etdməyə imkan verir, bu da öz sirasında imkan yaradır ki, tədqiqat zonasında səthin həddindən də qeyri-bərabər və ya daha dəqiq təfərrüat tələb olunur. Təqdim olunan xəritələr həmçinin ərazinin səthi axıntılarının istiqamətlərini və yerin cazibə qüvvəsinin təsiri olan sürüşmələrin mümkün hərəkətlərini təhlil etməyə imkan verir.","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-02-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139818852","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2024-02-01DOI: 10.59423/gnr.2023.46.35.008
S.M. Abbasova
Məqalədə Kiçik Qafqazın şimal-şərq yamacı landşaftlarının transformasiyasına maldarlığın təsiri xüsusiyyətlərinin qiymətləndirilməsi məqsədilə aparılmış tədqiqatların nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, burada geokomplekslərlə insanların təsərrüfat və həyat fəaliyyəti arasındakı münasibət və onların qarşılıqlı təsiri xeyli mürəkkəbliyi ilə səciyyələnməsi şərh olunmuşdur. Heyvanların sayının ilbəil artması, otlaqlardan sistemsiz istifadə olunması, son illər iqlimin quru və isti keçməsi, otlaqlarda yaxşılaşdırma tədbirlərinin aparılmaması və sairə amillər heyvandarlığın, xüsusən qoyunçuluğun inkişafı üçün mühüm rol oynayan yay və qış otlaqlarının eroziyaya və səhralaşmaya uğramasına səbəb olması haqqında məlumatlar geniş yer alır. Landşaftların transformasiyasına daha çox təsir göstərən başlıca amil tədqiqat ərazisində maldarlığın inkişafı ilə bağlı yeni istehsal iqtisadiyyatına keçildiyi dövrdə insanların təbiətə təsirinin güclənməsi və yeni təbii-antropogen landşaftların formalaşması, maldarlığın inkişafı istiqamətində yeni otlaq sahələri üçün meşələrin qırılması və məhv edilməsi, bunun da yaşıllığın, oksigen təbəqəsinin azalmasına gətirib çıxarması təhlil olunur. Ərazidə dağ-çəmən zonasında mal-qaranın nizamsız, normadan artıq və qeyri fəsli otarılması həmin zonada torpaqların eroziyaya uğramasına səbəb olması, bitki örtüyünün sıxlığının itirilməsi haqqında, torpaqəmələgəlmə prosesində, torpaq çürüntüsünün formalaşmasında və torpaqların eroziyadan mühafizə olunmasında çəmən bitkilərinin çox böyük rolu olduğu şərh edilir.
Məqalədə Kiçik Qafqazın şimal-şərq slope landshafts transformasiyasına maldarlık təsiri xüsiyyətlərinin qiymətləndirilməsi məqsədilə aparə aparılmış tədqiqatları nəticəsində müəyən edilmişdir、在这里，地理复合体与人们的生活习惯及其生活环境之间存在着联系。牲畜数量的增加、草原利用的不系统、近年来气候干燥、没有采取草原改良措施等都是造成畜牧业发展的原因、xüsusən qoyunçğuğuğu发展的重要作用，为春季和冬季草原的侵蚀和硅化的侵蚀和səhralaşılması səbəbası haqqında məlumats的广泛覆盖发挥了重要作用。在向新的农业经济过渡期间，与该地区行政管理不善有关的人类对农业的影响加强，新的医疗--人类活动土地正式形成，这是对土地丘陵变化影响较大的主要因素、在开发新的草原地区时，分布不当的发展特点是折断橡树和刈割橡树，导致衰老和氧基因 təbəqəsinin的减少。山地-çəmən 区土地的无节制、超常规耕作是造成该区土壤侵蚀、植被健康遭到破坏的原因、事实证明，çəmən植物在torpaqəmələgəlməmə过程中，在形成torpaq腐烂和封闭torpaq免受侵蚀的过程中起着非常重要的作用。
{"title":"KİÇİK QAFQAZIN ŞİMAL – ŞƏRQ YAMACI LANDŞAFTLARININ TRANSFORMASİYASINA MALDARLIĞIN TƏSİRİ","authors":"S.M. Abbasova","doi":"10.59423/gnr.2023.46.35.008","DOIUrl":"https://doi.org/10.59423/gnr.2023.46.35.008","url":null,"abstract":"Məqalədə Kiçik Qafqazın şimal-şərq yamacı landşaftlarının transformasiyasına maldarlığın təsiri xüsusiyyətlərinin qiymətləndirilməsi məqsədilə aparılmış tədqiqatların nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, burada geokomplekslərlə insanların təsərrüfat və həyat fəaliyyəti arasındakı münasibət və onların qarşılıqlı təsiri xeyli mürəkkəbliyi ilə səciyyələnməsi şərh olunmuşdur. Heyvanların sayının ilbəil artması, otlaqlardan sistemsiz istifadə olunması, son illər iqlimin quru və isti keçməsi, otlaqlarda yaxşılaşdırma tədbirlərinin aparılmaması və sairə amillər heyvandarlığın, xüsusən qoyunçuluğun inkişafı üçün mühüm rol oynayan yay və qış otlaqlarının eroziyaya və səhralaşmaya uğramasına səbəb olması haqqında məlumatlar geniş yer alır. Landşaftların transformasiyasına daha çox təsir göstərən başlıca amil tədqiqat ərazisində maldarlığın inkişafı ilə bağlı yeni istehsal iqtisadiyyatına keçildiyi dövrdə insanların təbiətə təsirinin güclənməsi və yeni təbii-antropogen landşaftların formalaşması, maldarlığın inkişafı istiqamətində yeni otlaq sahələri üçün meşələrin qırılması və məhv edilməsi, bunun da yaşıllığın, oksigen təbəqəsinin azalmasına gətirib çıxarması təhlil olunur. Ərazidə dağ-çəmən zonasında mal-qaranın nizamsız, normadan artıq və qeyri fəsli otarılması həmin zonada torpaqların eroziyaya uğramasına səbəb olması, bitki örtüyünün sıxlığının itirilməsi haqqında, torpaqəmələgəlmə prosesində, torpaq çürüntüsünün formalaşmasında və torpaqların eroziyadan mühafizə olunmasında çəmən bitkilərinin çox böyük rolu olduğu şərh edilir.","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-02-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139823139","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2024-02-01DOI: 10.59423/gnr.2023.47.24.006
L.P. İbrahimova
Məqalədə Naxçıvan MR ərazisində yayılmış landşaftları, onlarda transformasiya prosesini intensivləşdirən səbəbləri, həmçinin nəticələri təhlil edilmişdir. Landşaftların transformasiyası həm təbii, həm də antropogen təsirlər nəticəsində baş verir. Onların intensivliyi geosistemlərdə landşaftlarda geri dönməyən dəyişikliklər yarada bilir. Tədqiqat zamanı müasir metodlardan istifadə edilmişdir. Landsat 5, 8 və 9 peykinin məlumatları emal edilmiş və nəticələr müqayisə edilmişdir. Bitki örtüyünü öyrənmək və müqayisə etmək üçün SAV və NDV indeksindən, su örtüyünü təhlil etmək üçün NDW və NDM indeksindən istifadə edilmişdir. Landsat 5 peykinin 1987-ci ilə aid olan, Landsat 8 və 9 peykinin 2022-ci ilə aid olan şəkilləri emal edilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, antropogen və təbii təsirlər nəticəsində landşaftın komponentləri dəyişilmişdir. Su hövzələrində suyun səviyyəsi azalmış, sahəsi kiçilmiş, bitki ilə örtülmə dərəcəsi zəifləmişdir. Həmçinin rütubətlilik aşağı düşmüşdür. SAV indeksinin mənfi qiymət aldığı ərazilərin sahəsi 91% kiçilmiş,müsbət indeksli ərazilərin sahəsi isə artmışdır. NDM indeksinin 0,2-ə qədər olduğu ərazilərin sahəsi artmış, digər indeksli ərazilərin sahəsi isə kiçilmişdir. NDW indeksinin 0,4-ə qədər olan ərazilərin sahəsi artmış, indeksin 0,4-dən yüksək olduğu ərazilərin sahəsi kiçilmişdir.
Məqalədə Naxcivan MR territory spread landshafts, intensivləşdirən səbəbləri, həmçinin nəticələri təhlililmişdir。自然和人为的影响都会造成地表的变化。这些影响的强度可导致地质系统和山体发生不可逆转的变化。调查过程中使用了现代方法。对大地遥感卫星 5 号、8 号和 9 号的信息进行了分析，并对结果进行了讨论。SAV 和 NDV 指数用于研究植被覆盖，NDW 和 NDM 指数用于研究水覆盖。对 1987-ci 年的陆地卫星 5 号图像、2022-ci 年的陆地卫星 8 号和 9 号图像进行了分析。据观察，人为和医疗影响改变了地表的组成部分。水体的水量减少了，面积缩小了，植被减少了。Həmçinin rütubətlilik 下降了。SAV 指数为 mənfi qiymət 的田块面积减少了 91%，指数为 məbət 的田块面积有所增加。NDM 指数为 0,2-ə qədər 的田块面积增加，其他指数的田块面积减少。NDW 指数为 0,4-ə qədər 的田块面积增加，指数为 0,4-dən 高的田块面积减少。
{"title":"NAXÇIVAN MR-İN TƏBİİ LANDŞAFTLARININ TRANSFORMASİYASININ SAV, NDV VƏ NDM İNDEKSLƏRİNDƏ YARATDIĞI DƏYİŞİKLİKLƏR","authors":"L.P. İbrahimova","doi":"10.59423/gnr.2023.47.24.006","DOIUrl":"https://doi.org/10.59423/gnr.2023.47.24.006","url":null,"abstract":"Məqalədə Naxçıvan MR ərazisində yayılmış landşaftları, onlarda transformasiya prosesini intensivləşdirən səbəbləri, həmçinin nəticələri təhlil edilmişdir. Landşaftların transformasiyası həm təbii, həm də antropogen təsirlər nəticəsində baş verir. Onların intensivliyi geosistemlərdə landşaftlarda geri dönməyən dəyişikliklər yarada bilir. Tədqiqat zamanı müasir metodlardan istifadə edilmişdir. Landsat 5, 8 və 9 peykinin məlumatları emal edilmiş və nəticələr müqayisə edilmişdir. Bitki örtüyünü öyrənmək və müqayisə etmək üçün SAV və NDV indeksindən, su örtüyünü təhlil etmək üçün NDW və NDM indeksindən istifadə edilmişdir. Landsat 5 peykinin 1987-ci ilə aid olan, Landsat 8 və 9 peykinin 2022-ci ilə aid olan şəkilləri emal edilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, antropogen və təbii təsirlər nəticəsində landşaftın komponentləri dəyişilmişdir. Su hövzələrində suyun səviyyəsi azalmış, sahəsi kiçilmiş, bitki ilə örtülmə dərəcəsi zəifləmişdir. Həmçinin rütubətlilik aşağı düşmüşdür. SAV indeksinin mənfi qiymət aldığı ərazilərin sahəsi 91% kiçilmiş,müsbət indeksli ərazilərin sahəsi isə artmışdır. NDM indeksinin 0,2-ə qədər olduğu ərazilərin sahəsi artmış, digər indeksli ərazilərin sahəsi isə kiçilmişdir. NDW indeksinin 0,4-ə qədər olan ərazilərin sahəsi artmış, indeksin 0,4-dən yüksək olduğu ərazilərin sahəsi kiçilmişdir.","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-02-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139833171","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2024-02-01DOI: 10.59423/gnr.2023.26.69.002
Ə. Məmmədov, A.Ə. Bayramov, E.B. Cavadzadə, C.H. Hüseynov
Məqalə Türyançayın su ehtiyatının intiqrəolunmuş istifadəsi ilə bağlı təklif edilmiş layihə həllərinə həsr olunmuşdur. Son illərdə baş verən iqlim dəyişmələrinin (havanın temperaturunun artması və yağıntıların, xüsusən də qar ehtiyatının getdikcə azalması) regional təsirləri (çayların və bulaqların qida rejimində dəyişmələr) özünü daha çox içməli su təchizatında və suvarmada yaranan problemlərin artmasıyla hiss etdirir. Çay hövzəsində yerləşən yaşayış məntəqələrinin mərkəzləşdirilmiş su təchizatı sisteminin olmaması və su təminatının zəif olması regionda kiçik sənaye sahələrinin yaradılması üçün ciddi problemlər yaradır. Cayın yuxarı axarında, 400-600 m mütləq səviyyələr arasında yerləşən 30 min hektara qədər münbit torpaq sahələri hal-hazırda əsasən dəmyə şəraitində əkib-becərilir. Ərazinin torpaq fondu və aqroiqlim şəraiti intensiv bağçılığın inkişaf etdiriməsi üçün geniş imkanlar yaradır. Lakin su çatışmazlığı bu imkanlardan yetərincə istifadəni məhdudlaşdırır. Türyan çayının axım rejimi tənzimlənmədiyi üçün onun su və hidroenerji ehtiyatından səmərəli istifadə olunmur.
Məqalə Türyançayın water supply intiqrəolunmuş istifadəsi ilə bağlı təklifılmış layihə həllərinə həsr olunmuşdur.最近的气候变化（气温升高，降水量减少，xüsusən də qə qar ehtiyatının getdikcə decrease）（dəyişmələr in the food regime of teas and bulaqların qida regime）使该地区的təsirləri感受到饮用水təchizatında və suvarmada问题的增加。茶区缺乏市政供水系统，供水条件差，给该地区小型餐饮区的创建带来了严重问题。在该地区的上部，位于 modləq səviyyələr 400-600 米之间的 30 公顷至 30 公顷的 munbit torpaq 田目前正在耕种。这里的地形和气候条件为发展集约型葡萄栽培创造了广阔的空间。然而，水资源的冲突使得这些机会没有得到充分利用。由于图里扬河的流量没有得到控制，因此无法利用其水力资源。
{"title":"TÜRYANÇAYIN SU EHTİYATINDAN SƏMƏRƏLİ İSTİFADƏNİN HƏLL VARİANTLARI","authors":"Ə. Məmmədov, A.Ə. Bayramov, E.B. Cavadzadə, C.H. Hüseynov","doi":"10.59423/gnr.2023.26.69.002","DOIUrl":"https://doi.org/10.59423/gnr.2023.26.69.002","url":null,"abstract":"Məqalə Türyançayın su ehtiyatının intiqrəolunmuş istifadəsi ilə bağlı təklif edilmiş layihə həllərinə həsr olunmuşdur. Son illərdə baş verən iqlim dəyişmələrinin (havanın temperaturunun artması və yağıntıların, xüsusən də qar ehtiyatının getdikcə azalması) regional təsirləri (çayların və bulaqların qida rejimində dəyişmələr) özünü daha çox içməli su təchizatında və suvarmada yaranan problemlərin artmasıyla hiss etdirir. Çay hövzəsində yerləşən yaşayış məntəqələrinin mərkəzləşdirilmiş su təchizatı sisteminin olmaması və su təminatının zəif olması regionda kiçik sənaye sahələrinin yaradılması üçün ciddi problemlər yaradır. Cayın yuxarı axarında, 400-600 m mütləq səviyyələr arasında yerləşən 30 min hektara qədər münbit torpaq sahələri hal-hazırda əsasən dəmyə şəraitində əkib-becərilir. Ərazinin torpaq fondu və aqroiqlim şəraiti intensiv bağçılığın inkişaf etdiriməsi üçün geniş imkanlar yaradır. Lakin su çatışmazlığı bu imkanlardan yetərincə istifadəni məhdudlaşdırır. Türyan çayının axım rejimi tənzimlənmədiyi üçün onun su və hidroenerji ehtiyatından səmərəli istifadə olunmur.","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-02-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139878695","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2024-02-01DOI: 10.59423/gnr.2023.36.53.004
S.A. Məmiyeva
Geomorfologiyada relyefin ətraflı tədqiqində morfometrik analiz ən çox istifadə edilən metodlardandır. Relyefdə riskin obyektlərinin və subyektlərinin tədqiqi əhalinin sosial-iqtisadi və mədəni fəaliyyəti üçün təhlükə dərəcəsini azaltmağa imkan verir. Müasir elmdə relyefi xarakterizə edən morfometrik parametrlər CİS texnologiyalarından istifadə etməklə müəyyən edilir. Məqalədə rastr formatında təqdim olunan xəritələr tədqiq olunan ərazinin relyefinin dəqiq təsvirini yaradır, relyefin xüsusiyyətlərini müqayisə və təhlil edilir, riskləri və insan həyatı üçün potensial təhlükəli olan ərazilər müəyyənləşdirilir. Kiçik Qafqazın şimal-şərq yamacın da CİS texnologiyalarının geniş tətbiqi ilə morfometrik analizi relyefinin növlərinin əsas kəmiyyət parametrlərini müəyyən etdməyə imkan verir, bu da öz sirasında imkan yaradır ki, tədqiqat zonasında səthin həddindən də qeyri-bərabər və ya daha dəqiq təfərrüat tələb olunur. Təqdim olunan xəritələr həmçinin ərazinin səthi axıntılarının istiqamətlərini və yerin cazibə qüvvəsinin təsiri olan sürüşmələrin mümkün hərəkətlərini təhlil etməyə imkan verir.
在地貌学中，形态计量分析是风险综合研究中使用最广泛的方法之一。通过对地形地貌的分析，可以降低地形地貌的风险。现代榆树的形态参数来自独联体国家的技术。xəritələ təqalədəsvirini dəqiq təsvirini dəqiq təsvirini of the relyef of the tədqiqed ərazinin, xüsusiyyətələrini xüsusiyyətələrini müqayisə və təhlil, riskləri və human həyatı üçün potensial təhlükəli ərazilər müəyənləşdirdir.形态计量分析与广泛的CIS texnologiyas在小Qafqazim东北坡允许分析的releefin növlərinin əsas kəmiyyət parametrlərini müəyyən etdməyə的主要参数、这反过来又创造了可能性，在tədqiqat区，səthin həddindən də qeyri-bərabərə və或更多dəqiq təfərrüat tələb olun olun。The presented xəritərəmçinin ərazin səthi axıntılarının istiqamətərini səthi axıntılarını istiqamətərini və yer yer cazibə qüvvəsinin təsiri olan sürüşmələrin mümkün hərəkətərini təhlil etməyə.
{"title":"RELEYFİN MORFOMETRİK ANALİZİNDƏ CIS TEXNOLOGIYALARINDAN İSTİFADƏ (Kiçik Qafqazın Azərbaycan daxilində şimal-şərq yamacının timsalında)","authors":"S.A. Məmiyeva","doi":"10.59423/gnr.2023.36.53.004","DOIUrl":"https://doi.org/10.59423/gnr.2023.36.53.004","url":null,"abstract":"Geomorfologiyada relyefin ətraflı tədqiqində morfometrik analiz ən çox istifadə edilən metodlardandır. Relyefdə riskin obyektlərinin və subyektlərinin tədqiqi əhalinin sosial-iqtisadi və mədəni fəaliyyəti üçün təhlükə dərəcəsini azaltmağa imkan verir. Müasir elmdə relyefi xarakterizə edən morfometrik parametrlər CİS texnologiyalarından istifadə etməklə müəyyən edilir. Məqalədə rastr formatında təqdim olunan xəritələr tədqiq olunan ərazinin relyefinin dəqiq təsvirini yaradır, relyefin xüsusiyyətlərini müqayisə və təhlil edilir, riskləri və insan həyatı üçün potensial təhlükəli olan ərazilər müəyyənləşdirilir. Kiçik Qafqazın şimal-şərq yamacın da CİS texnologiyalarının geniş tətbiqi ilə morfometrik analizi relyefinin növlərinin əsas kəmiyyət parametrlərini müəyyən etdməyə imkan verir, bu da öz sirasında imkan yaradır ki, tədqiqat zonasında səthin həddindən də qeyri-bərabər və ya daha dəqiq təfərrüat tələb olunur. Təqdim olunan xəritələr həmçinin ərazinin səthi axıntılarının istiqamətlərini və yerin cazibə qüvvəsinin təsiri olan sürüşmələrin mümkün hərəkətlərini təhlil etməyə imkan verir.","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-02-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139878743","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2024-02-01DOI: 10.59423/gnr.2023.46.35.008
S.M. Abbasova
Məqalədə Kiçik Qafqazın şimal-şərq yamacı landşaftlarının transformasiyasına maldarlığın təsiri xüsusiyyətlərinin qiymətləndirilməsi məqsədilə aparılmış tədqiqatların nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, burada geokomplekslərlə insanların təsərrüfat və həyat fəaliyyəti arasındakı münasibət və onların qarşılıqlı təsiri xeyli mürəkkəbliyi ilə səciyyələnməsi şərh olunmuşdur. Heyvanların sayının ilbəil artması, otlaqlardan sistemsiz istifadə olunması, son illər iqlimin quru və isti keçməsi, otlaqlarda yaxşılaşdırma tədbirlərinin aparılmaması və sairə amillər heyvandarlığın, xüsusən qoyunçuluğun inkişafı üçün mühüm rol oynayan yay və qış otlaqlarının eroziyaya və səhralaşmaya uğramasına səbəb olması haqqında məlumatlar geniş yer alır. Landşaftların transformasiyasına daha çox təsir göstərən başlıca amil tədqiqat ərazisində maldarlığın inkişafı ilə bağlı yeni istehsal iqtisadiyyatına keçildiyi dövrdə insanların təbiətə təsirinin güclənməsi və yeni təbii-antropogen landşaftların formalaşması, maldarlığın inkişafı istiqamətində yeni otlaq sahələri üçün meşələrin qırılması və məhv edilməsi, bunun da yaşıllığın, oksigen təbəqəsinin azalmasına gətirib çıxarması təhlil olunur. Ərazidə dağ-çəmən zonasında mal-qaranın nizamsız, normadan artıq və qeyri fəsli otarılması həmin zonada torpaqların eroziyaya uğramasına səbəb olması, bitki örtüyünün sıxlığının itirilməsi haqqında, torpaqəmələgəlmə prosesində, torpaq çürüntüsünün formalaşmasında və torpaqların eroziyadan mühafizə olunmasında çəmən bitkilərinin çox böyük rolu olduğu şərh edilir.
Məqalədə Kiçik Qafqazın şimal-şərq slope landshafts transformasiyasına maldarlık təsiri xüsiyyətlərinin qiymətləndirilməsi məqsədilə aparə aparılmış tədqiqatları nəticəsində müəyən edilmişdir、在这里，地理复合体与人们的生活习惯及其生活方式之间存在着联系。牲畜数量的增加、草原利用的不系统、近年来气候干燥、没有采取草原改良措施等都是造成畜牧业发展的原因、xüsusən qoyunçğuğuğu发展的重要作用，为春季和冬季草原的侵蚀和硅化的侵蚀和səhralaşılması səbəbası haqqında məlumats的广泛覆盖发挥了重要作用。在向新的农业经济过渡期间，与该地区行政管理不善有关的人类对农业的影响加强，新的医疗--人类活动土地正式形成，这是对土地丘陵变化影响较大的主要因素、在开发新的草原地区时，分布不当的发展特点是折断橡树和刈割橡树，导致衰老和氧基因 təbəqəsinin的减少。山地-çəmən 区土地的无节制、超常规耕作是造成该区土壤侵蚀、植被健康遭到破坏的原因、事实证明，çəmən植物在torpaqəmələgəlməmə过程中，在形成torpaq腐烂和封闭torpaq免受侵蚀的过程中起着非常重要的作用。
{"title":"KİÇİK QAFQAZIN ŞİMAL – ŞƏRQ YAMACI LANDŞAFTLARININ TRANSFORMASİYASINA MALDARLIĞIN TƏSİRİ","authors":"S.M. Abbasova","doi":"10.59423/gnr.2023.46.35.008","DOIUrl":"https://doi.org/10.59423/gnr.2023.46.35.008","url":null,"abstract":"Məqalədə Kiçik Qafqazın şimal-şərq yamacı landşaftlarının transformasiyasına maldarlığın təsiri xüsusiyyətlərinin qiymətləndirilməsi məqsədilə aparılmış tədqiqatların nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, burada geokomplekslərlə insanların təsərrüfat və həyat fəaliyyəti arasındakı münasibət və onların qarşılıqlı təsiri xeyli mürəkkəbliyi ilə səciyyələnməsi şərh olunmuşdur. Heyvanların sayının ilbəil artması, otlaqlardan sistemsiz istifadə olunması, son illər iqlimin quru və isti keçməsi, otlaqlarda yaxşılaşdırma tədbirlərinin aparılmaması və sairə amillər heyvandarlığın, xüsusən qoyunçuluğun inkişafı üçün mühüm rol oynayan yay və qış otlaqlarının eroziyaya və səhralaşmaya uğramasına səbəb olması haqqında məlumatlar geniş yer alır. Landşaftların transformasiyasına daha çox təsir göstərən başlıca amil tədqiqat ərazisində maldarlığın inkişafı ilə bağlı yeni istehsal iqtisadiyyatına keçildiyi dövrdə insanların təbiətə təsirinin güclənməsi və yeni təbii-antropogen landşaftların formalaşması, maldarlığın inkişafı istiqamətində yeni otlaq sahələri üçün meşələrin qırılması və məhv edilməsi, bunun da yaşıllığın, oksigen təbəqəsinin azalmasına gətirib çıxarması təhlil olunur. Ərazidə dağ-çəmən zonasında mal-qaranın nizamsız, normadan artıq və qeyri fəsli otarılması həmin zonada torpaqların eroziyaya uğramasına səbəb olması, bitki örtüyünün sıxlığının itirilməsi haqqında, torpaqəmələgəlmə prosesində, torpaq çürüntüsünün formalaşmasında və torpaqların eroziyadan mühafizə olunmasında çəmən bitkilərinin çox böyük rolu olduğu şərh edilir.","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-02-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139882936","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2024-02-01DOI: 10.59423/gnr.2023.24.76.015
A.T. Haqverdiyev, B.B. Kərimov
Coğrafiya elmin tarixini bilmədən, onun keçdiyi yollar haqqında məlumatları əldə etmədən gələcəyi müəyyənləşdirmək mümkün deyil. Elmin öncəki tarixinin tədqiqi və dərindən təhlili isə keçmişlə müasir dövrü bağlayan körpüdür. Bu baxımdan məqalədə, XX əsrin əvvəllərinə qədər Azərbaycan ərazisinin coğrafiyasının öyrənilmə tarixinə, coğrafi şəraitin təkamülünə, ölkəmiz haqqında klassik fikirlərin tarixinə dair məqsədli və xüsusi tədqiqatlar və təhlillər aparılmamışdır. Bu gün respublikada əldə edilmiş elmi-texniki nailiyyətlərə, coğrafiya elminin dinamik inkişaf tarixinə nəzər salmaqla onun hansı bəsit təsəvvürlərdən başlayaraq fоrmalaşmasını, indiki kosmik və konstruktiv səviyyəyə çatması və həyatımızda qlobal və ekoantropogen problemlərin həllində mühüm rol oynamasını təsəvvür etmək çətin deyil. Azərbaycanda coğrafiya elminin inkişafında iştirak etmiş digər elmlərin nümayəndələri də öz tətbiqi və nəzəri töhfələrini bu və ya digər dərəcədə vermişlər ki, bütün bunlar əsərdə sistemli şəkildə təhlil edilərək şərh edilmişdir.
要了解地理科学的历史，要了解地理科学的旅行方式，要了解地理学的历史，是不可能的。Tədqiqi vədərindən təhlili是连接过去和现在的障眼法。从这个角度来看，məqalədəməqsədli və xüsusi tədqiqatlar və təhlillər关于Azərbaycan土地地理的历史，地理shərait的təkamülünə，关于我们国家的古典思想的历史都没有进行。今天，随着elmi-textniki nailiyyəyətlərə，地理手工艺品的动态发展史，其fоrmalaşılması通过从hansı bəsit təsəvəvürlərdən开始、təsəvvvür etmək çətin deyilək təsəvvvür etmək çətin deyilək təsəvvvvək təsəvvvvək çətin deyil.其他参与阿兹巴依坎达地理学发展的学者也在这一领域或其他领域提出了自己的观点，并对这些观点进行了系统的分析。
{"title":"COĞRAFİ FİKİR TARİXİ VƏ TOPONİMİKA ELMİNİN NAİLİYYƏTLƏRİ HAQQINDA TƏHLİL","authors":"A.T. Haqverdiyev, B.B. Kərimov","doi":"10.59423/gnr.2023.24.76.015","DOIUrl":"https://doi.org/10.59423/gnr.2023.24.76.015","url":null,"abstract":"Coğrafiya elmin tarixini bilmədən, onun keçdiyi yollar haqqında məlumatları əldə etmədən gələcəyi müəyyənləşdirmək mümkün deyil. Elmin öncəki tarixinin tədqiqi və dərindən təhlili isə keçmişlə müasir dövrü bağlayan körpüdür. Bu baxımdan məqalədə, XX əsrin əvvəllərinə qədər Azərbaycan ərazisinin coğrafiyasının öyrənilmə tarixinə, coğrafi şəraitin təkamülünə, ölkəmiz haqqında klassik fikirlərin tarixinə dair məqsədli və xüsusi tədqiqatlar və təhlillər aparılmamışdır. Bu gün respublikada əldə edilmiş elmi-texniki nailiyyətlərə, coğrafiya elminin dinamik inkişaf tarixinə nəzər salmaqla onun hansı bəsit təsəvvürlərdən başlayaraq fоrmalaşmasını, indiki kosmik və konstruktiv səviyyəyə çatması və həyatımızda qlobal və ekoantropogen problemlərin həllində mühüm rol oynamasını təsəvvür etmək çətin deyil. Azərbaycanda coğrafiya elminin inkişafında iştirak etmiş digər elmlərin nümayəndələri də öz tətbiqi və nəzəri töhfələrini bu və ya digər dərəcədə vermişlər ki, bütün bunlar əsərdə sistemli şəkildə təhlil edilərək şərh edilmişdir.","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-02-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139885634","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2024-02-01DOI: 10.59423/gnr.2023.20.44.009
N.K. Abdullayeva
Məlumdur ki, son illərdə paytaxt və ətraf bölgələrdə yaranan ekoloji problemlərin böyük bir qismi tikinti materialları sənayesinin sürətlə inkişafı ilə əlaqədardır. Son 20 ildə respublikada artan tikinti-quruculuq işləri tikinti materialı istehlakını artırmaqla daha çox tikinti materialı xammalının hasilat və emalına gətirib çıxardıb. Əlbəttə, tikinti materialı xammalının hasilat və emalının artması ətraf aləmin daha çox çirklənməsi deməkdir. Eyni zamanda hasilat və emaldakı artım xammal ehtiyatların daha tez tükənəcəyi ilə əlaqədar narahatlıqların yaranmasına səbəb olub. Bu məqsədlə məqalədə Bakı və Abşeron-Xızı iqtisadi rayonlarında tikinti materialları sənayesinin inkişaf etdirilməsinin perspektiv istiqamətləri və ətraf mühitin mühafizəsi məsələləri təhlil edilmişdir. İlk növbədə hər iki iqtisadi rayonda tikinti materialları sənayesinin inkişafına və ətraf mühitin çirklənməsinə təsir göstərən təbii və iqtisadi amillər öyrənilmişdir. Regionda tikinti materialları sənayesinin müasir vəziyyəti, perspektivləri və ətraf mühitin mühafizəsi məsələləri statistik və elmi materiallar əsasında təhlil edilmişdir.
据了解，在过去的illərdə paytaxt və ətrafır bölgelerələrdə 造成的生态问题，这样的生态问题的很大一部分是与发展有关的洗涤剂材料sənayesinin sürətlə inkişafı ilə əlaqədə。在过去的 20 年中，共和国的 tikinti-quruculuq 企业数量不断增加，对 tikinti 材料的需求也随之增加，更多 tikinti 材料的收获和消耗也随之增加。同时，产量的增加和消耗量的增加会导致材料供应的更快消耗和相关问题的产生。 本研究分析了巴基和阿比让经济区消毒材料工业的发展前景。首先，分析了这两个经济区消毒材料行业的发展和环境污染情况。在统计和信息资料的基础上，分析了该地区消毒材料工业的现状、前景和未来。
{"title":"DÖVLƏT PROQRAMLARINDA TİKİNTİ MATERİALLARI SƏNAYESİNİN İNKİŞAF ETDİRİLMƏSİNİN PERSPEKTİVLİYİ VƏ ƏTRAF MÜHİTİN MÜHAFİZƏSİ MƏSƏLƏLƏRİNİN ƏSASLANDIRILMASI","authors":"N.K. Abdullayeva","doi":"10.59423/gnr.2023.20.44.009","DOIUrl":"https://doi.org/10.59423/gnr.2023.20.44.009","url":null,"abstract":"Məlumdur ki, son illərdə paytaxt və ətraf bölgələrdə yaranan ekoloji problemlərin böyük bir qismi tikinti materialları sənayesinin sürətlə inkişafı ilə əlaqədardır. Son 20 ildə respublikada artan tikinti-quruculuq işləri tikinti materialı istehlakını artırmaqla daha çox tikinti materialı xammalının hasilat və emalına gətirib çıxardıb. Əlbəttə, tikinti materialı xammalının hasilat və emalının artması ətraf aləmin daha çox çirklənməsi deməkdir. Eyni zamanda hasilat və emaldakı artım xammal ehtiyatların daha tez tükənəcəyi ilə əlaqədar narahatlıqların yaranmasına səbəb olub. Bu məqsədlə məqalədə Bakı və Abşeron-Xızı iqtisadi rayonlarında tikinti materialları sənayesinin inkişaf etdirilməsinin perspektiv istiqamətləri və ətraf mühitin mühafizəsi məsələləri təhlil edilmişdir. İlk növbədə hər iki iqtisadi rayonda tikinti materialları sənayesinin inkişafına və ətraf mühitin çirklənməsinə təsir göstərən təbii və iqtisadi amillər öyrənilmişdir. Regionda tikinti materialları sənayesinin müasir vəziyyəti, perspektivləri və ətraf mühitin mühafizəsi məsələləri statistik və elmi materiallar əsasında təhlil edilmişdir.","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-02-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139891980","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2024-02-01DOI: 10.59423/gnr.2023.58.98.011
S.Y. Quliyeva, G. Məmmədova
Turizmin inkişafında rekreasiya resurslarının rolu və əhəmiyyəti olduqca böyükdür. Bu səbəbdən də hər hansı bir ərazinin rekreasiya potensialından istifadə etmək məqsədi ilə həmin regionun rekreasiya və turizm ehtiyatlarının öyrənilməsi və qiymətləndirilməsi çox aktual hesab olunur. Turizm-rekreasiya ehtiyatlarının səmərəli təşkili, mənimsənilməsi və istifadə perspektivləri ərazinin təbii şəraitinin daha dərindən və hərtərəfli öyrənilməsini önə çəkir. Məqalədə Böyük Qafqazın cənub yamacının turizm-rekreasiya potensialına təsir edən əsas təbii amillər araşdırılmışdır. Tədqiqat ərazisində təbii rekrerasiya resurslarına əlverişli təbii şərait və iqlimin, landşaftın, hidroqfrafik şəbəkənin inkişafı, təbiət abidələrinin cazibədarlığı, əlverişli ekoloji mühit aid edilir. Qeyd edək ki, Böyük Qafqazın cənub yamacının tədqiq olunan hissəsi turizm rekreasiya potensialına birbaşa təsir edən zəngin təbiət abidələrinə malik olsa da, bəzən təbii şərait burada turizmin inkişafına mənfi təsir göstərə bilir.
娱乐设施在旅游业发展中的作用和重要性非常高。In this səbəbdən də hər hə hansı a ərazinin recreational potential of a region to benefit from the recreational potential of the region's recreational and tourism opportunities to be learnt and qiymətləndirilməsi qiymətləndirilməsi çox aktual hesab olun olun.Səmərəli təşkili, mənimsənilməsi və istifadə perspectivləri səmərəli təşkili, mənimsənilməsi və istifadə perspectivləri ərazinin təbii şəraitin more dərində və hərtərəfli öyrənilməsini önə çəkəkir.Məqalədə Böyük Qafqazın cənub slope of the tourism-recreation potential of the slope is investigated.Tədqiqat ərazisində təbii rekrerasiya resursursə favourable təbii şərait və iqlimin, landshaft, hydrographic şəbəkənin development, attractiveness of təbiət monuments, favourable ecological environment are considered.值得注意的是，尽管大卡夫卡兹的 cənub 坡的 tədqiqed 部分具有巨大的旅游休闲潜力，但有时自然环境会对这里的旅游业发展产生负面影响。
{"title":"BÖYÜK QAFQAZIN CƏNUB YAMACININ TURİZM-REKREASİYA POTENSİALINA TƏSİR EDƏN TƏBİİ AMİLLƏR (MAZIMÇAY VƏ ŞİNÇAY ÇAYLARI ARASI)","authors":"S.Y. Quliyeva, G. Məmmədova","doi":"10.59423/gnr.2023.58.98.011","DOIUrl":"https://doi.org/10.59423/gnr.2023.58.98.011","url":null,"abstract":"Turizmin inkişafında rekreasiya resurslarının rolu və əhəmiyyəti olduqca böyükdür. Bu səbəbdən də hər hansı bir ərazinin rekreasiya potensialından istifadə etmək məqsədi ilə həmin regionun rekreasiya və turizm ehtiyatlarının öyrənilməsi və qiymətləndirilməsi çox aktual hesab olunur. Turizm-rekreasiya ehtiyatlarının səmərəli təşkili, mənimsənilməsi və istifadə perspektivləri ərazinin təbii şəraitinin daha dərindən və hərtərəfli öyrənilməsini önə çəkir. Məqalədə Böyük Qafqazın cənub yamacının turizm-rekreasiya potensialına təsir edən əsas təbii amillər araşdırılmışdır. Tədqiqat ərazisində təbii rekrerasiya resurslarına əlverişli təbii şərait və iqlimin, landşaftın, hidroqfrafik şəbəkənin inkişafı, təbiət abidələrinin cazibədarlığı, əlverişli ekoloji mühit aid edilir. Qeyd edək ki, Böyük Qafqazın cənub yamacının tədqiq olunan hissəsi turizm rekreasiya potensialına birbaşa təsir edən zəngin təbiət abidələrinə malik olsa da, bəzən təbii şərait burada turizmin inkişafına mənfi təsir göstərə bilir.","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-02-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139872744","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2024-02-01DOI: 10.59423/gnr.2023.10.20.003
C. S. Hüseynov, X.G. Şirinov
Məqalədə regional iqlim dəyişmələrinin 1991-2015-ci illərdə Kiçik Qafqaz vilayətinin cənubunda hava temperaturu rejiminə göstəridiyi təsirlər tədqiq edilmişdir. Təhlillərdə Kiçik Qafqaz dağ silsiləsinin cənubunda düzənlik, alçaqdağlıq və ortadağlıq qurşağında yerləşən 13 hidrometeoroloji stansiyanın hava temperaturunun müşahidə və peyk məlumatlarından istifadə edilmişdir. Tədqiqatda 1991-2015-ci illər üzrə hava temperaturunun orta statistik göstəriciləri 1961-1990-cı illərin (norma) eyniadlı göstəriciləri ilə müqayisə edilmişdir. Regionda iqlim dəyişmələrinin temperatur rejiminə göstərdiyi təsirlərin aylıq, fəsillik, illik xüsusiyyətləri və çoxillik dinamikası araşdırılmışdır. Təhlillər göstərir ki, regionda bütün aylarda hava temperaturu artmışdır və artımın illik göstəricisi 0.80C-ə yaxındır. İl ərzində yay fəslində daha çox artım müşahidə edilmişdir. Çoxillik ərzində bütün stansiyaların temperatur göstəricilərinin dinamikası üzrə qurulmuş trend xətləri göstərir ki, stansiyaların trendləri Styudent meyarına görə statistik əhəmiyyətliyə malikdir. Bununla yanaşı, CİS mühitində tərtib edilmiş müasir temperatur paylanması xəritə-sxemi göstərir ki, yüksəkliyə doğru havanın temperatur göstəriciləri azalır. Bu regionda hava temperaturunun tədqiqi müasir dövr üçün yenidən qurulmaqda olan regionun iqlim xüsusiyyətlərinin müəyyənləşməsində xüsusi rol oynayacaqdır. Burada hidrometeoroloji şəraitin yenidən öyrənilməsi, sosial-iqtisadi, yaşayış infrastrukturunun qurulmasında tədqiqat işinin nəticələrindən istifadə edilə bilər.
1991年至2015年的区域气候变化，Kiçik Qafqaz vilayətinínubında air temperaturu regimeə showəridiyi təsirlərə tədqiqilmişdir.Təhlillərdə Kiçik Qafqaz mountain range cənubə of düzənlik, alçaqdağlıq və ortadağlılıq qurşağı yerləşən 13 hydrometeorological stansiyanın air temperaturını müşahidə və peyk məlumatları were utilised.在研究中，1991-2015-ci 年气温的中间统计指标与 1961-1990-ci 年的相同指标（norma）进行了分析。研究了该区域气候变化的月度、季节、省域特征和动态变化。 结果表明，该地区各月气温均有所上升，各省的上升指标约为 0.80C-ə。在一年中，春季气温上升较多。根据最高气温期间所有体育场馆的气温指标动态构建的趋势 xətləri表明，根据斯蒂 芬特平方，体育场馆的趋势在统计上是显著的。另一方面，独联体地区的平均气温分布表明，气温指标向高海拔地区下降。对该地区气温的研究将对该地区气候特征的研究起到特殊作用，该地区正在进行未来重建。在这里，水文气象学可以作为一种工具，在建立基础设施的过程中对气候、社会经济、生活基础设施进行再教育。
{"title":"KİÇİK QAFQAZ VİLAYƏTİNİN CƏNUB HİSSƏSİNDƏ İQLİM DƏYİŞMƏLƏRİNİN TEMPERATUR REJİMİNƏ TƏSİRİNİN XÜSUSİYYƏTLƏRİ","authors":"C. S. Hüseynov, X.G. Şirinov","doi":"10.59423/gnr.2023.10.20.003","DOIUrl":"https://doi.org/10.59423/gnr.2023.10.20.003","url":null,"abstract":"Məqalədə regional iqlim dəyişmələrinin 1991-2015-ci illərdə Kiçik Qafqaz vilayətinin cənubunda hava temperaturu rejiminə göstəridiyi təsirlər tədqiq edilmişdir. Təhlillərdə Kiçik Qafqaz dağ silsiləsinin cənubunda düzənlik, alçaqdağlıq və ortadağlıq qurşağında yerləşən 13 hidrometeoroloji stansiyanın hava temperaturunun müşahidə və peyk məlumatlarından istifadə edilmişdir. Tədqiqatda 1991-2015-ci illər üzrə hava temperaturunun orta statistik göstəriciləri 1961-1990-cı illərin (norma) eyniadlı göstəriciləri ilə müqayisə edilmişdir. Regionda iqlim dəyişmələrinin temperatur rejiminə göstərdiyi təsirlərin aylıq, fəsillik, illik xüsusiyyətləri və çoxillik dinamikası araşdırılmışdır. Təhlillər göstərir ki, regionda bütün aylarda hava temperaturu artmışdır və artımın illik göstəricisi 0.80C-ə yaxındır. İl ərzində yay fəslində daha çox artım müşahidə edilmişdir. Çoxillik ərzində bütün stansiyaların temperatur göstəricilərinin dinamikası üzrə qurulmuş trend xətləri göstərir ki, stansiyaların trendləri Styudent meyarına görə statistik əhəmiyyətliyə malikdir. Bununla yanaşı, CİS mühitində tərtib edilmiş müasir temperatur paylanması xəritə-sxemi göstərir ki, yüksəkliyə doğru havanın temperatur göstəriciləri azalır. Bu regionda hava temperaturunun tədqiqi müasir dövr üçün yenidən qurulmaqda olan regionun iqlim xüsusiyyətlərinin müəyyənləşməsində xüsusi rol oynayacaqdır. Burada hidrometeoroloji şəraitin yenidən öyrənilməsi, sosial-iqtisadi, yaşayış infrastrukturunun qurulmasında tədqiqat işinin nəticələrindən istifadə edilə bilər.","PeriodicalId":44739,"journal":{"name":"Geography and Natural Resources","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.3,"publicationDate":"2024-02-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139882787","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
京公网安备 11010802042870号
京ICP备2023020795号-1
扫码关注我们
求助内容：
应助结果提醒方式：