Detection of semantic contradictory sentences is a challenging and fundamental issue for some NLP applications, such as textual entailments recognition. In this study, contradiction means different types of semantic confrontation, such as negation, antonymy, and numerical. Due to the lack of sufficient data to apply precise machine learning and, specifically, deep learning methods to Persian and other low-resource languages, rule-based approaches are of great interest. Also, recently, the emergence of new methods such as transfer learning has opened up the possibility of deep learning for low-resource languages. This paper introduces a hybrid contradiction detection approach for detecting seven categories of contradictions in Persian texts: Antonymy, negation, numerical, factive, structural, lexical and world knowledge. The proposed method consists of 1) a novel data mining method and 2) a transformer-based deep neural method for contradiction detection . Also, a simple baseline is presented for comparison. The data mining method uses frequent rule mining to extract appropriate contradiction detection rules employing a development set. Extracted rules are tested for different categories of contradictory sentences. In the first step, a classifier checks whether the rules work for an input sentence pair. Then, according to the result, rules are used for three categories of negation, numerical, and antonym. In this part, the highest F-measure is obtained for detecting the negation category (90%), the average F-measure for these three categories is 86%, and for the other four categories, in which the rules have a lower F-measure of 62%, the transformer-based method achieved 76%. The proposed hybrid approach has an overall f-measure of higher than 80%.
{"title":"A Neuro Symbolic Approach for Contradiction Detection in Persian Text","authors":"Zeinab Rahimi, M. Shamsfard","doi":"10.3897/jucs.90646","DOIUrl":"https://doi.org/10.3897/jucs.90646","url":null,"abstract":"Detection of semantic contradictory sentences is a challenging and fundamental issue for some NLP applications, such as textual entailments recognition. In this study, contradiction means different types of semantic confrontation, such as negation, antonymy, and numerical. Due to the lack of sufficient data to apply precise machine learning and, specifically, deep learning methods to Persian and other low-resource languages, rule-based approaches are of great interest. Also, recently, the emergence of new methods such as transfer learning has opened up the possibility of deep learning for low-resource languages. This paper introduces a hybrid contradiction detection approach for detecting seven categories of contradictions in Persian texts: Antonymy, negation, numerical, factive, structural, lexical and world knowledge. The proposed method consists of 1) a novel data mining method and 2) a transformer-based deep neural method for contradiction detection . Also, a simple baseline is presented for comparison. The data mining method uses frequent rule mining to extract appropriate contradiction detection rules employing a development set. Extracted rules are tested for different categories of contradictory sentences. In the first step, a classifier checks whether the rules work for an input sentence pair. Then, according to the result, rules are used for three categories of negation, numerical, and antonym. In this part, the highest F-measure is obtained for detecting the negation category (90%), the average F-measure for these three categories is 86%, and for the other four categories, in which the rules have a lower F-measure of 62%, the transformer-based method achieved 76%. The proposed hybrid approach has an overall f-measure of higher than 80%. ","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"25 1","pages":"242-264"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-03-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"90379360","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
T. Grobler, Manfred Habeck, L. V. Zijl, J. Geldenhuys
Four search algorithms to search for the longest box repetition-free word over a given alphabet are presented, giving an empirical result on the upper bound of the length of these words. A box repetition-free word is a finite word w where any given factor of the form asa, with a ∈ Σ and s ∈ Σ∗, occurs at most once. A maximal box repetition-free word is a box repetition-free word which cannot be extended by appending to it any a ∈ Σ without it ceasing to be repetition free.
{"title":"Search Algorithms for the Combinatorial Generation of Bordered Box Repetition-Free Words","authors":"T. Grobler, Manfred Habeck, L. V. Zijl, J. Geldenhuys","doi":"10.3897/jucs.87330","DOIUrl":"https://doi.org/10.3897/jucs.87330","url":null,"abstract":"Four search algorithms to search for the longest box repetition-free word over a given alphabet are presented, giving an empirical result on the upper bound of the length of these words. A box repetition-free word is a finite word w where any given factor of the form asa, with a ∈ Σ and s ∈ Σ∗, occurs at most once. A maximal box repetition-free word is a box repetition-free word which cannot be extended by appending to it any a ∈ Σ without it ceasing to be repetition free.","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"5 1","pages":"100-117"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-02-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"82390157","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Qusai Y. Shambour, Mosleh M. Abualhaj, Ahmad Adel Abu Shareha
Recent years have witnessed a rapid explosion of online information sources about restaurants, and the selection of an appropriate restaurant has become a tedious and time-consuming task. A number of online platforms allow users to share their experiences by rating restaurants based on more than one criterion, such as food, service, and value. For online users who do not have enough information about suitable restaurants, ratings can be decisive factors when choosing a restaurant. Thus, personalized systems such as recommender systems are needed to infer the preferences of each user and then satisfy those preferences. Specifically, multi-criteria recommender systems can utilize the multi-criteria ratings of users to learn their preferences and suggest the most suitable restaurants for them to explore. Accordingly, this paper proposes an effective multi-criteria recommender algorithm for personalized restaurant recommendations. The proposed Hybrid User-Item based Multi-Criteria Collaborative Filtering algorithm exploits users’ and items’ implicit similarities to eliminate the sparseness of rating information. The experimental results based on three real-word datasets demonstrated the validity of the proposed algorithm concerning prediction accuracy, ranking performance, and prediction coverage, specifically, when dealing with extremely sparse datasets, in relation to other baseline CF-based recommendation algorithms.
{"title":"Restaurant Recommendations Based on Multi-Criteria Recommendation Algorithm","authors":"Qusai Y. Shambour, Mosleh M. Abualhaj, Ahmad Adel Abu Shareha","doi":"10.3897/jucs.78240","DOIUrl":"https://doi.org/10.3897/jucs.78240","url":null,"abstract":"Recent years have witnessed a rapid explosion of online information sources about restaurants, and the selection of an appropriate restaurant has become a tedious and time-consuming task. A number of online platforms allow users to share their experiences by rating restaurants based on more than one criterion, such as food, service, and value. For online users who do not have enough information about suitable restaurants, ratings can be decisive factors when choosing a restaurant. Thus, personalized systems such as recommender systems are needed to infer the preferences of each user and then satisfy those preferences. Specifically, multi-criteria recommender systems can utilize the multi-criteria ratings of users to learn their preferences and suggest the most suitable restaurants for them to explore. Accordingly, this paper proposes an effective multi-criteria recommender algorithm for personalized restaurant recommendations. The proposed Hybrid User-Item based Multi-Criteria Collaborative Filtering algorithm exploits users’ and items’ implicit similarities to eliminate the sparseness of rating information. The experimental results based on three real-word datasets demonstrated the validity of the proposed algorithm concerning prediction accuracy, ranking performance, and prediction coverage, specifically, when dealing with extremely sparse datasets, in relation to other baseline CF-based recommendation algorithms. ","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"38 1","pages":"179-200"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-02-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"75093685","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Nowadays, there is an enormous number of mobile applications that are continuously being launched to the market. As a result of this rapid process, there is a need to increase the speed of testing process using enhanced approaches. This research aims to increase the effectiveness of the graphical user interface testing process of mobile applications. This is achieved by proposing an enhanced combinatorial-based metaheuristic approach. The proposed approach aims to maximize statement and branch coverage by applying Cuckoo search, for event selection. The approach was compared to monkey, frequency, random and greedy approaches. Experiments were conducted on different mobile applications. During the same testing time duration, the proposed approach achieved higher coverage than the other approaches. The proposed approach proved its effectiveness in mobile application testing compared to the other approaches.
{"title":"An Enhanced Testing Approach for Mobile Applications","authors":"Amira Samir, H. A. Maghawry, N. Badr","doi":"10.3897/jucs.86295","DOIUrl":"https://doi.org/10.3897/jucs.86295","url":null,"abstract":"Nowadays, there is an enormous number of mobile applications that are continuously being launched to the market. As a result of this rapid process, there is a need to increase the speed of testing process using enhanced approaches. This research aims to increase the effectiveness of the graphical user interface testing process of mobile applications. This is achieved by proposing an enhanced combinatorial-based metaheuristic approach. The proposed approach aims to maximize statement and branch coverage by applying Cuckoo search, for event selection. The approach was compared to monkey, frequency, random and greedy approaches. Experiments were conducted on different mobile applications. During the same testing time duration, the proposed approach achieved higher coverage than the other approaches. The proposed approach proved its effectiveness in mobile application testing compared to the other approaches. ","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"21 1","pages":"152-178"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-02-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"89646948","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
M. Rouissat, Mohamed Belkheir, Sid Ahmed Hichame Belkhira, Sofiane Boukli-Hacene, P. Lorenz, M. Bouziani
The present work describes a new technique to mitigate the version number attack (VNA), which is classified as one among the known denial of service (DDoS) damaging attacks targeting RPL-based (Routing Protocol for Low Power and Lossy Networks) IoTs networks. Through a VNA, the malicious behavior induces an increase in the control overhead and affects nodes’ ressources in terms of processing and memory, thereby the network availability is directly targeted. The lightweight proposed algorithm is run by each node where the main purpose is to halt the spread of a faked version number over the network and to recover victim nodes. The proposed solution has been implemented and simulated using Cooja under Contiki OS. Simulation results obviously show that our proposed technique promises significant improvements in various measured metrics while optimizing the node resources in terms of processing and memory usage. Compared to the network under attack, the control overhead has been shortened by 83% and the energy consumption has been reduced by 74%. In addition, the packet delivery ratio (PDR) has been improved to reach (99,6%), and the latency has been restored to attain the same value as in the normal case.
{"title":"A new lightweight decentralized mitigation solution against Version Number Attacks for IoT Networks","authors":"M. Rouissat, Mohamed Belkheir, Sid Ahmed Hichame Belkhira, Sofiane Boukli-Hacene, P. Lorenz, M. Bouziani","doi":"10.3897/jucs.85506","DOIUrl":"https://doi.org/10.3897/jucs.85506","url":null,"abstract":"The present work describes a new technique to mitigate the version number attack (VNA), which is classified as one among the known denial of service (DDoS) damaging attacks targeting RPL-based (Routing Protocol for Low Power and Lossy Networks) IoTs networks. Through a VNA, the malicious behavior induces an increase in the control overhead and affects nodes’ ressources in terms of processing and memory, thereby the network availability is directly targeted. The lightweight proposed algorithm is run by each node where the main purpose is to halt the spread of a faked version number over the network and to recover victim nodes. The proposed solution has been implemented and simulated using Cooja under Contiki OS. Simulation results obviously show that our proposed technique promises significant improvements in various measured metrics while optimizing the node resources in terms of processing and memory usage. Compared to the network under attack, the control overhead has been shortened by 83% and the energy consumption has been reduced by 74%. In addition, the packet delivery ratio (PDR) has been improved to reach (99,6%), and the latency has been restored to attain the same value as in the normal case. \u0000 ","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"80 1","pages":"118-151"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-02-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"80032872","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2023-02-16DOI: 10.59164/univers.v23i23.629
Muhamed Mufaku
Gjatë viteve 1908-1912 shqiptarët morën pjesë aktive në ngjarjet e asaj kohe, qoftë në çetat e armatosura nëpër malet e Maqedonisë ose në protesta të tjera, siç ndodhi në tubimin e madh që u mbajt në Ferizaj, në korrik të vitit 1908. Të gjitha këto ndikuan në vendimin e sulltan Abulhamidit II (1876-1909) për shpalljen e kushtetutës më 23 korrik 1918 . Me gjithë entuziazmin që u paraqit atëherë kudo në vilajetet osmane për kthimin në jetë të kushtetutës dhe zgjedhjeve parlamentare, gjendja në vilajetet me shumicë shqiptare, e sidomos në Kosovë, nuk u stabilizua pas kundërrevolucionit të prillit të vitit 1909, në të cilin shqiptarët ishin të pranishëm në të dyja anët. Ndonëse Lufta Ballkanike u përcoll me parulla nacionaliste për "çlirimin e vëllezërve", ajo kishte edhe dozë antimyslimane, sidomos në viset që ranë nën pushtimin serbo-malazez, e manifestuar me vrasje dhe kryqëzimin e dhunshëm të shqiptarëve myslimanë në Kosovë. Në këtë kontekst, shumë familje shqiptare u tmerruan nga këto ndryshime të stuhishme, të shoqëruara me dhunë e masakra, dhe u detyruan të lënë vendlindjen dhe të shpërngulen nga Lindja, përkatësisht për në Stamboll e më tej deri në Damask, gjatë viteve 1912-1914. Në këtë artikull është marrë për bazë autori i dorëshkrimit të parë, Abdulrahim Shabani (1912-2007), që u largua nga Kosova në vitin 1914, sepse ka më shumë të dhëna për rrethanat e largimit nga vendlindja dhe gjendjen e shqiptarëve që morën rrugën nëpër Anadoll, deri kur u vendosen më në fund në Damask. Dorëshkrimi ka 7 faqe dhe mban titullin "Fragment biografie e Abdulrahim Shabanit, i lindur më 1912". Në dorëshkrim del se ai ishte vetëm dy vjeç kur familja e tij u shpërngul nga Kosova, ndaj kemi këtu kujtime me vlerë për vitet e para të ardhjes dhe vendosjes së shqiptarëve në vendin e ri, për vuajtjet e tyre pas mbarimit të sundimit osman dhe zbatimit të mandatit francez në ato vise. Këtu kemi të dhëna të vlefshme për lagjet ku u vendosën shqiptarët atëherë, duke përfshirë edhe lagjen që e ndërtuan dhe u bë e njohur me emrin e tyre (Harat al-Arnaut) etj.
{"title":"Shpërngulja e Shqiptarëve në Siri si pasojë e Luftrave Ballkanike (1912-1913)","authors":"Muhamed Mufaku","doi":"10.59164/univers.v23i23.629","DOIUrl":"https://doi.org/10.59164/univers.v23i23.629","url":null,"abstract":"Gjatë viteve 1908-1912 shqiptarët morën pjesë aktive në ngjarjet e asaj kohe, qoftë në çetat e armatosura nëpër malet e Maqedonisë ose në protesta të tjera, siç ndodhi në tubimin e madh që u mbajt në Ferizaj, në korrik të vitit 1908. Të gjitha këto ndikuan në vendimin e sulltan Abulhamidit II (1876-1909) për shpalljen e kushtetutës më 23 korrik 1918 . Me gjithë entuziazmin që u paraqit atëherë kudo në vilajetet osmane për kthimin në jetë të kushtetutës dhe zgjedhjeve parlamentare, gjendja në vilajetet me shumicë shqiptare, e sidomos në Kosovë, nuk u stabilizua pas kundërrevolucionit të prillit të vitit 1909, në të cilin shqiptarët ishin të pranishëm në të dyja anët.\u0000Ndonëse Lufta Ballkanike u përcoll me parulla nacionaliste për \"çlirimin e vëllezërve\", ajo kishte edhe dozë antimyslimane, sidomos në viset që ranë nën pushtimin serbo-malazez, e manifestuar me vrasje dhe kryqëzimin e dhunshëm të shqiptarëve myslimanë në Kosovë. Në këtë kontekst, shumë familje shqiptare u tmerruan nga këto ndryshime të stuhishme, të shoqëruara me dhunë e masakra, dhe u detyruan të lënë vendlindjen dhe të shpërngulen nga Lindja, përkatësisht për në Stamboll e më tej deri në Damask, gjatë viteve 1912-1914.\u0000Në këtë artikull është marrë për bazë autori i dorëshkrimit të parë, Abdulrahim Shabani (1912-2007), që u largua nga Kosova në vitin 1914, sepse ka më shumë të dhëna për rrethanat e largimit nga vendlindja dhe gjendjen e shqiptarëve që morën rrugën nëpër Anadoll, deri kur u vendosen më në fund në Damask.\u0000Dorëshkrimi ka 7 faqe dhe mban titullin \"Fragment biografie e Abdulrahim Shabanit, i lindur më 1912\". Në dorëshkrim del se ai ishte vetëm dy vjeç kur familja e tij u shpërngul nga Kosova, ndaj kemi këtu kujtime me vlerë për vitet e para të ardhjes dhe vendosjes së shqiptarëve në vendin e ri, për vuajtjet e tyre pas mbarimit të sundimit osman dhe zbatimit të mandatit francez në ato vise. Këtu kemi të dhëna të vlefshme për lagjet ku u vendosën shqiptarët atëherë, duke përfshirë edhe lagjen që e ndërtuan dhe u bë e njohur me emrin e tyre (Harat al-Arnaut) etj.\u0000","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"57 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-02-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"79883746","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2023-02-16DOI: 10.59164/univers.v23i23.614
Mimoza Jata
Shkodra është një ndër pikat më kryesore strategjike në Ballkan. Në shekujt XI-XIII Shkodra (Scutari) ishte zonë e dominuar midis Bizantit dhe principatës serbe të Zetës. Në vitet 1360-1393 ajo u bë qendra e Principatës së Balshajve. Në vitin 1396, Gjergj Strazimir Balsha ua dorëzoi qytetin venecianëve të cilët e fortifikuan qytetin dhe e mbajtën nën kontroll deri në vitin 1479. Për shkak të vendndodhjes së saj gjeografike, Shkodra ishte e vështirë të sundohej dhe osmanët mundën ta vendosnin kontrollin e plotë në rajon vetëm një shekull pas kalimit të tyre të parë në Rumeli. Fatih Sulltan Mehmeti pasi mori Shkodrën në vitin 1479, praktikisht arriti vendosjen e sundimit osman në të gjithë Shqipërinë e më gjerë. Osmanët e morën Shkodrën vetëm me një marrëveshje që bënë me venecianët. Sipas kushteve të traktatit, një pjesë e banorëve kishin evakuuar qytetin dhe kishin emigruar në territoret veneciane. Vilajeti, pasi hyri nën sundimin osman, u shndërrua në një qendër të rëndësishme administrative dhe kulturore nën këtë administratë. Sipas regjistrit Tahrir të vitit 1485, kishte disa qindra ushtarë në kala dhe gjithashtu një popullësi civile prej 97 shtëpish (rreth 450-500 njerëz), njëzet e shtatë prej tyre myslimanë. Emrat e këtyre xhamive janë regjistruar në “Defterin e Regjistrimeve të Xhamive në Rumeli” të vitit 1637, dhe pjesërisht në regjistrat osmanë të shekullit XVI. Shkodrës, si qyteti më i rëndësishem shqiptar deri në vitin 1912 edhe pse ka qënë nën sundimin Osman, Porta e Lartë ia ka lejuar të ketë karakteristika dhe privilegje të ndryshme si në aspektin administrativ ashtu edhe në atë ligjor. Në sajë të kësaj me gjithë dallimet lokale, besnikëria e shqiptarëve të këtij vilajeti ndaj Portës së Lartë (me disa përjashtime të vogla) është ruajtur deri në fund. Sundimi Osman në Shkodër mori fund në një mënyrë dramatike në Luftërat Ballkanike (1912-1913). Rrethimi i Shkodrës dhe masakrat që bënë ushtritë aleate serbo-malazeze në Luftën e Parë Ballkanike, jeton ende në kujtesën e shqiptarëve.
{"title":"Vilajeti i Shkodrës në Luftën e Parë Ballkanike (1912-1913)","authors":"Mimoza Jata","doi":"10.59164/univers.v23i23.614","DOIUrl":"https://doi.org/10.59164/univers.v23i23.614","url":null,"abstract":"Shkodra është një ndër pikat më kryesore strategjike në Ballkan. Në shekujt XI-XIII Shkodra (Scutari) ishte zonë e dominuar midis Bizantit dhe principatës serbe të Zetës. Në vitet 1360-1393 ajo u bë qendra e Principatës së Balshajve. Në vitin 1396, Gjergj Strazimir Balsha ua dorëzoi qytetin venecianëve të cilët e fortifikuan qytetin dhe e mbajtën nën kontroll deri në vitin 1479.\u0000Për shkak të vendndodhjes së saj gjeografike, Shkodra ishte e vështirë të sundohej dhe osmanët mundën ta vendosnin kontrollin e plotë në rajon vetëm një shekull pas kalimit të tyre të parë në Rumeli. Fatih Sulltan Mehmeti pasi mori Shkodrën në vitin 1479, praktikisht arriti vendosjen e sundimit osman në të gjithë Shqipërinë e më gjerë. Osmanët e morën Shkodrën vetëm me një marrëveshje që bënë me venecianët. Sipas kushteve të traktatit, një pjesë e banorëve kishin evakuuar qytetin dhe kishin emigruar në territoret veneciane. Vilajeti, pasi hyri nën sundimin osman, u shndërrua në një qendër të rëndësishme administrative dhe kulturore nën këtë administratë. Sipas regjistrit Tahrir të vitit 1485, kishte disa qindra ushtarë në kala dhe gjithashtu një popullësi civile prej 97 shtëpish (rreth 450-500 njerëz), njëzet e shtatë prej tyre myslimanë. Emrat e këtyre xhamive janë regjistruar në “Defterin e Regjistrimeve të Xhamive në Rumeli” të vitit 1637, dhe pjesërisht në regjistrat osmanë të shekullit XVI.\u0000Shkodrës, si qyteti më i rëndësishem shqiptar deri në vitin 1912 edhe pse ka qënë nën sundimin Osman, Porta e Lartë ia ka lejuar të ketë karakteristika dhe privilegje të ndryshme si në aspektin administrativ ashtu edhe në atë ligjor. Në sajë të kësaj me gjithë dallimet lokale, besnikëria e shqiptarëve të këtij vilajeti ndaj Portës së Lartë (me disa përjashtime të vogla) është ruajtur deri në fund. Sundimi Osman në Shkodër mori fund në një mënyrë dramatike në Luftërat Ballkanike (1912-1913). Rrethimi i Shkodrës dhe masakrat që bënë ushtritë aleate serbo-malazeze në Luftën e Parë Ballkanike, jeton ende në kujtesën e shqiptarëve.","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"14 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-02-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"72840284","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2023-02-16DOI: 10.59164/univers.v23i23.623
Haki Sahitaj
Pas çdo sjelljeje, forme, ngjyre, mendimi, rituali, ekziston një besim që e shtyn dhe e sjell atë në botën e dukshme. Ky besim është një perspektivë se si një person apo shoqëri e shikon jetën dhe çfarë kuptimi i jep jetës. Ai vlerëson dhe mohon gjithçka nga bota për aq sa bota paraqitet në kornizën e tij. Kjo kornizë, e cila gjithashtu prezanton vlerat dhe konceptet themelore, njihet si botëkuptim, pra mënyra se si i japim kuptim botës. Përveç shumë botëkuptimeve të ndryshme, ne kemi një botëkuptim me karakter fetar, botëkuptimin Islam. Feja përherë ka qenë një mënyrë me anë të së cilës njerëzit janë lidhur me universin dhe e kanë përmbushur fatin e tyre. Ajo vazhdimisht ka shërbyer si burim me ndikim në formimin e të menduarit dhe dhënies kuptim botës. Si çdo botëkuptim, përveç vlerave dhe karakteristikave që përmban, ajo gjithashtu ka një burim të caktuar nga i cili formohet dhe përcaktohet. Kur themi “botëkuptim islam”, kemi të bëjmë me një botëkuptim të ndryshëm nga botëkuptimet e tjera. Ky botëkuptim gjithashtu e ka burimin e tij, nga i cili e përcakton realitetin dhe nxjerr në pah shpirtin e tij të veçantë. Burimet nga rrjedh dhe formulohet botëkuptimi islam janë Kurani dhe Sunneti. Si çdo botëkuptim tjetër, botëkuptimi Islam ka vlera dhe koncepte themelore dhe një mënyrë unike si e vështron jetën. Falë kësaj perspektive, muslimanët kanë prodhuar një kulturë të llojit të tyre, e cila është frymëzuar dhe formuar brenda kornizës së vet. Por ka edhe një moment kur kultura dhe botëkuptimi nuk shkojnë dorë për dore dhe kjo vjen si rezultat i mungesës së qartësisë së vizionit dhe perceptimit të qartë të botëkuptimit, i cili lë pasoja në format konkrete të sjelljes dhe kulturës.
{"title":"Integrimi i botëkuptimit Islam","authors":"Haki Sahitaj","doi":"10.59164/univers.v23i23.623","DOIUrl":"https://doi.org/10.59164/univers.v23i23.623","url":null,"abstract":"Pas çdo sjelljeje, forme, ngjyre, mendimi, rituali, ekziston një besim që e shtyn dhe e sjell atë në botën e dukshme. Ky besim është një perspektivë se si një person apo shoqëri e shikon jetën dhe çfarë kuptimi i jep jetës. Ai vlerëson dhe mohon gjithçka nga bota për aq sa bota paraqitet në kornizën e tij. Kjo kornizë, e cila gjithashtu prezanton vlerat dhe konceptet themelore, njihet si botëkuptim, pra mënyra se si i japim kuptim botës. Përveç shumë botëkuptimeve të ndryshme, ne kemi një botëkuptim me karakter fetar, botëkuptimin Islam.\u0000Feja përherë ka qenë një mënyrë me anë të së cilës njerëzit janë lidhur me universin dhe e kanë përmbushur fatin e tyre. Ajo vazhdimisht ka shërbyer si burim me ndikim në formimin e të menduarit dhe dhënies kuptim botës. Si çdo botëkuptim, përveç vlerave dhe karakteristikave që përmban, ajo gjithashtu ka një burim të caktuar nga i cili formohet dhe përcaktohet. Kur themi “botëkuptim islam”, kemi të bëjmë me një botëkuptim të ndryshëm nga botëkuptimet e tjera. Ky botëkuptim gjithashtu e ka burimin e tij, nga i cili e përcakton realitetin dhe nxjerr në pah shpirtin e tij të veçantë. Burimet nga rrjedh dhe formulohet botëkuptimi islam janë Kurani dhe Sunneti.\u0000Si çdo botëkuptim tjetër, botëkuptimi Islam ka vlera dhe koncepte themelore dhe një mënyrë unike si e vështron jetën. Falë kësaj perspektive, muslimanët kanë prodhuar një kulturë të llojit të tyre, e cila është frymëzuar dhe formuar brenda kornizës së vet. Por ka edhe një moment kur kultura dhe botëkuptimi nuk shkojnë dorë për dore dhe kjo vjen si rezultat i mungesës së qartësisë së vizionit dhe perceptimit të qartë të botëkuptimit, i cili lë pasoja në format konkrete të sjelljes dhe kulturës.","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"16 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-02-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"89915160","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2023-02-16DOI: 10.59164/univers.v23i23.613
Gëzim Puka
Ethem Haxhiademi ishte bërë i njohur në vitet ‘30 si tragjediograf. Ai kishte botuar disa tragjedi brenda një kohe relativisht të shkurtër. Në këtë artikull vihen në përballje kritikë të ndryshëm të këtyre viteve (‘30-’40), bëhet një qasje kritike komenti, si një formë praktike pluraliste. Përmes shkrimit dëshmohen mendimet kritike më të mira të Vangjo Nirvanës (Vangjel Koça), Branko Merxhanit, Aleksandër Xhuvanit, Elvira Tarros, Jup Kastratit, Stefan Shundit, Behar Shtyllës, që përballen me veprën letrare të E. Haxhiademit dhe kryesisht me dramën “Skënderbeu”. Në këtë artikull do të vëmë në përballje kritikë të ndryshëm të viteve ‘30-‘40 dhe do të vështrojmë se si një qasje e caktuar kritike kërkon të përballet me veprën e freskët letrare të Haxhiademit në kushtet e një prodhimi të zbehtë letrar dramatik. Çfarë kriteresh qas kritika e kohës? Çfarë koherence ka mes hapave të ndryshme dhe niveleve të ndryshme të qasjes? Nga cila bazë teorike merr shkas? Do të zbresim tek parimet dhe do të shohim se mbi çfarë bazash ideologjike formohen hipotezat kritike, duke nxjerrë në dritë procedurat dhe rezultatet e ndryshme, si dhe nuk do të harrojmë të marrim në konsideratë tendencat letrare dhe përshtatjen ndaj tyre të tendencave kritike. Disa nga kritikët ishin edhe shkrimtarë, ndaj kishin një pikëvështrim mbi letërsinë e botuar tashmë, dhe atë që s’ishte prodhuar akoma. Duket që kritika e kohës është vendosur në pozicionin tipik platonik, ku kritiku mjaftohet me kalimin e veprave dhe rileximin e tyre. Sipas këtij pikëvështrimi, janë gjithmonë veprat më të mira ato që mbijetojnë. Ana e mirë e këtyre kritikëve është se u vunë në shërbim të tekstit, duke punuar në kufijtë e tij dhe duke e bërë më të kuptueshëm, për ta ndërmejtësuar me lexuesin. Artikulli argumenton dhe vjen në përfundimin se kritika e kohës, me mjaft përgjegjshmëri edhe pse me tone polemizuese, është përpjekur t’i japë E. Haxhiademit një vend në historinë e letërsisë shqipe.
{"title":"Jehona e tragjedive të Haxhiademit përmes disa kritikëve të kohës (vitet ’30 -‘40)","authors":"Gëzim Puka","doi":"10.59164/univers.v23i23.613","DOIUrl":"https://doi.org/10.59164/univers.v23i23.613","url":null,"abstract":"Ethem Haxhiademi ishte bërë i njohur në vitet ‘30 si tragjediograf. Ai kishte botuar disa tragjedi brenda një kohe relativisht të shkurtër. Në këtë artikull vihen në përballje kritikë të ndryshëm të këtyre viteve (‘30-’40), bëhet një qasje kritike komenti, si një formë praktike pluraliste. Përmes shkrimit dëshmohen mendimet kritike më të mira të Vangjo Nirvanës (Vangjel Koça), Branko Merxhanit, Aleksandër Xhuvanit, Elvira Tarros, Jup Kastratit, Stefan Shundit, Behar Shtyllës, që përballen me veprën letrare të E. Haxhiademit dhe kryesisht me dramën “Skënderbeu”.\u0000Në këtë artikull do të vëmë në përballje kritikë të ndryshëm të viteve ‘30-‘40 dhe do të vështrojmë se si një qasje e caktuar kritike kërkon të përballet me veprën e freskët letrare të Haxhiademit në kushtet e një prodhimi të zbehtë letrar dramatik. Çfarë kriteresh qas kritika e kohës? Çfarë koherence ka mes hapave të ndryshme dhe niveleve të ndryshme të qasjes? Nga cila bazë teorike merr shkas? Do të zbresim tek parimet dhe do të shohim se mbi çfarë bazash ideologjike formohen hipotezat kritike, duke nxjerrë në dritë procedurat dhe rezultatet e ndryshme, si dhe nuk do të harrojmë të marrim në konsideratë tendencat letrare dhe përshtatjen ndaj tyre të tendencave kritike. Disa nga kritikët ishin edhe shkrimtarë, ndaj kishin një pikëvështrim mbi letërsinë e botuar tashmë, dhe atë që s’ishte prodhuar akoma.\u0000Duket që kritika e kohës është vendosur në pozicionin tipik platonik, ku kritiku mjaftohet me kalimin e veprave dhe rileximin e tyre. Sipas këtij pikëvështrimi, janë gjithmonë veprat më të mira ato që mbijetojnë. Ana e mirë e këtyre kritikëve është se u vunë në shërbim të tekstit, duke punuar në kufijtë e tij dhe duke e bërë më të kuptueshëm, për ta ndërmejtësuar me lexuesin. Artikulli argumenton dhe vjen në përfundimin se kritika e kohës, me mjaft përgjegjshmëri edhe pse me tone polemizuese, është përpjekur t’i japë E. Haxhiademit një vend në historinë e letërsisë shqipe.\u0000 ","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"37 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-02-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"86257714","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Pub Date : 2023-02-16DOI: 10.59164/univers.v23i23.617
Muhamed Ali, Islam Islami
Ndonëse kombet e rajonit të Ballkanit u njohën me islamin para ardhjes së osmanëve në këto treva, gjatë sundimit të Perandorisë Osmane ky besim i ri u shndërrua në veçori dalluese të një pjese të shoqërive të këtij rajoni. Një nga objektivat kryesore të osmanëve, të cilët luajtën rol vital në zhvillimet shoqërore të rajonit të Ballkanit, ishte edhe sigurimi i zhvillimit shpirtëror dhe intelektual të myslimanëve të këtij rajoni, përfshirë këtu edhe avancimin e praktikës së mësimit përmendësh të Kuranit (Hifz). Kjo praktikë kultivohej dhe ruhej përmes shkollave të emërtuara si “Shkolla për Hifz” dhe “Dar'ul Qurra”. Gjatë historisë, në shkollat e lartpërmendura u diplomuan mijëra myslimanë të rinj nga ky rajon, të cilët luajtën rol të rëndësishëm pozitiv në rrethin e tyre. Pas shpërbërjes së Perandorisë Osmane, Maqedonia e Veriut si një nga vendet kryesore që dallohej për mësimin përmendësh të Kuranit në Ballkan, u bë pjesë e Mbretërisë së Jugosllavisë, e cila pas Luftës së Dytë Botërore u shndërrua në Jugosllavi Socialiste. Përkundër faktit se myslimanët e Maqedonisë së Veriut nga fillimi i shekullit XX e deri më tani, u përballën dhe ende përballen me vështirësi dhe sfida të ndryshme sociale, ekonomike, politike, ata dhanë maksimumin e tyre për ruajtjen e vlerave të tyre fetare, përfshirë këtu edhe praktikën e nxënies përmendësh të Kuranit, gjegjësisisht “hifzit” . Kohët e fundit, memorizimi i Kuranit në këtë vend mirëmbahet përmes metodave të ndryshme. Ky synim arrihet ose me anë të funksionimit të shkollave speciale zyrtare (arsimi formal), ose nëpërmes individëve profesionistë (arsimi joformal) dhe fill pas përfundimit të suksesshëm të hifzit, memorizuesit e Kuranit detyrohen t`i nënshtrohen provimit zyrtar të përgatitur nga zyra përkatëse e Bashkësisë Fetare Islame. Ky punim do të japë një vështrim të përgjithshëm mbi historinë e hifzit në botën islame, do të elaborojë fazat e zhvillimit të institucionit të hifzit gjatë historisë islame, do të shqyrtojë historinë e hifzit në Maqedoninë e Veriut, si dhe do të analizojë praktikën e nxënies së Kuranit përmendësh mes edukimit formal dhe atij joformal.
{"title":"Memorizimi i Kuranit në Maqedoninë e Veriut mes edukimit formal dhe joformal","authors":"Muhamed Ali, Islam Islami","doi":"10.59164/univers.v23i23.617","DOIUrl":"https://doi.org/10.59164/univers.v23i23.617","url":null,"abstract":"Ndonëse kombet e rajonit të Ballkanit u njohën me islamin para ardhjes së osmanëve në këto treva, gjatë sundimit të Perandorisë Osmane ky besim i ri u shndërrua në veçori dalluese të një pjese të shoqërive të këtij rajoni. Një nga objektivat kryesore të osmanëve, të cilët luajtën rol vital në zhvillimet shoqërore të rajonit të Ballkanit, ishte edhe sigurimi i zhvillimit shpirtëror dhe intelektual të myslimanëve të këtij rajoni, përfshirë këtu edhe avancimin e praktikës së mësimit përmendësh të Kuranit (Hifz). Kjo praktikë kultivohej dhe ruhej përmes shkollave të emërtuara si “Shkolla për Hifz” dhe “Dar'ul Qurra”. Gjatë historisë, në shkollat e lartpërmendura u diplomuan mijëra myslimanë të rinj nga ky rajon, të cilët luajtën rol të rëndësishëm pozitiv në rrethin e tyre.\u0000Pas shpërbërjes së Perandorisë Osmane, Maqedonia e Veriut si një nga vendet kryesore që dallohej për mësimin përmendësh të Kuranit në Ballkan, u bë pjesë e Mbretërisë së Jugosllavisë, e cila pas Luftës së Dytë Botërore u shndërrua në Jugosllavi Socialiste. Përkundër faktit se myslimanët e Maqedonisë së Veriut nga fillimi i shekullit XX e deri më tani, u përballën dhe ende përballen me vështirësi dhe sfida të ndryshme sociale, ekonomike, politike, ata dhanë maksimumin e tyre për ruajtjen e vlerave të tyre fetare, përfshirë këtu edhe praktikën e nxënies përmendësh të Kuranit, gjegjësisisht “hifzit” .\u0000Kohët e fundit, memorizimi i Kuranit në këtë vend mirëmbahet përmes metodave të ndryshme. Ky synim arrihet ose me anë të funksionimit të shkollave speciale zyrtare (arsimi formal), ose nëpërmes individëve profesionistë (arsimi joformal) dhe fill pas përfundimit të suksesshëm të hifzit, memorizuesit e Kuranit detyrohen t`i nënshtrohen provimit zyrtar të përgatitur nga zyra përkatëse e Bashkësisë Fetare Islame.\u0000Ky punim do të japë një vështrim të përgjithshëm mbi historinë e hifzit në botën islame, do të elaborojë fazat e zhvillimit të institucionit të hifzit gjatë historisë islame, do të shqyrtojë historinë e hifzit në Maqedoninë e Veriut, si dhe do të analizojë praktikën e nxënies së Kuranit përmendësh mes edukimit formal dhe atij joformal.","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"524 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-02-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"91178679","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
京公网安备 11010802042870号
京ICP备2023020795号-1
扫码关注我们
求助内容：
应助结果提醒方式：